Xóa độc quyền vàng miếng SJC, bao giờ giá vàng giảm?

Bất chấp giá vàng trong nước liên tục leo thang, người mua vẫn đổ về các cửa hàng để mua vàng. Ảnh minh họa: Phạm Ngôn.

Sau hơn một thập kỷ duy trì cơ chế Nhà nước độc quyền vàng miếng, thị trường vàng trong nước đã bước sang giai đoạn mới khi Chính phủ ban hành Nghị định 232/2025, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2012. Theo đó, nhiều doanh nghiệp và ngân hàng thương mại đủ điều kiện sẽ được phép sản xuất vàng miếng, thay vì Nhà nước độc quyền như trước.

Đây được xem là bước ngoặt quan trọng, đáp ứng kỳ vọng nhiều năm của thị trường về việc xây dựng một thị trường vàng cạnh tranh lành mạnh, đa dạng nguồn cung và góp phần ổn định giá cả.

Bao giờ vàng giảm giá?

Chia sẻ với Tri Thức - Znews, Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh - Giảng viên Tài chính, Đại học RMIT Việt Nam, nhìn nhận chính sách mới sẽ tác động tích cực đến thị trường vàng Việt Nam theo hướng tăng cạnh tranh và minh bạch.

Trước đây, theo Nghị định 24/2012, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) độc quyền sản xuất vàng miếng SJC, dẫn đến tình trạng khan hiếm nguồn cung, giá vàng trong nước cao hơn thế giới trung bình 20 triệu đồng/lượng, làm tăng tình trạng buôn lậu và rò rỉ ngoại tệ. Chỉ tính riêng tháng 8, mức chênh lệch trung bình duy trì quanh ngưỡng 16 triệu đồng/lượng.

Hiện nay, việc chuyển sang cơ chế cấp phép cho doanh nghiệp (vốn tối thiểu 1.000 tỷ đồng) và ngân hàng thương mại (vốn tối thiếu 50.000 tỷ đồng) sẽ cho phép nhiều đơn vị tham gia sản xuất và nhập khẩu vàng nguyên liệu.

Điều này dự kiến tăng nguồn cung, kết nối thị trường nội địa với quốc tế, giảm tình trạng độc quyền SJC. Nguồn cung ổn định sẽ hạn chế đầu cơ, giảm buôn lậu và tăng niềm tin thị trường. Thị trường cạnh tranh hơn với đa dạng thương hiệu vàng miếng, thúc đẩy đổi mới và hiệu quả, tương tự mô hình ở các nước Đông Nam Á.

Ngoài ra, quy định giao dịch vàng trên 20 triệu đồng phải qua tài khoản ngân hàng sẽ tăng minh bạch, giảm rửa tiền và gian lận thuế.

“Tuy nhiên, trong ngắn hạn, việc chuyển sang cơ chế cấp quyền sản xuất và kinh doanh vàng miếng có thể tạo ra sự tạm thời thiếu hụt nguồn cung do các doanh nghiệp phải chuẩn bị hồ sơ và chờ cấp phép, với thời gian tối đa là 30 ngày làm việc kể từ khi hồ sơ hợp lệ được nộp, và NHNN vẫn kiểm soát chặt để tránh lạm phát”, Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh đánh giá.

Chuyên gia của Đại học RMIT Việt Nam dự báo thị trường vàng Việt Nam năm 2024-2025 vẫn chứng kiến nhu cầu đầu tư tăng, nên chính sách mới sẽ hỗ trợ ổn định kinh tế vĩ mô bằng cách giảm phụ thuộc vào độc quyền Nhà nước, thúc đẩy xuất khẩu vàng trang sức. Tổng thể, thị trường sẽ lành mạnh hơn, nhưng cần giám sát để tránh lạm dụng.

Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh, giảng viên Tài chính, Đại học RMIT Việt Nam. Ảnh: NVCC.

Chuyên gia cũng đánh giá chính sách mới có thể giúp giảm giá vàng trong nước đang liên tục lập đỉnh kỷ lục, nhưng không phải ngay lập tức và phụ thuộc nhiều yếu tố. Việc xóa cơ chế độc quyền dự kiến gia tăng nhập khẩu nguyên liệu và mở rộng nguồn cung, từ đó có thể giúp thu hẹp khoảng cách giá trong nước so với quốc tế.

“Tôi cho rằng tăng cung sẽ bảo vệ người tiêu dùng, giảm giá nội địa về sát thế giới, góp phần ổn định vĩ mô. Tuy nhiên, chính sách không đảm bảo giảm giá tuyệt đối nếu giá thế giới tiếp tục tăng do lạm phát toàn cầu. Ngoài ra, nhu cầu trú ẩn lạm phát ở Việt Nam và biến động VND có thể giữ giá cao”, Tiến sĩ Tuấn Anh chia sẻ thêm.

Bỏ độc quyền vàng miếng là tín hiệu đáng mừng

Trước khi Nghị định 24 có hiệu lực từ năm 2012, thị trường vàng Việt Nam từng rất sôi động với nhiều thương hiệu cùng tồn tại như vàng PNJ, vàng SBJ của Sacombank, vàng ACB hay vàng AAA của Agribank. Nhưng vàng SJC vẫn giữ vị thế dẫn đầu và được người dân ưa chuộng nhất.

Tuy nhiên, sự đa dạng cũng kéo theo nhiều đợt "sốt" giá, khi các ngân hàng huy động vàng rồi dùng nguồn vốn để đầu cơ, tạo nên những “cơn sóng” bất thường trên thị trường.

Để ổn định, NHNN khi đó quyết định tập trung, đưa SJC trở thành thương hiệu vàng miếng quốc gia duy nhất. Giải pháp này ban đầu phát huy hiệu quả trong việc bình ổn, nhưng theo thời gian đã bộc lộ nhiều hạn chế.

Thực tế, trong vòng chưa đầy 9 tháng qua, giá vàng trong nước đã có tới 12 lần lập đỉnh lịch sử. Biến động tăng tới hơn 50%, cao hơn rất nhiều lần các loại hình đầu tư khác trên thị trường. Thậm chí có thời điểm, giá vàng thế giới suy yếu mà giá vàng trong nước vẫn lập đỉnh, chênh lệch trong phiên giao dịch ngày 27/8 giữa vàng miếng SJC và vàng thế giới lên tới mức 20 triệu đồng/lượng.

Nhu cầu cao dẫn đến cảnh người dân xếp hàng dài nhiều ngày để mua vàng, trong khi doanh nghiệp buộc phải bán giới hạn do khan hiếm nguồn cung. Đáng chú ý, hồi cuối năm ngoái, nhà điều hành từng nhiều lần phải can thiệp bằng việc bán vàng ra thị trường.

Trước diễn biến này, Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA) cùng giới chuyên gia đã nhiều lần kiến nghị sửa đổi Nghị định 24 nhằm “cởi trói” cho thị trường, qua đó thu hẹp khoảng cách giá vàng trong nước với thế giới. Trong đó, VGTA mong muốn các doanh nghiệp được cấp hạn mức nhập khẩu vàng, bỏ quy định Nhà nước độc quyền vàng miếng.

Về phía các chuyên gia, đại biểu Quốc hội Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai), Ủy viên thường trực Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại Quốc hội cũng cho rằng việc sửa Nghị định 24 mang tính tất yếu, và có cơ sở thực tiễn. Bởi thị trường vàng đã tồn tại nhiều bất cập, độc quyền, mua bán khó khăn, nguồn cung hạn hẹp, cộng với tâm lý găm vàng, biến vàng thành tài sản.

Trong khi đó vàng không đơn thuần liên quan tài chính, tiền tệ mà còn liên quan đến xã hội, là chỉ số thể hiện sức khỏe của nền kinh tế. Vì thế giải pháp quản lý mà hiệu quả thì sẽ là động lực lớn cho nền kinh tế.

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Thị trường tài chính, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM cũng nhiều lần khuyến nghị việc chênh lệch giữa giá mua - bán và chênh lệch giá vàng trong nước với quốc tế ở mức cao chủ yếu do thị trường trong nước thiếu hụt nguồn cung.

Vì thế, giải pháp cần áp dụng là sửa đổi Nghị định 24 và thay đổi hướng quản lý bằng cách lập sàn giao dịch vàng tại các trung tâm tài chính để tăng cung vàng miếng, giúp chênh lệch giá này có thể lập tức giảm xuống để mang lại lợi ích cho nhà đầu tư.

Hồng Nhung