Xây dựng 'lá chắn số' bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng

Tham dự hội thảo có đại diện lãnh đạo TAND tối cao, Viện KSND tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế và các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, các chuyên gia. Cùng dự có đại diện lãnh đạo Công an các đơn vị, địa phương trực thuộc Bộ Công an.

Báo cáo tại hội thảo, Đại tá, TS. Cao Hoàng Long, Viện trưởng Viện Khoa học Cảnh sát, Học viện CSND cho biết, trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và truyền thông, không gian mạng đã trở thành môi trường sống thứ hai của con người, mang lại nhiều cơ hội cho học tập, kết nối và sáng tạo.

Các đại biểu tham dự hội thảo.

Tuy nhiên, song hành với những cơ hội đó là những nguy cơ, thách thức mới về an ninh mạng, an toàn thông tin và trật tự xã hội, đặc biệt là sự gia tăng của các loại tội phạm lợi dụng không gian mạng để hoạt động. Khi tương tác trực tuyến trở thành nhu cầu cơ bản và thường xuyên, nhóm đối tượng yếu thế như trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái ngày càng dễ bị tổn thương, trở thành mục tiêu của nhiều loại tội phạm. Các hành vi xâm hại tình dục, lừa đảo, mua bán người, bạo hành hoặc làm nhục trẻ em trên không gian mạng có xu hướng tăng nhanh về số lượng, tinh vi về thủ đoạn và phức tạp về quy mô.

Theo thống kê của Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (INTERPOL), chỉ riêng trong năm 2023 đã có hơn 32 triệu hình ảnh, video liên quan đến trẻ em bị xâm hại được phát hiện và chia sẻ trên các nền tảng trực tuyến toàn cầu.

Đại tá, PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn, Phó Giám đốc Học viện CSND chủ trì hội thảo.

Ở Việt Nam, năm 2024 ghi nhận 2.361 vụ xâm hại trẻ em, trong đó 381 vụ diễn ra trên không gian mạng, chiếm 16% tổng số vụ, tăng 13% so với năm 2023.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách và văn bản pháp luật nhằm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Bên cạnh đó, các bộ, ngành, cơ quan tư pháp, cơ quan bảo vệ pháp luật, tổ chức xã hội và các cơ sở nghiên cứu, đào tạo đã và đang tích cực triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao nhận thức, tăng cường năng lực phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trong bối cảnh chuyển đổi số.

Đặc biệt, ngày 25 và 26/11/2025, Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng đã được mở ký tại Hà Nội với sự tham gia ký kết của 72 quốc gia thành viên, trong đó Việt Nam là quốc gia đầu tiên ký Công ước. Đây là Công ước đầu tiên của Liên hợp quốc và cũng là khuôn khổ pháp lý quốc tế toàn diện đầu tiên điều chỉnh hợp tác toàn cầu trong phòng, chống tội phạm mạng nói chung, tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng nói riêng.

Các đại biểu tham dự hội thảo.

Trên cơ sở đó, Bộ Công an đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ, đặc biệt là lực lượng Cảnh sát hình sự, lực lượng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao triển khai nhiều biện pháp đồng bộ nhằm phát hiện, ngăn chặn, xử lý các đối tượng có hành vi xâm hại trẻ em qua mạng; phối hợp chặt chẽ với các tổ chức quốc tế như INTERPOL, UNICEF, ECPAT và các tập đoàn công nghệ để tăng cường chia sẻ dữ liệu, gỡ bỏ hình ảnh vi phạm, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của cộng đồng.

Tuy nhiên, công tác phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế: Khung pháp lý còn chưa hoàn thiện; năng lực giám sát, phát hiện vi phạm trên nền tảng xuyên biên giới còn hạn chế; công tác phối hợp giữa các cơ quan chức năng và các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ mạng chưa thật sự hiệu quả; nhận thức và kỹ năng tự bảo vệ của trẻ em, gia đình, nhà trường còn yếu. Tình hình đó đặt ra yêu cầu phải tiếp tục nghiên cứu một cách toàn diện cả về lý luận và thực tiễn, để đề xuất các giải pháp phù hợp với bối cảnh mới.

Đại tá Nguyễn Văn Thịnh, Cục Pháp chế và Cải cách hành chính, tư pháp trình bày tham luận tại hội thảo.

Tại hội thảo, Đại tá Nguyễn Văn Thịnh, Trưởng phòng Pháp luật hình sự và Cải cách tư pháp, Cục Pháp chế và Cải cách hành chính, tư pháp, Bộ Công an trình bày tham luận “Quy định của pháp luật về phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng và giải pháp hoàn thiện”, trong đó nhấn mạnh, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện nay về phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng cơ bản được hoàn thiện, là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai hiệu quả công tác trên thực tế. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực thì quy định của pháp luật về phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng còn phân tán ở nhiều văn bản luật, nghị định khác nhau và có một số bất cập, khó khăn làm ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả của công tác này trên thực tế như: Nhiều thuật ngữ chưa rõ ràng, dẫn đến cách hiểu khác nhau, kéo theo việc áp dụng pháp luật khác nhau trong các quy định về tội phạm xâm hại trẻ em.

Do đó cần thiết sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự hiện hành, trong đó có nội dung liên quan đến tội phạm xâm hại trẻ em như: Sửa đổi, bổ sung quy định đối với tội mua bán người cho phù hợp, thống nhất với quy định của Luật Phòng, chống mua bán người; nâng mức hình phạt đối với tội xâm hại tình dục trẻ em; cụ thể hóa quy định của Công ước Hà Nội về tội phạm tình dục đối với trẻ em, xâm hại, bóc lột tình dục trẻ em trực tuyến...

PGS.TS. Đỗ Thị Phượng, Trường Đại học Luật Hà Nội trình bày tham luận tại hội thảo.

PGS.TS. Đỗ Thị Phượng, Phó trưởng Khoa Pháp luật hình sự, Trường Đại học Luật Hà Nội trình bày tham luận “Bảo vệ quyền trẻ em trong tố tụng hình sự: Giải pháp cân bằng giữa quyền của bị hại và người bị buộc tội”. Theo PGS.TS. Đỗ Thị Phượng, ở Việt Nam, xu hướng cải cách tư pháp, đặc biệt với sự ra đời của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 và Luật Tư pháp người chưa thành niên 2024 (có hiệu lực từ ngày 1/1/2026) đã ghi nhận nhiều tiến bộ quan trọng trong cả hai khía cạnh. Trong tố tụng hình sự Việt Nam, quyền của người bị buộc tội hiện nay được bảo đảm khá đầy đủ, tiệm cận các chuẩn mực quốc tế. Trong khi đó, quyền của trẻ em là bị hại mới chỉ dừng lại ở mức ghi nhận nguyên tắc, thiếu cơ chế thực thi và giám sát độc lập. Sự mất cân bằng này bắt nguồn từ truyền thống pháp lý, nguồn lực hạn chế và nhận thức xã hội, dẫn đến việc trẻ em thường không có tiếng nói bình đẳng trong quá trình tố tụng. Sự chênh lệch này đặt ra yêu cầu cấp bách phải nghiên cứu, đánh giá và đưa ra giải pháp nhằm đạt được sự cân bằng, tiệm cận chuẩn mực quốc tế...

Tại hội thảo, các đại biểu đã đề xuất thêm nhiều giải pháp khả thi để bảo vệ trẻ em trên không gian mạng...

Phát biểu kết thúc hội thảo, Đại tá, PGS.TS. Hoàng Anh Tuấn, Phó Giám đốc Học viện CSND cảm ơn các ý kiến đóng góp tâm huyết của các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, các chuyên gia và Công an các đơn vị, địa phương. Phó Giám đốc Học viện CSND cho biết, hội thảo này là hoạt động có ý nghĩa quan trọng nhằm làm rõ cơ sở lý luận về tội phạm xâm hại trẻ em trong không gian mạng, từ đó đề ra các giải pháp, đặc biệt là xây dựng "lá chắn số" bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.

Hội thảo là diễn đàn khoa học để các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu, giảng viên, học viên, cán bộ chiến sĩ Công an, đại diện các bộ, ngành, tổ chức xã hội và các chuyên gia trao đổi, thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, góp phần cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc xây dựng chính sách, hoàn thiện pháp luật, và định hướng hoạt động đấu tranh phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trên không gian mạng trong giai đoạn mới.

Phó Giám đốc Học viện CSND nhấn mạnh, các ý kiến đóng góp tại hội thảo sẽ được tập hợp đầy đủ để tiếp tục hoàn thiện trong thời gian sớm nhất. Kết quả của hội thảo là nguồn tư liệu khoa học quan trọng, góp phần hoàn thiện lý luận về phòng, chống tội phạm xâm hại trẻ em trong điều kiện chuyển đổi số; đồng thời là căn cứ thực tiễn phục vụ công tác tham mưu với Đảng, Nhà nước và Bộ Công an trong hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật và chiến lược quốc gia về bảo vệ trẻ em trên không gian mạng...

Nguyễn Hưng