Xóa nghịch lý y tế 'trên quá tải, dưới đìu hiu'

Đây là cú hích tích cực, giúp người bệnh, nhất là các trường hợp hiếm gặp, hiểm nghèo, được hưởng quyền lợi bảo hiểm dù điều trị vượt tuyến.

Nhưng, hệ quả tất yếu là làn sóng bệnh nhân đổ dồn về các bệnh viện tuyến trung ương, tạo áp lực nặng nề cho y tế tuyến cuối. Trái lại, y tế cơ sở, vốn được kỳ vọng là “người gác cổng”, lại vắng lặng, hoạt động cầm chừng.

Mới hơn 7h sáng 18-9 mà ghế ngồi chờ trước cửa khu vực khoa Phẫu thuật Chấn thương chung tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức đã kín chỗ. Ảnh: Thu Trang

Câu chuyện của niềm tin

Gần 6h sáng, không khí tại Bệnh viện K cơ sở Tân Triều đã ngột ngạt. Sảnh chờ ghế ngồi không còn chỗ trống, người đứng người ngồi vạ vật, tay ôm túi xách, hồ sơ bệnh án... Sự thay đổi trong Luật Bảo hiểm y tế từ ngày 1-7-2025 cho phép người mắc bệnh hiểm nghèo, cần kỹ thuật cao được hưởng 100% bảo hiểm khi khám, chữa tại cơ sở chuyên sâu, đã khiến hàng nghìn lượt bệnh nhân ngoại tỉnh đổ dồn về đây mỗi ngày.

Mắc ung thư dạ dày, ông Lương Văn Thịnh (72 tuổi, ở phường Hòa Bình, tỉnh Phú Thọ) không chọn bệnh viện tỉnh - nơi cũng có chuyên khoa ung bướu mà quyết tâm đi xe từ lúc 3h sáng để lên Hà Nội khám, chữa trị. Chia sẻ với phóng viên Hànôịmới, ông Thịnh nói: “Biết là đông, vất vả nhưng bác sĩ ở đây có chuyên môn cao, máy móc hiện đại hơn, mình có bệnh thì phải tìm nơi chữa tốt nhất”.

Tương tự, bà Nguyễn Thị Hiền (xã Hoàng Hoa Thám, tỉnh Hưng Yên) bị ung thư vòm họng. Hai năm lâm bệnh khiến sức khỏe của bà giảm sút nhiều. Mỗi lần đến bệnh viện điều trị đều phải có người nhà đi cùng. Thế nên bà chọn thuê nhà ở gần Bệnh viện K để tiện đi lại và có không gian nghỉ ngơi trong giai đoạn điều trị mệt mỏi. “Mặc dù xác định điều trị ung thư sẽ lâu dài và tốn kém nhưng tôi vẫn muốn lên bệnh viện trung ương để đảm bảo khả năng chữa bệnh tốt nhất” - bà Hiền cho biết.

Tình trạng quá tải không chỉ có ở Bệnh viện K mà Bệnh viện Bạch Mai trung bình mỗi ngày cũng tiếp nhận 6.000 - 8.000 lượt người đến khám bệnh. Hành lang, khu chờ, khu khám luôn trong tình trạng đông nghẹt. Để ứng phó, bệnh viện đã triển khai hàng loạt giải pháp như mở khám ngoài giờ hành chính (từ 17h - 21h), đặt lịch khám qua tổng đài với ứng dụng “Bạch Mai Care”, qua Zalo, trang web... Thế nhưng, nhiều người dân, đặc biệt là ở nông thôn, miền núi vẫn không quen với “y tế thông minh” nên chọn cách “truyền thống”, đơn giản nhất, đó là đi thật sớm và xếp hàng!

Chị Quảng Thị Nọi (dân tộc Thái, ở xã Thuận Châu, tỉnh Sơn La) cho biết chị hoàn toàn không biết đến các hình thức đặt lịch trực tuyến, vì vậy chị phải cùng con trai đón xe đi từ đêm, tới Hà Nội lúc rạng sáng để kịp xếp hàng. Còn lý do khiến bà Phạm Thúy Nga (phường Nhân Hòa, tỉnh Bắc Ninh) không đặt lịch khám vì muốn được khám từ sớm để nếu có cần xét nghiệm hay chụp chiếu thì vẫn có thể thực hiện trong ngày mà không phải thuê trọ qua đêm.

Thực tế cho thấy nhu cầu khám, chữa bệnh tại Bệnh viện Bạch Mai luôn rất lớn. Là cơ sở y tế hạng đặc biệt của cả nước, bệnh viện hiện tiếp nhận tới 80% bệnh nhân từ các tỉnh, thành và chỉ khoảng 20% người bệnh sinh sống tại Hà Nội. Theo một lãnh đạo Bộ Y tế, trong số hàng nghìn lượt khám mỗi ngày tại Bạch Mai có không ít trường hợp hoàn toàn có thể điều trị ở tuyến dưới, nhưng do tâm lý “chắc ăn” nên người bệnh vẫn dồn về tuyến trên.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức. Dù sinh sống tại phường Bồ Đề (Hà Nội), nơi có tới ba bệnh viện tuyến dưới và nhiều cơ sở y tế tư nhân gần nhà, nhưng anh Phan Bá Mạnh vẫn đưa con trai đến Bệnh viện Việt Đức để… điều trị chệch khớp ngón tay út! Khi có người ví von “dùng dao mổ trâu giết gà”, anh chỉ cười xòa, cho rằng điều quan trọng nhất là con được bác sĩ đầu ngành trực tiếp thăm khám.

Vậy là từ bệnh nhân mắc bệnh nặng đến những ca chấn thương nhẹ, từ người ngoại tỉnh đến cư dân nội đô đều “chung một hướng”, đó là đổ về tuyến trên. Hệ lụy là tình trạng quá tải triền miên, bác sĩ không có thời gian thăm khám kỹ, máy móc thiết bị phải hoạt động hết công suất, còn bệnh nhân thì chen chúc chờ đợi trong sự mệt mỏi, lo âu.

Nỗi buồn của y tế cơ sở...

Trong khi các bệnh viện trung ương luôn trong tình trạng quá tải, người dân chen chúc chờ đợi để được khám, chữa bệnh, thì y tế cơ sở trái ngược hoàn toàn. Nhiều trạm y tế, bệnh viện tuyến dưới dù được đầu tư xây dựng khang trang, sạch đẹp nhưng lại rơi vào cảnh “đìu hiu”, vắng vẻ đến ngỡ ngàng.

Chiều 16-9, trong vai người bệnh, phóng viên Báo Hànôịmới đến Trạm Y tế phường Tây Mỗ. Khuôn viên sạch sẽ, cơ sở vật chất đầy đủ bàn khám, phòng chức năng. Vậy nhưng suốt cả buổi chiều không có một bệnh nhân nào đến khám.

Lý giải thực trạng này, ông Trần Phạm Thái, Trưởng trạm Y tế phường Tây Mỗ cho biết, trạm hiện có hai điểm hoạt động, điểm chính tại trụ sở mới của Trạm Y tế phường và điểm y tế Phú Thứ đặt tại tổ dân phố Phú Thứ. Thế nhưng, điểm chính lại chưa thể tiếp nhận bệnh nhân do chưa hoàn tất thủ tục xin cấp phép khám, chữa bệnh, vì vậy hiện tại cơ sở này chỉ thực hiện một số nhiệm vụ chuyên môn và chương trình tiêm chủng mở rộng. Trong khi đó, điểm y tế Phú Thứ, nơi vẫn đang duy trì hoạt động, tình trạng cũng chẳng khả quan hơn.

Theo thống kê của Trạm Y tế phường Tây Mỗ, trung bình mỗi tháng tại đây khám, cấp thuốc cho khoảng 300 lượt người dân, chủ yếu là các bệnh mạn tính không lây nhiễm như tăng huyết áp, đái tháo đường... “Không chỉ vì Trạm Y tế phường hiện đang trong quá trình hoàn tất thủ tục xin cấp phép hoạt động mà việc thiếu hụt nhân lực sử dụng trang thiết bị y tế, chưa triển khai được các dịch vụ xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, thiếu đội ngũ bác sĩ chuyên khoa... là lý do khiến người dân chưa tin tưởng lựa chọn khám, chữa bệnh tại đây” - ông Trần Phạm Thái phân trần.

Chị Nguyễn Thị Duyên (tổ dân phố Phú Thứ) thẳng thắn chia sẻ: “Dù nhà rất gần điểm y tế Phú Thứ nhưng tôi chưa từng khám bệnh ở đây. Vì mỗi lần đi khám, cần làm xét nghiệm máu, nước tiểu, chẩn đoán hình ảnh, siêu âm màu... thì ở đây lại không thực hiện được. Thế nên mỗi khi gia đình có người ốm là lên thẳng bệnh viện trung ương cho yên tâm”.

Chung cảnh ngộ, Trạm Y tế xã Bình Minh dù mới được đầu tư xây dựng khang trang nhưng số người đến khám, chữa bệnh cũng thưa thớt. Theo Trưởng trạm Y tế xã Bình Minh Nguyễn Đình Túc, nguyên nhân chính là tại đây thiếu cả trang thiết bị và nhân lực.

Cụ thể, Trạm Y tế xã Bình Minh và 4 điểm trạm trên địa bàn chỉ có máy siêu âm đen trắng 2D, máy điện tim, máy điện châm, máy đo huyết áp, máy xét nghiệm tiểu đường mao mạch, tất cả đều cũ và lỗi thời. Về nhân lực, trạm chỉ có bác sĩ đa khoa và bác sĩ dự phòng, chưa có bác sĩ chuyên khoa. Danh mục thuốc được cung ứng tại trạm cũng chỉ là các loại thuốc thông thường, thuốc theo bảo hiểm y tế, chưa đáp ứng nhu cầu điều trị bệnh đa dạng của người dân.

Chính những hạn chế như vậy đã khiến người dân không tin tưởng vào y tế tuyến dưới. Dù chỉ mắc bệnh nhẹ, nhiều người vẫn “vượt tuyến”, chấp nhận xếp hàng chờ đợi ở các bệnh viện lớn để được khám, chữa bệnh chuyên sâu và đầy đủ hơn.

Thực tế hiện nay chính sách bảo hiểm y tế đã cởi mở hơn, nhất là sự ra đời của Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9-9-2025 của Bộ Chính trị thực sự là cú đột phá về thể chế trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe nhân dân, tháo gỡ những khó khăn, rào cản trong công tác khám, chữa bệnh, song cũng đòi hỏi không chỉ ngành Y tế mà cả các cấp, ngành và toàn xã hội đều phải chung tay, quyết tâm, quyết liệt trong hành động nhằm đưa Nghị quyết vào cuộc sống, đặc biệt là chú trọng đầu tư hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực nhằm nâng cao năng lực tuyến cơ sở, hướng tới hệ thống y tế công bằng, chất lượng, mang lại cuộc sống mạnh khỏe, hạnh phúc cho mọi người dân.

Trang Hạnh Hằng