Xây dựng 'lưới lọc' thông tin: Kỹ năng sinh tồn trên không gian số

Sự phát triển vũ bão của công nghệ 4.0 đã đưa mạng xã hội len lỏi vào từng ngõ ngách của cuộc sống. Đồ họa: Thái Bình

Cạm bẫy từ thói quen "tay nhanh hơn não" và hiệu ứng đám đông

Sự phát triển vũ bão của công nghệ 4.0 đã đưa mạng xã hội len lỏi vào từng ngõ ngách của cuộc sống. Không thể phủ nhận rằng, mạng xã hội đã trở thành kho tàng kiến thức khổng lồ, nơi cung cấp tin tức về mọi lĩnh vực, giúp con người nắm bắt xu thế và kết nối tình cảm, tuy nhiên, song hành với những tiện ích to lớn đó là những mặt trái đầy rủi ro, khi vô số thông tin xấu độc, sai sự thật hay các nội dung vi phạm chuẩn mực đạo đức vẫn đang tồn tại hàng ngày. Một thực tế đáng báo động hiện nay là tâm lý "like", "share" và bình luận một cách vội vã, thiếu suy xét của một bộ phận không nhỏ cư dân mạng. Nếu như nút thích và chia sẻ vốn được sinh ra với mục đích tốt đẹp là để thể hiện sự đồng cảm, hưởng ứng đối với những khoảnh khắc vui buồn của bạn bè, người thân, thì giờ đây, chúng đang bị nhiều người sử dụng một cách vô cảm, chạy theo số đông.

Chỉ cần một thông tin giật gân nào đó xuất hiện, ví dụ như một vụ tai nạn giao thông, một clip đánh ghen, chuyện đời tư người nổi tiếng hay những vấn đề "nóng" của xã hội, ngay lập tức sẽ kéo theo hàng loạt lượt tương tác và bình luận. Điều đáng lo ngại là trong số hàng ngàn người tham gia vào làn sóng dư luận đó, có rất nhiều người chưa hề đọc kỹ hay hiểu rõ bản chất nội dung bài viết, chưa kịp kiểm chứng đúng sai nhưng đã vội vã chia sẻ. Họ hành động đơn giản chỉ vì thấy người khác làm vậy, thấy số đông đang phê phán hoặc khen ngợi nên cũng tham gia "cho vui", thậm chí khen chê dựa hoàn toàn vào thái độ của những người đi trước. Thói quen nguy hại này đang tạo điều kiện cho tin giả lộng hành. Thời gian qua, đã xuất hiện tình trạng nhiều cá nhân dù chưa nắm rõ bản chất sự việc, chỉ căn cứ vào vài nguồn tin không chính thống đã vội vàng phát tán "tin nóng", gián tiếp khẳng định tính xác thực của sự việc mà bản thân cũng mơ hồ. Bị cảm xúc chi phối, họ sẵn sàng bày tỏ thái độ gay gắt để rồi khi sự việc tường minh, họ mới cảm thấy bẽ bàng vì sự tùy tiện của mình. Những cú nhấp chuột, những lần chạm tay tưởng chừng vô hại ấy thực chất lại đang tiếp tay cho các thế lực thù địch, tạo cớ để chúng rêu rao, chống phá.

Hệ lụy khôn lường

Tin giả và các thông tin xấu độc không chỉ dừng lại ở những tranh luận trên không gian ảo mà đã và đang gây ra những mối hiểm họa thực sự nguy hại cho thế giới thực. Tại các cuộc tọa đàm về bảo vệ doanh nghiệp và văn hóa ứng xử trên mạng xã hội, các chuyên gia đều khẳng định, tin giả có sức công phá ghê gớm đối với nền kinh tế, tài chính, nông nghiệp và đe dọa an ninh của mỗi quốc gia. Việc người dân hoang mang đổ xô đi rút tiền, mua vàng, tháo chạy khỏi thị trường chứng khoán hay đầu cơ đất đai chỉ vì nghe theo tin đồn thất thiệt chính là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy tác động tiêu cực của tin giả đến sự phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện nay, lợi dụng khả năng lan truyền tốc độ cao của mạng xã hội, các đối tượng thù địch và phản động thường xuyên tạo ra các "làn sóng" bằng số đông giả tạo để kích động, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Đối tượng chủ yếu mà chúng tập trung lôi kéo chính là thế hệ trẻ, những người chưa có đủ sự trải nghiệm và năng lực thẩm định sâu sắc. Với ngôn ngữ xảo biện và âm mưu kín kẽ, nếu thanh thiếu niên mất cảnh giác và chỉ nhìn nhận vấn đề một cách chủ quan, họ rất dễ sa vào "mê cung" thông tin sai lệch. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng là nạn nhân thường xuyên của tin giả, từ những tin đồn xúc phạm danh dự, nhân phẩm đến những chiêu trò cạnh tranh không lành mạnh.

Mỗi người cần phải biết tự trang bị kỹ năng số, hình thành thói quen kiểm chứng nguồn gốc và độ xác thực của thông tin trước khi quyết định chia sẻ hay tương tác. Đồ họa: Thái Bình

Thiết lập "hàng rào miễn dịch" và văn hóa trách nhiệm số

Để đối phó với vấn nạn tin giả, yêu cầu tiên quyết là mỗi người phải tự xây dựng cho mình một "lưới lọc" thông tin và trở thành một chiến sĩ trên mặt trận này, bởi các quy định pháp luật và biện pháp kỹ thuật chỉ là một phần, cốt lõi vẫn nằm ở ý thức người dùng. Người tham gia mạng xã hội cần bình tĩnh, cẩn trọng khi tiếp nhận thông tin, luôn đặt dấu hỏi nghi ngờ đối với những nguồn tin không xác đáng và chủ động tìm đến các nguồn tin chính thống, đáng đọc. Chỉ khi có sự xác nhận rõ ràng từ cơ quan chức năng hoặc báo chí chính thống, người dùng mới nên tin tưởng, từ đó tránh nguy cơ sập bẫy dẫn dắt của kẻ xấu.

Nguyên lý truyền thông trong thời đại số là tính minh bạch và tương tác chủ động. Đối với người dùng mạng, đặc biệt là giới trẻ, cần xác định rõ mục tiêu sử dụng mạng xã hội lành mạnh, tự trang bị kỹ năng kiểm chứng và rèn luyện bản lĩnh, tạo ra "sức đề kháng" cho chính mình trước những luồng thông tin tiêu cực. Bên cạnh đó, trách nhiệm của người dùng mạng xã hội không chỉ dừng lại ở việc tự bảo vệ mình, mà còn là trách nhiệm với cộng đồng. Khi phát hiện thông tin không đáng tin cậy, bên cạnh việc không chia sẻ, người dùng cần chủ động cảnh báo cho bạn bè, người thân để họ không bị dẫn dắt bởi đám đông. Đồng thời, cần phát huy ý thức công dân bằng việc báo cáo các sai phạm tới cơ quan chức năng để xử lý theo quy định. Ứng xử đúng mực, có văn hóa, suy nghĩ kỹ trước khi nhấn nút "like" hay "share" chính là cách thiết thực nhất để mỗi người góp phần làm sạch môi trường mạng. Hãy để mạng xã hội thực sự trở thành công cụ hữu ích phục vụ cuộc sống thay vì trở thành mầm mống của những bất ổn xã hội.

Thái Bình