Xây dựng 'thế trận lòng dân' trong sự nghiệp xây dựng, quản lý, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia

Cán bộ, chiến sĩ BĐBP Cao Bằng phối hợp với nhân dân tuần tra bảo vệ biên giới. Ảnh: Duy Liêm

Địa bàn khu vực biên giới (KVBG) của nước ta gắn liền với đường biên giới đất liền dài khoảng 5.044,806km; bờ biển dài trên 3.260km, có vùng biển rộng lớn và trên 3.000 đảo lớn, nhỏ, trong đó có hai quần đảo là Hoàng Sa và Trường Sa, có 233 đơn vị cấp huyện thuộc 44 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương với 1.083 xã, phường, thị trấn; có 9.699 thôn, bản, khóm, ấp, phum, sóc, trong đó, có 3.605 đơn vị cấp thôn giáp biên giới, giáp biển. Đây được xác định là địa bàn “tuyến đầu”, “cửa ngõ”, “phên giậu” của Tổ quốc. Do đặc điểm địa lý và tính chất đặc thù, nên địa bàn này còn nhiều khó khăn; kinh tế, xã hội chậm phát triển, hệ thống chính trị ở cơ sở nhiều nơi còn mỏng, yếu; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo và đói còn cao, đời sống văn hóa, tinh thần của đồng bào còn thấp. Do đó, đây là địa bàn trọng điểm mà các thế lực thù địch, các loại tội phạm lợi dụng hoạt động, chống phá, tiềm ẩn yếu tố phức tạp, gây mất ổn định an ninh trật tự, an toàn xã hội.

Lịch sử 66 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành cho thấy, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, lực lượng BĐBP đã làm tốt công tác tham mưu trong xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” ở KVBG. Nổi bật là, Đảng ủy BĐBP đã thống nhất với các tỉnh, thành ủy biên giới tăng cường cán bộ của các đồn Biên phòng cho các xã biên giới, hiện nay có 258 đồng chí giữ các chức danh chủ chốt trong cấp ủy, chính quyền địa phương (bí thư, phó bí thư đảng ủy xã; chủ tịch, phó chủ tịch Ủy ban nhân dân xã); cử đảng viên sinh hoạt tại chi bộ thôn, bản biên giới, phân công đảng viên phụ trách hộ gia đình ở KVBG; phát huy vai trò của nhân dân tham gia công tác phân giới, cắm mốc và thực hiện 3 văn kiện pháp lý biên giới đất liền Việt Nam - Trung Quốc; tích cực, chủ động tham gia thực hiện Hiệp định về Quy chế quản lý biên giới và cửa khẩu Việt Nam - Lào; phát huy vai trò, trách nhiệm cùng với BĐBP và các cơ quan chức năng tham gia phân giới, cắm mốc biên giới đất liền Việt Nam - Campuchia (đã hoàn thành 84%); tham gia đấu tranh, tố giác tội phạm, các hoạt động vi phạm hiệp định về quy chế biên giới, tàu thuyền nước ngoài vi phạm chủ quyền vùng biển, tích cực vươn khơi, bám biển; sẵn sàng đóng góp lực lượng, phương tiện cùng BĐBP thực hiện tốt nhiệm vụ ứng phó với các tình huống an ninh phi truyền thống (phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, tội phạm xuyên biên giới, dịch bệnh...).

Những năm tới, hòa bình, hợp tác, liên kết và phát triển vẫn là xu thế chủ đạo trên thế giới; song bên cạnh đó vẫn còn nhiều trở ngại, khó khăn, những vấn đề toàn cầu như bảo vệ hòa bình, an ninh con người, thiên tai, dịch bệnh và an ninh phi truyền thống, nhất là an ninh mạng, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, ô nhiễm môi trường... tiếp tục có những diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo; hòa bình, ổn định, tự do an ninh, an toàn hàng hải, hàng không trên Biển Đông đứng trước nhiều thách thức lớn, tiềm ẩn nguy cơ xung đột. Ở trong nước, các thế lực thù địch, phản động và các nước có tham vọng về lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo tiếp tục chống phá Việt Nam trên nhiều mặt; đàm phán phân giới, cắm mốc biên giới đất liền phía Tây Nam còn nhiều khó khăn; tình hình tội phạm về ma túy, xuyên biên giới, tội phạm công nghệ cao, xuất, nhập cảnh trái phép, buôn lậu, gian lận thương mại... có nhiều diễn biến phức tạp, với nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi.

Tình hình trên cho thấy, có cả những thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu nặng nề hơn đối với công tác bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia, đòi hỏi BĐBP phải có quyết tâm chính trị cao hơn, phát huy vai trò làm nòng cốt, chuyên trách, huy động sức mạnh tổng hợp của nhân dân, nhất là phát huy sức mạnh của “thế trận lòng dân”; trong đó, cần chú trọng tập trung thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, thường xuyên tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương, nhân dân, tạo sự đồng thuận, thống nhất trong xây dựng “thế trận lòng dân” ở KVBG.

Xây dựng, quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, của cả hệ thống chính trị. Trong đó, điểm cốt lõi là phải biết dựa vào dân, lấy dân làm gốc, nhân dân là chủ thể, “mỗi người dân là một cột mốc sống”, lực lượng vũ trang làm nòng cốt, BĐBP là lực lượng chuyên trách. Đường biên giới quốc gia được nhận biết bởi hệ thống mốc quốc giới trên thực địa là cột mốc “hữu hình”, mỗi người dân ở KVBG là một “cột mốc sống” - cột mốc “vô hình”; để quản lý, bảo vệ đường biên giới quốc gia, BĐBP cần phải phát huy sức mạnh tổng hợp của các ngành, các lực lượng, nhất là những “cột mốc sống”; bởi vậy, việc làm quan trọng là phải làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tạo sự đồng thuận, thống nhất.

Về nội dung, tập trung tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các bộ, ngành, địa phương, toàn dân về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, pháp luật quốc tế và các điều ước quốc tế có liên quan đến biên giới quốc gia; nhận thức rõ, đầy đủ về âm mưu, phương thức, thủ đoạn chống phá, hoạt động xâm phạm chủ quyền lãnh thổ, xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc ở KVBG.

Về biện pháp, cần đa dạng hóa các hình thức, cách thức tuyên tuyền, phổ biến cho sát, phù hợp với đối tượng, địa bàn; cụ thể: Tiếp tục thực hiện Đề án “Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân vùng biên giới, hải đảo” của Chính phủ và Đề án “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới” của Bộ Quốc phòng; phát huy hiệu quả của chương trình “Nâng cao nhận thức chính trị, trình độ pháp luật cho cán bộ, nhân dân và chiến sĩ biên phòng” do Bộ Tư lệnh BĐBP phát động. Trong quá trình thực hiện, cần xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức quốc phòng, an ninh, pháp luật về quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia cho nhân dân KVBG, biển, đảo; đặc biệt, cần chú ý gắn với nhiệm vụ xây dựng “thế trận lòng dân” ở KVBG.

Hai là, tham gia xây dựng, củng cố hệ thống cơ sở chính trị vững mạnh, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng “thế trận lòng dân” ở KVBG.

Xây dựng, quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia được đặt trong tổng thể việc triển khai thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng, quản lý với bảo vệ biên giới quốc gia, lấy xây dựng biên giới quốc gia là trung tâm; quản lý, bảo vệ biên giới là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên. Khi tiến hành nhiệm vụ trung tâm, cần tập trung xây dựng, củng cố cơ sở chính trị vững mạnh, tạo nền tảng vững chắc để xây dựng “thế trận lòng dân” ở KVBG.

Cán bộ BĐBP Bà Rịa - Vũng Tàu tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho ngư dân địa phương khi hành nghề trên biển. Ảnh: Minh Nhân

Về nội dung, BĐBP tiếp tục tham gia củng cố, kiện toàn, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng, làm tốt công tác phát triển đảng viên ở khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tiếp tục thực hiện Kết luận số 68-KL/TW ngày 5/2/2020 của Ban Bí thư; Hướng dẫn số 31-HD/BTCTW ngày 1/7/2020 của Ban tổ chức Trung ương thực hiện kết luận của Ban Bí thư về chủ trương tăng thêm cấp ủy viên là cán bộ đồn Biên phòng tham gia cấp ủy cấp huyện, cấp xã biên giới, hải đảo và Chỉ thị số 681-CT/ĐU của Đảng ủy BĐBP về việc phân công đảng viên đồn Biên phòng phụ trách hộ gia đình ở KVBG. Theo đó, nhân rộng tại cấp ủy huyện, xã địa bàn biên giới, biển, đảo trên phạm vi cả nước; phát huy tốt vai trò cán bộ BĐBP tăng cường cho các xã khó khăn, đảng viên đồn Biên phòng sinh hoạt tại chi bộ thôn, bản và phụ trách hộ gia đình ở KVBG, không để thôn, bản “trắng” tổ chức và đảng viên; chú trọng xây dựng cấp ủy, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả ở KVBG.

Ba là, đẩy mạnh xây dựng tiềm lực kinh tế, văn hóa, xã hội, góp phần xây dựng KVBG vững mạnh gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 28/9/2018 của Bộ Chính trị đã xác định mục tiêu cụ thể: “Đầu tư xây dựng, phát triển các cụm cư dân biên giới, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Thực hiện hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia để phát triển nhanh, mạnh và bền vững KVBG”. Để cụ thể hóa mục tiêu trên, các đơn vị BĐBP cần tiếp tục tham mưu cho cấp có thẩm quyền có chính sách phù hợp để triển khai thực hiện tốt nhiệm vụ đặc thù về quốc phòng, an ninh trên địa bàn biên giới, nhất là các vùng đặc biệt khó khăn, vùng trọng điểm về quốc phòng, an ninh ở khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ và trên biển, đảo; tiếp tục thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững, xây dựng cơ sở hạ tầng, chăm sóc sức khỏe, nâng cao đời sống nhân dân, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo; nâng cao hiệu quả kết nghĩa, hỗ trợ, giúp đỡ của các địa phương nội địa với địa bàn KVBG; phát huy hiệu quả chương trình kết nối biên giới, xuyên biên giới, tăng cường giao lưu, kết nghĩa các địa phương hai bên biên giới.

Đặc trưng của xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân” trong nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân là mang tính nhân dân sâu sắc, dựa trên sức mạnh tổng hợp về chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng, an ninh và đối ngoại... được vận hành theo cơ chế Đảng lãnh đạo, chính quyền quản lý, điều hành; trong đó, BĐBP là một chủ thể làm nòng cốt tham mưu, triển khai. Việc BĐBP thực hiện tốt các giải pháp trên sẽ góp phần huy động và tổ chức toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới.

Đại tá, Tiến sĩ Trần Văn Hiếu