Xây dựng mô hình dự báo ngập lụt ven biển do nước biển dâng và sóng trong bão

Ngập lụt ven biển là hiện tượng nguy hiểm khi xảy ra bão, gây thiệt hại về người, tài sản và hạ tầng. Trong những năm gần đây, nhiều cơn bão lớn đã gây ngập sâu tại nhiều quốc gia như Katrina (2005), Haiyan (2013) hay Amphan (2020). Tại Việt Nam, nước dâng do bão ở các cơn Damrey (2005), Xangsane (2006), Doksuri (2017) và gần đây là Kajiki (8.2025) và Bualoi (9.2025) đã gây nhiều thiệt hại nghiêm trọng.

Nhằm nâng cao năng lực dự báo, Bộ Khoa học và Công nghệ đã đặt hàng nhiệm vụ khoa học “Nghiên cứu xây dựng bộ mô hình và quy trình công nghệ dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão” (mã số ĐTĐL.CN-46/22) do PGS.TS. Nguyễn Bá Thủy, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn) làm Chủ nhiệm, triển khai từ tháng 12.2022 đến 11.2025.

Sóng biển dữ dội ở biển Cửa Lò (Nghệ An) do ảnh hưởng của hoàn lưu bão Bualoi tháng 9.2025. - Ảnh: TTXVN

Sau 36 tháng thực hiện, đề tài đã đạt được mục tiêu đề ra: (1) Xây dựng được mô hình tích hợp dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão; (2) Ứng dụng thử nghiệm cho 02 khu vực ven biển (có đê và không có đê); (3) Đề xuất được quy trình công nghệ và phương án dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão.

Chia sẻ với Một Thế Giới, PGS.TS. Nguyễn Bá Thủy cho biết, đề tài đã xây dựng được mô hình tích hợp dự báo ngập lụt vùng ven biển do nước dâng và sóng trong bão. Mô hình được thí điểm áp dụng cho khu vực ven biển Thanh Hóa, một trong những khu vực ven biển có rủi ro cao về ngập lụt do nước dâng bão trong dải ven biển Việt Nam. Mô hình đã được kiểm định với số liệu trong bão lịch sử (bão Doksuri, 9.2017) và 02 cơn bão mạnh gây nước dâng lớn làm ngập khu vực ven biển Thanh Hóa, bão số 5 (Kajiki, 8.2005) và số 10 (Bualoi, 9.2025). Công nghệ dự báo được xây dựng có thể triển khai trong dự báo nghiệp vụ cho khu vực ven biển Thanh Hóa nếu có đủ năng lực tính toán cho bài toán dự báo thời gian thực. Cùng với đó, công nghệ này có thể nhân rộng áp dụng cho khu vực ven biển khác tại Việt Nam.

PGS.TS Nguyễn Bá Thủy báo cáo về đề tài tại hội thảo do Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia tổ chức. - Ảnh: NVCC

Ngoài công nghệ dự báo, đề tài đã xây dựng bản đồ nguy cơ ngập lụt tại ven biển Thanh Hóa do nước dâng và sóng trong bão theo các cấp bão ảnh hưởng (cấp 11-14) đổ bộ vào pha triều cường ở giai đoạn hiện tại và tương lai (năm 2050 và 2100) có xét tới kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Các bản đồ được xây dựng sẽ phục vụ dự báo, cảnh báo cũng như dùng cho quy hoạch vùng ven biển tại khu vực nghiên cứu.

Các kết quả của nghiên cứu đã được công bố trên 02 bài báo thuộc tạp chí quốc tế uy tín, 05 bài trên tạp chí uy tín trong nước và được trình bầy tại 02 hội thảo quốc tế. Kết quả của đề tài đã hỗ trợ đào tạo 01 nghiên cứu sinh (đã bảo vệ thành công cấp cơ sở) và 02 học viên cao học, trong đó 01 đã được cấp bằng.

PGS.TS. Nguyễn Bá Thủy cho biết, các kết quả đạt được của đề tài đã có sự phối hợp với đối tác quốc tế, cụ thể với các chuyên gia từ Nhật Bản và Na Uy. Hiện tại đối với lĩnh vực biển, nghiên cứu của các chuyên gia Việt Nam có sự hòa nhập với quốc tế thông qua hợp tác trao đổi, chia sẻ và kế thừa. Do vậy, về cơ bản các nhà khoa học của Việt Nam đã làm chủ được các công nghệ dự báo hiện đại trên thế giới, thế giới có những công nghệ hiện đại nào Việt Nam cũng dần tiếp cận và làm chủ được. Việt Nam có thể tự phát triển hoặc kế thừa các công nghệ hiện đại trên thế giới, tuy nhiên để thực hiện được cần thiết phải đầu tư cho nghiên cứu cơ bản và công nghệ ứng dụng, thông qua các chương trình nghiên cứu như Bộ Khoa học và Công nghệ đã và đang triển khai.

Đề tài đã có những đóng góp nổi bật, bền vững cho lĩnh vực khoa học và công nghệ dự báo biển ở Việt Nam, đồng thời bám sát và hiện thực hóa mục tiêu chung của Chương trình phát triển khoa học cơ bản trong lĩnh vực Hóa học, Khoa học sự sống, Khoa học trái đất và Khoa học biển giai đoạn 2017-2025, Mã số: 562 (Quyết định số 562/QĐ-TTg ngày 25.4.2017).

Việc làm chủ mô hình dự báo ngập lụt tích hợp thể hiện bước tiến mới của Việt Nam trong dự báo biển hiện đại, hướng tới hệ thống cảnh báo sớm quy mô quốc gia, phù hợp điều kiện biến đổi khí hậu, góp phần bảo đảm an ninh, an sinh và phát triển bền vững kinh tế biển.

Nam Phong