Xóa bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh từng bước lên doanh nghiệp để phát triển bền vững

Tại Tọa đàm “Thay đổi để thích nghi, đồng hành cùng hộ kinh doanh trong bối cảnh mới”, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch VTCA cho biết, hiện nay, cả nước có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó cơ quan thuế đang quản lý 3,6 triệu hộ và khoảng 2 triệu hộ đang nộp thuế khoán. Kinh tế tư nhân có vai trò quan trọng, đóng góp 51% GDP, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra trên 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế. Do đó, việc chuyển đổi các hộ kinh doanh để phát triển bền vững là vấn đề quan trọng và cần được tiến hành từng bước.

Theo Nghị định 70, từ ngày 1/6, các hộ và cá nhân kinh doanh có mức doanh thu 1 tỷ đồng đang nộp thuế khoán sẽ chuyển sang nộp thuế theo hình thức kê khai và xuất hóa đơn điện tử được kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Sau đó, chậm nhất đến năm 2016, toàn bộ hộ kinh doanh phải chuyển sang kê khai. Tiếp tục chuyển đổi để đến năm 2030, cả nước phấn đấu đạt 2 triệu doanh nghiệp và đến năm 2045 sẽ có đủ 3 triệu doanh nghiệp.

“Điều này cho thấy việc chuyển đổi là rất quan trọng. Quá trình này sẽ giúp các hộ và cá nhân kinh doanh tạo ra một mô hình thử nghiệm riêng, vừa tăng cường cơ sở vật chất, vừa kết nối với cơ sở dữ liệu, các chuỗi cung ứng trong nước, và thậm chí nếu phát triển tốt còn có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhờ đó, năng lực tài chính và quản trị kinh doanh cũng sẽ được nâng cao. Khi các hộ và cá nhân kinh doanh giàu lên, sản xuất kinh doanh tốt hơn thì cũng đồng nghĩa với việc làm giàu cho bản thân và cho đất nước”, bà Cúc nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo bà Cúc hiện có thực tế, doanh nghiệp có cơ chế quản lý tài chính và cơ chế vay vốn riêng, nhưng các hộ, cá nhân kinh doanh hiện nay nhìn chung vẫn chưa thật sự tự tin về tầm nhìn cũng như suy nghĩ của mình. Tại sao lại như vậy? Khi vay vốn, nếu là doanh nghiệp thì cảm giác yên tâm hơn, còn các hộ và cá nhân kinh doanh thì lại lo lắng nhiều hơn. Vậy phải làm thế nào để giúp các hộ và cá nhân kinh doanh tự tin hơn, nâng cao năng lực của mình?

Bà Cúc cho hay, Đảng và nhà nước đã đưa ra định hướng rất rõ ràng, bao gồm cả về khoa học – công nghệ, tài chính – tín dụng cũng như chính sách thuế.

Chủ tịch VTCA phân tích, các hộ kinh doanh khi áp dụng thuế khoán, nếu doanh thu thay đổi từ 50% trở lên thì hộ kinh doanh buộc phải điều chỉnh lại mức thuế khoán. Nếu không điều chỉnh sẽ dẫn đến tình trạng kinh doanh thiếu minh bạch, không rõ ràng. Bản thân các hộ khi không thực hiện hạch toán, kế toán sẽ khó nắm được tình hình tài chính – kinh tế của mình, dẫn đến hiệu suất chưa cao. Khi chuyển sang thực hiện chế độ kế toán, sử dụng hóa đơn chứng từ, và xa hơn là chuyển đổi thành doanh nghiệp, thì việc quản lý và hiệu quả kinh doanh sẽ tốt hơn nhiều.

Trong khi đó, khi chuyển sang kê khai, nhà nước tạo điều kiện về cơ sở hạ tầng, tiền thuê đất, cũng như cung cấp các phần mềm kế toán dùng chung. Hiện Bộ Tài chính đang xây dựng phần mềm kế toán miễn phí cho tất cả các hộ kinh doanh. Như vậy, chi phí sẽ giảm đáng kể, giúp các hộ yên tâm hơn trong quá trình chuyển đổi.

Đối với trường hợp hộ cá nhân kinh doanh chuyển lên thành doanh nghiệp, trong 2 năm đầu sẽ được miễn toàn bộ thuế TNDN. Trong 5 năm tiếp theo, mức thuế được giảm 50%. Hiện nay, thuế TNDN phổ biến là 20%, nhưng với doanh nghiệp nhỏ có quy mô doanh thu đến 3 tỷ đồng thì mức thuế chỉ 15%. Nếu doanh thu từ 3 đến 50 tỷ đồng thì thuế suất cũng chỉ 17%, và không phải nộp thuế ngay. Trong trường hợp doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà xưởng, nhà máy, xây dựng thương hiệu mà chi phí lớn dẫn đến thua lỗ thì trong 5 năm đầu có thể chuyển lỗ liên tục cho đến khi hết lỗ, sau đó mới phải nộp thuế trở lại.

Cùng với đó, nhà nước cho phép các khoản chi đào tạo nguồn nhân lực được hạch toán toàn bộ vào chi phí. Riêng các khoản chi cho đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, nếu doanh nghiệp chỉ hạch toán 100 triệu đồng thì thực tế được nhân đôi, tức là 200 triệu đồng, để có thêm nguồn lực áp dụng khoa học - kỹ thuật vào phát triển.

Theo bà Nguyễn Thị Cúc, thời gian qua, nhờ sự hỗ trợ từ hệ thống ngân hàng, cơ quan thuế và các công ty tư vấn, hàng chục nghìn hộ kinh doanh đã chuyển sang kê khai hoặc thành lập doanh nghiệp. Trước đây, khi áp dụng thuế khoán, phần lớn hộ kinh doanh không có kế toán bài bản, chỉ ghi chép sơ sài như “sổ chợ”, nên khó nắm bắt tình hình tài chính. Việc chuyển sang kê khai giúp mỗi giao dịch đều có hóa đơn chứng từ, từ đó hộ kinh doanh có thể theo dõi doanh thu hằng ngày, kiểm soát tài chính tốt hơn và tự tin hơn trong quản lý, phát triển.

Bà Cúc cho rằng, thủ tục chuyển đổi lên doanh nghiệp hiện rất đơn giản: chỉ cần đóng mã số thuế cá nhân và đăng ký kinh doanh mới. Sau khi chuyển đổi, hộ sẽ thực hiện kê khai và nộp thuế theo phương pháp kê khai; chỉ khi kê khai mới được xuất hóa đơn. Nếu áp dụng hóa đơn giá trị gia tăng, hộ phải chuyển từ hóa đơn bán hàng sang hóa đơn điện tử VAT. Thuế được tính trên doanh thu trừ chi phí hợp lý; nếu lỗ thì không phải nộp, còn nếu có lãi thì vẫn được miễn thuế TNDN trong 2 năm đầu.

Chủ tịch VTCA gợi ý, để tiết kiệm chi phí nhân sự, thay vì tuyển thêm kế toán, các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ có thể sử dụng dịch vụ đại lý thuế. Đại lý thuế sẽ thay mặt doanh nghiệp thực hiện thủ tục về thuế, kế toán và hỗ trợ giải đáp vướng mắc khi cơ quan thuế yêu cầu. Nhờ vậy, thủ tục thuế trở nên đơn giản, chi phí rẻ hơn và thuận lợi hơn cho doanh nghiệp mới thành lập, đặc biệt trong giai đoạn đầu khi còn có chính sách hỗ trợ từ nhà nước.

Huyền Châu