Xét xử vụ Gang thép Thái Nguyên: Trách nhiệm bồi thường thiệt hại 830 tỷ thuộc về ai?

Từ ngày 12/4, TAND TP Hà Nội xét xử vụ án thất thoát hơn 830 tỷ đồng xảy ra tại Dự án Gang thép Thái Nguyên (TISCO) giai đoạn 2. HĐXX nghị án kéo dài và sẽ tuyên án vào chiều 20/4.

Ngoài phần trách nhiệm hình sự, một vấn đề trong vụ án được đặc biệt quan tâm đó là trách nhiệm dân sự của các bị cáo. Vụ án có tới 19 bị cáo, số tiền thiệt hại ước tính đến thời điểm khởi tố vụ án là 830 tỷ đồng.

Thiệt hại 830 tỷ từ đâu mà ra?

Cáo trạng xác định, tính đến ngày 31/12/2018, TISCO đã chi cho dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty gang thép Thái Nguyên 4.423 tỷ đồng.

Trong đó, nguồn vốn của chủ đầu tư 1.335 tỷ đồng; vốn vay Ngân hàng VDB Chi nhánh Bắc Kạn-Thái Nguyên 1.404 tỷ đồng và Ngân hàng Vietinbank Hà Nội 1.684 tỷ đồng.

TISCO trả lãi cho các ngân hàng từ khi hợp đồng EPC số 01# chậm tiến độ (từ ngày 31/5/2011) đến khi khởi tố vụ án với tổng số tiền hơn 830 tỷ đồng.

Đại diện VKS thực hành quyền công tố tại tòa

Theo cáo trạng, các bị cáo thuộc TISCO và VNS biết Tập đoàn Khoa học Công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) vi phạm hợp đồng đồng thời đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, tăng giá hợp đồng, tách phần C của Hợp đồng EPC số 01# là không có căn cứ.

Dù vậy, với tư cách là những người trực tiếp nắm quyền của chủ đầu tư là TISCO và VNS, các bị cáo đã không xem xét dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng, áp dụng điều khoản phạt hợp đồng. Các bị cáo cũng không kịp thời báo cáo lên các cấp có thẩm quyền để hủy đấu thầu và tổ chức đấu thầu lại theo quy định để đảm bảo hiệu quả và tiến độ của dự án.

Với sự "thiếu trách nhiệm" nêu trên các bị cáo đã vi phạm pháp luật về đầu tư, đẩy TISCO vào thế bất lợi khi nhà thầu phụ không hoàn thành phần C cũng không ràng buộc được trách nhiệm của MCC, tạo điều kiện để MCC có lý do chối bỏ trách nhiệm thực hiện hợp đồng EPC số 01#.

Do việc điều chỉnh tăng giá phần C, thực hiện phần C của hợp đồng EPC số 01# theo hình thức hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh trái quy định và việc chấp thuận VINAINCON không đủ năng lực để thực hiện phần C, dẫn đến việc thực hiện hợp đồng chậm tiến độ, làm phát sinh tăng chi phí đầu tư, chi phí lãi vay. Điều này buộc VNS, TISCO phải điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư từ 3.834 tỷ đồng lên 8.104 tỷ đồng.

Hậu quả thiệt hại của vụ án được xác định là số tiền lãi suất thực tế mà TISCO đã phải trả cho các ngân hàng kể từ khi dự án chậm tiến độ (từ ngày 31/5/2011) đến thời điểm khởi tố vụ án là hơn 830 tỷ đồng. Cơ quan tố tụng xác định đây là thiệt hại của vụ án do các bị cáo gây ra.

Đại diện TISCO thừa nhận, đây là số tiền lãi đã trả cho các ngân hàng, nhưng hiện tại, dự án vẫn đang triển khai nên chưa biết thiệt hại cuối cùng.

TISCO không cần các bị cáo bồi thường?

Trong phần luận tội, ngoài mức án đề nghị HĐXX tuyên phạt các bị cáo, đại diện VKS đề nghị HĐXX buộc 19 bị cáo phải liên đới bồi thường số tiền thiệt hại hơn 830 tỷ đồng.

Trước hết, đại diện VKS khẳng định 3 bị cáo là cựu thành viên HĐQT TISCO (gồm Nguyễn Chí Dũng, Hoàng Ngọc Diệp, Đoàn Thu Trang) đều là thành viên HĐQT nên có quyền quyết định cao nhất tại TISCO; có quyền quyết định phương án đầu tư, dự án đầu tư trong thẩm quyền và giới hạn theo quy định. Các bị cáo đại diện cho TISCO để quyết định mọi vấn đề liên quan đến mục đích, quyền lợi của TISCO.

Các bị cáo trong vụ án

Phản biện lại cáo trạng, luật sư của ba bị cáo cho rằng, thân chủ của mình không phạm tội Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng như cáo buộc, nên không phải liên đới bồi thường thiệt hại.

Trong khi đó, một số luật sư bào chữa cho nhóm bị cáo bị truy tố về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí cho rằng, thân chủ của mình không có lỗi cố ý. Hành vi của các bị cáo trong vụ án là buộc phải thực hiện theo ý kiến đã được phê duyệt từ cơ quan chủ quản, từ ý kiến tham vấn của các bộ ngành…

Về chủ đầu tư cũng là đơn vị chịu thiệt hại, khi được hỏi, đại diện TISCO cho hay, không có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại, cũng không yêu cầu 19 bị cáo bồi thường 830 tỷ đồng. Trong khi đó, đại diện VNS cho biết, hoàn toàn tôn trọng ý kiến của TISCO trong vấn đề bồi thường dân sự.

Trước đó, đại diện theo ủy quyền của TISCO đề nghị tòa xem xét lại tư cách tham gia phiên tòa của doanh nghiệp này vì cho rằng, TISCO đang là nguyên đơn dân sự, nhưng căn cứ Bộ luật Tố tụng Hình sự, nguyên đơn dân sự phải có đơn yêu cầu bồi thường, mà đến nay, TISCO chưa có đơn.

Trước ý kiến của đại diện TISCO, thẩm phán Trương Việt Toàn đại diện HĐXX lên tiếng: TISCO là công ty cổ phần, trong đó vốn chủ sở hữu Nhà nước chiếm 68%.

Do vậy, thiệt hại này là thiệt hại của Nhà nước, thiệt hại tiền thuế của dân. Việc TISCO đồng ý hay không đồng ý với phần bồi thường thiệt hại, trong trường hợp này không có ý nghĩa.

Cũng theo thẩm phán, vấn đề đơn đề nghị bồi thường thiệt hại chỉ là thủ tục, còn nội dung thiệt hại đã hình thành trước khi TISCO có đơn.

Tại tòa, đại diện TISCO cho hay HĐQT chưa thông qua chủ trương về việc TISCO không có đơn yêu cầu bồi thường vụ án.

Nhận định về trường hợp này, thẩm phán cho rằng: Theo luật doanh nghiệp, những quyết định liên quan đến quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp cổ phần đều phải được thông qua HĐQT.

"Đây là một số tiền rất lớn, lý do gì chưa thông qua HĐQT mà người đại diện TISCO đã đưa ra quan điểm?", thẩm phán tiếp tục đặt câu hỏi. Đại diện TISCO đáp: "Trong phạm vi ủy quyền, tôi chỉ biết thưa như vậy. Còn lý do chúng tôi sẽ trình bày bằng văn bản".

Hà Ly