Xây dựng nền báo chí cách mạng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại

Trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân nhân Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), ỦY VIÊN TRUNG ƯƠNG ĐẢNG, PHÓ TRƯỞNG BAN THƯỜNG TRỰC BAN TUYÊN GIÁO VÀ DÂN VẬN TRUNG ƯƠNG LẠI XUÂN MÔN khẳng định, giữ vững sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí yêu cầu mang tính nguyên tắc, là bài học quan trọng, sâu sắc được đúc rút từ truyền thống vẻ vang 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam phụng sự sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc. Kỷ nguyên mới đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng mới đòi hỏi nền báo chí phải thực sự trở thành ngọn cờ tư tưởng, vũ khí sắc bén, phải xây dựng nền báo chí cách mạng thực sự chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.

Vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, văn hóa

- Năm 2025, nền báo chí cách mạng Việt Nam trang trọng kỷ niệm 100 năm thành lập. Xin đồng chí cho biết những đóng góp nổi bật của báo chí cách mạng với sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc ta?

- Có lẽ trên thế giới không có quốc gia nào báo chí lại được gọi với cái tên đầy vinh dự, tự hào “báo chí cách mạng” như nước ta. Chặng đường vẻ vang 100 năm qua, kể từ ngày lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập Báo Thanh Niên (21/6/1925) để truyền bá tư tưởng cách mạng, ánh sáng của Chủ nghĩa Mác – Lê Nin, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, chuẩn bị về chính trị, tổ chức cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam, báo chí cách mạng Việt Nam đã khẳng định là vũ khí tư tưởng sắc bén của Đảng, Nhà nước, kiên trung phụng sự sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc.

Báo Thanh Niên - tờ báo cách mạng Việt Nam đầu tiên. Ảnh tư liệu

Dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí cách mạng đã vượt qua muôn vàn gian khổ, bồi đắp niềm tin, thắp lên ngọn lửa yêu nước trong mỗi thế hệ, tạo sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, góp phần đưa cuộc đấu tranh giành độc lập đến thắng lợi hoàn toàn.

Trong các cuộc kháng chiến và bảo vệ Tổ quốc, báo chí giữ vững bản lĩnh chính trị, trở thành “vũ khí sắc bén” trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng”, lớp lớp các thế hệ nhà báo đã không quản hiểm nguy, tình nguyện ra chiến trường, tác nghiệp nơi chiến tranh ác liệt nhất, “vừa cầm bút, vừa cầm súng”, khắc họa hình ảnh những “nhà báo - chiến sĩ” kiên trung, anh dũng. Hàng trăm nhà báo đã anh dũng hi sinh trong tư thế tay bút, tay súng, tô thắm truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng và của dân tộc.

Trong gần 40 năm Đổi mới, báo chí tiếp tục giữ vai trò tiên phong trong tuyên truyền, cổ vũ toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới của Đảng; phản ánh kịp thời mô hình hay, kinh nghiệm tốt, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Báo chí cũng tích cực giám sát, phản biện, đề xuất chính sách, phát huy quyền làm chủ của nhân dân; đồng thời góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác luận điệu sai trái, thù địch; quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới, là cầu nối giúp độc giả trong nước hiểu rõ hơn tình hình quốc tế…

Nhìn lại truyền thống vẻ vang 100 năm qua của báo chí cách mạng Việt Nam, chúng ta có quyền tự hào về những thành tựu đã đạt được, những đóng góp quan trọng, to lớn vào sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, đồng thời cũng nhận thức sâu sắc hơn những yêu cầu đặt ra đối với báo chí trong kỷ nguyên mới của dân tộc, như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, “Báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm với nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”. Giai đoạn cách mạng mới đòi hỏi những người làm báo phải không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, năng lực chuyên môn nghiệp vụ, làm chủ công nghệ làm báo hiện đại, đoàn kết, quyết tâm cao, nỗ lực lớn, không ngừng đổi mới, sáng tạo để đưa nền báo chí cách mạng vươn mình cùng dân tộc trong kỷ nguyên mới.

- Trong dòng chảy chung của báo chí cách mạng Việt Nam, báo chí nghị trường cũng đã có những bước phát triển vượt bậc. Đồng chí đánh giá và kỳ vọng như thế nào đối với báo chí nghị trường trong thời gian tới?

- Báo chí nghị trường là một bộ phận quan trọng trong dòng chảy chung của báo chí cách mạng Việt Nam, gắn liền với hoạt động của Quốc hội - cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí và nguyện vọng của Nhân dân. Trong những năm qua, báo chí nghị trường đã có bước phát triển đáng ghi nhận cả về nội dung, hình thức lẫn tính chuyên nghiệp, trở thành cầu nối hiệu quả giữa cử tri, nhân dân với Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan trong hệ thống chính trị.

Báo chí nghị trường không chỉ dừng lại ở việc đưa tin phiên họp, tường thuật phát biểu của các đại biểu, mà ngày càng thể hiện vai trò là kênh giám sát xã hội, phản ánh tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân đến với đại biểu Quốc hội, đồng thời chuyển tải các chính sách, pháp luật từ nghị trường đến với đông đảo người dân một cách sinh động, dễ hiểu và thuyết phục.

Tôi đánh giá cao sự năng động, tâm huyết, nhạy bén chính trị của đội ngũ những người làm báo nghị trường, trong đó có Báo Đại biểu Nhân dân - một trong những cơ quan báo chí chính trị chủ lực, uy tín, là tiếng nói của Quốc hội, HĐND, là diễn đàn tin cậy của cử tri và Nhân dân. Là cơ quan của Quốc hội, báo đã bám sát, thông tin sâu sắc về các kỳ họp Quốc hội, phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoạt động của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội để nắm bắt các vấn đề quốc kế dân sinh, nhất là các vấn đề nổi lên trong thực tiễn cuộc sống cũng như công tác điều hành, quản lý của cơ quan Nhà nước có tác động sâu rộng đến đời sống của Nhân dân. Báo chí nghị trường đã và đang góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy tính minh bạch, công khai trong hoạt động lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Trong thời gian tới, tôi kỳ vọng, báo chí nghị trường sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn nữa, cả về tư duy báo chí, phương thức truyền tải cũng như tính chuyên sâu, chuyên nghiệp trong thời đại số. Báo chí nghị trường cần tiếp tục giữ vững vai trò định hướng dư luận xã hội, góp phần củng cố niềm tin của cử tri và Nhân dân đối với Quốc hội và cả hệ thống chính trị; đồng thời phát huy vai trò giám sát, phản biện xã hội, kiến nghị và đề xuất chính sách từ đó thúc đẩy quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Chúng tôi cũng mong muốn các cơ quan báo chí không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ phóng viên, biên tập viên cả về bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và trình độ chuyên môn; đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ, thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí, khai thác hiệu quả tiện ích của các nền tảng số, để những thông tin, quyết đáp từ nghị trường đến ngày càng kịp thời, chính xác và gần gũi hơn với cử tri và Nhân dân. Với sứ mệnh cao cả của mình, báo chí nghị trường, trong đó có Báo Đại biểu Nhân dân của chúng ta, chắc chắn sẽ tiếp tục là kênh thông tin trọng yếu, góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ của Nhân dân và đồng hành với Quốc hội trong sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế và phát triển bứt phá đi lên của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân

- Trong suốt hành trình 100 năm qua, báo chí cách mạng luôn “vũ khí sắc bén” của Đảng, Nhà nước ta trên mặt trận tư tưởng, văn hóa. Bối cảnh hiện nay có nhiều thuận lợi nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ đối với báo chí trong thực hiện vai trò, sứ mệnh này, thưa ông?

- Đúng vậy. Từ khi ra đời đến nay, dù trong giai đoạn lịch sử nào, báo chí cách mạng Việt Nam cũng thực sự là "vũ khí sắc bén" trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, định hướng dư luận, củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và bùng nổ thông tin, báo chí Việt Nam đối mặt nhiều thách thức.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa làm việc với Ban chỉ đạo Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025). Ảnh: Phạm Cường

Thứ nhất, sự cạnh tranh thông tin khốc liệt từ mạng xã hội và các nền tảng truyền thông mới, nơi thông tin xấu độc, sai sự thật dễ lan rộng, gây nhiễu loạn xã hội. Báo chí cách mạng cần nhận thức sâu sắc hơn vai trò của mình trong việc định hình văn hóa đọc, nghe, nhìn lành mạnh bằng cách cung cấp thông tin chính xác, khách quan, có kiểm chứng. Báo chí cần có các bài viết chuyên sâu, khuyến khích độc giả tư duy, phân tích để tỉnh táo trước những thông tin giả, xấu, độc; đồng thời lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống, đấu tranh với tiêu cực, góp phần xây dựng môi trường văn hóa số lành mạnh.

Thứ hai, báo chí cần đổi mới mạnh mẽ về nội dung và phương thức thể hiện, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ để truyền tải thông tin kịp thời, sinh động, hấp dẫn và gần gũi hơn với công chúng, nhất là thế hệ trẻ. Các nền tảng số giúp tăng cường tương tác, lắng nghe phản hồi từ công chúng, từ đó cải thiện chất lượng nội dung, phương thức tiếp cận, và xây dựng sự tin cậy. Công nghệ cũng hỗ trợ cá nhân hóa nội dung dựa trên dữ liệu người dùng, giúp báo chí truyền tải thông tin hiệu quả và đúng trọng tâm hơn.

Thứ ba, đội ngũ những người làm báo cần tiếp tục nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng nghiệp vụ để phản ánh đúng, trúng, nhanh các vấn đề xã hội, đồng thời định hướng dư luận, phản bác thông tin sai trái và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy cơ quan Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Lại Xuân Môn tặng hoa chúc mừng Báo Đại biểu Nhân dân, nhân kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, ngày 13/6. Ảnh: Quang Khánh

- Để báo chí “phát triển xứng tầm, vươn mình cùng dân tộc” như yêu cầu của Tổng Bí thư Tô Lâm, cần có những giải pháp như thế nào trong thời gian tới, thưa đồng chí?

- Trước hết là, tiếp tục giữ vững sự lãnh đạo của Đảng đối với báo chí. Đây là nguyên tắc cốt lõi bảo đảm tính Đảng, tính định hướng, tính cách mạng và nhân văn của nền báo chí Việt Nam, xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại. Trong bối cảnh thế giới biến động, công nghệ số, truyền thông đa nền tảng và trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ, vai trò lãnh đạo của Đảng càng phải được khẳng định như trục xuyên suốt, giúp báo chí phát triển đúng hướng, giữ vững ổn định chính trị, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân và niềm tin vào sự nghiệp đổi mới. Sự lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng báo chí cần mang tính chiến lược, tạo cảm hứng và điều kiện để báo chí phát triển chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.

Hai là, tiếp tục quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng để mỗi người làm báo đều trong mình “bút sắc, lòng trong, tâm sáng”, thấm đẫm tinh thần phụng sự Tổ quốc và nhân dân, đồng thời vững vàng về kỹ năng nghiệp vụ, năng lực tác nghiệp trong môi trường số. Việc bồi dưỡng toàn diện này không chỉ là nhiệm vụ trọng tâm, mà còn là nền tảng để báo chí vững vàng trên mặt trận tư tưởng, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong công cuộc truyền thông và định hướng dư luận xã hội thời kỳ mới..

Ba là, xây dựng thể chế, chính sách có tính định hướng và kiến tạo môi trường cho sự phát triển lành mạnh của báo chí. Khẩn trương hoàn thiện hành lang pháp lý, trọng tâm là sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí năm 2016 và các văn bản hướng dẫn thi hành để kiến tạo cho sự phát triển của báo chí.

Bốn là, khai mở, thúc đẩy mạnh mẽ dòng chảy đổi mới sáng tạo trong hoạt động báo chí bằng cách đẩy mạnh nghiên cứu, khai thác và ứng dụng những thành tựu vượt bậc của khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo (AI). Chuyển đổi số báo chí phải gắn liền với cải cách bộ máy hành chính, tập trung xây dựng các cơ quan báo chí tinh gọn, chuyên nghiệp, hiệu năng cao, đủ sức hội nhập sâu rộng với thế giới.

Báo chí cách mạng phải hiện diện mạnh mẽ, lan tỏa sâu rộng trên các nền tảng mạng xã hội, làm chủ trận địa thông tin giữa làn sóng truyền thông số xuyên biên giới. Giữ vững thương hiệu và bản sắc báo chí Việt Nam trong dòng chảy toàn cầu chính là cách để báo chí góp phần khẳng định vị thế quốc gia, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Năm là, thắp sáng động lực phát triển bền vững cho báo chí bằng việc nâng cao hiệu quả kinh tế báo chí trong kỷ nguyên số. Cần mạnh dạn mở lối, nghiên cứu và phát triển các mô hình kinh doanh mới, linh hoạt, phù hợp với môi trường truyền thông số đang đổi thay từng ngày. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý thuận lợi để hỗ trợ bước đầu cho các mô hình thử nghiệm, tạo không gian cho báo chí bứt phá. Song song với đó, cần tiếp tục duy trì, hoàn thiện cơ chế đặt hàng, hỗ trợ ngân sách nhà nước đối với các nội dung, ấn phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị, đối ngoại, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số... Qua đó, bảo đảm báo chí không chỉ là dòng chảy thông tin, mà còn là mạch nguồn kết nối, lan tỏa trách nhiệm xã hội và sứ mệnh phụng sự cộng đồng.

Sáu là, cần chủ động mở rộng cánh cửa hợp tác, tăng cường trao đổi với các đối tác quốc tế về tổ chức, quản lý, sản xuất nội dung, ứng dụng công nghệ và đào tạo đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Việc chia sẻ tầm nhìn, kinh nghiệm và xu hướng phát triển báo chí - truyền thông toàn cầu không chỉ giúp báo chí Việt Nam bắt nhịp với dòng chảy hiện đại, mà còn góp phần khẳng định vị thế, tiếng nói và bản sắc trong không gian truyền thông quốc tế ngày càng đa chiều, đa nền tảng.

Xin trân trọng cảm ơn đồng chí!

Nguyễn Bình