Xử lý nghiêm hành vi vi phạm về động vật hoang dã

Nhân viên Vườn quốc gia Pù Mát (Nghệ An) chăm sóc hổ bị thu giữ tại các vụ vi phạm. (Ảnh: SVW)

Theo các cơ quan bảo vệ pháp luật, từ đầu năm đến nay, hàng chục liên quan đến động vật hoang dã đã được điều tra xử lý và tòa án các cấp đã có những bản án nghiêm khắc đối với các đối tượng sai phạm.

Xử lý nghiêm minh

Tòa án Nhân dân huyện Cao Lộc (tỉnh Lạng Sơn), mới đây đã áp dụng quy định tại khoản 3 Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”, tuyên phạt bị cáo Hoàng Văn Thượng (trú tại tỉnh Lạng Sơn) mức án 10 năm 3 tháng tù, hai bị cáo khác có liên quan, mỗi bị cáo bị tuyên phạt 10 năm tù. Trước đó, vào ngày 12/5/2024, các cơ quan chức năng huyện Cao Lộc đã phát hiện và tịch thu tổng cộng 105 cá thể rùa trong đó có 22 cá thể rùa đầu to tại gần khu vực cửa khẩu và mở rộng điều tra, bắt giữ 3 đối tượng có liên quan kể trên.

Cũng tại Lạng Sơn, ngày 14/2/2025, Tòa án nhân dân huyện Văn Lãng đã tuyên phạt 12 năm tù và phạt tiền 85 triệu đồng đối với bị cáo Lưu Huỳnh Huyên (sinh năm 1994, trú tại thị trấn Na Sầm, huyện Văn Lãng, tỉnh Lạng Sơn) về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã” và tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” do có hành vi vận chuyển, buôn bán trái phép 240 cá thể vẹt ngoại lai bị phát hiện vào tháng 5/2024. Hai đối tượng được thuê để chuyển hàng là Hà Quang Hiệp và Chu Văn Hoàng cũng bị kết án lần lượt là 10 năm và 9 năm tù, đồng thời bị thu giữ phương tiện vận chuyển.

Trong những năm gần đây, hoạt động diễn ra tại nhiều nơi, nhất là những địa phương có biên giới giáp với Trung Quốc như tỉnh Lạng Sơn đã và đang trở thành tuyến đường trọng điểm được các đối tượng sử dụng để thực hiện hoạt động vận chuyển động vật hoang dã trái phép từ Việt Nam sang các quốc gia lân cận và ngược lại.

Liên quan đến vi phạm về động vật hoang dã, tại tỉnh Thanh Hóa, cuối năm 2024, Tòa án nhân dân thị xã Nghi Sơn đã tuyên phạt đối tượng Phan Quốc Vương (sinh năm 1994, trú tại xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng) 10 năm 3 tháng tù và đối tượng Tống Thị Lành (sinh năm 1984, trú tại thôn Tân An, xã Phú Nhuận, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế) 10 năm tù về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã” và tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”. Đây là hai đối tượng nằm trong đường dây chuyên vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoang dã từ miền trung ra miền bắc. Trước đó, hai đối tượng này bị lực lượng chức năng phát hiện khi đang vận chuyển trái phép 9 cá thể tê tê và 17 cá thể rùa.

Tại tỉnh Nghệ An, ngày 29/11/2024, Tòa án nhân dân thành phố Vinh đã tuyên phạt đối tượng Chảo A Lai (sinh năm 1992, trú tại xã Khánh Xuân, huyện Bảo Lạc, tỉnh Cao Bằng) 10 năm 9 tháng tù với các tội danh “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã và “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”. Trước đó, ngày 15/4/2024, đối tượng này bị lực lượng chức năng phát hiện có hành vi vận chuyển trái phép 416 cá thể động vật hoang dã chủ yếu là các loài rùa, kỳ đà, rắn ngoại lai (không có phân bố tự nhiên ở Việt Nam). Đối tượng khai nhận được thuê 15 triệu đồng để chở “hàng” từ Hà Tĩnh về Hà Nam.

Liên quan đến buôn bán, vận chuyển động vật hoang dã, mới đây ngày 15/5/2025, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử sơ thẩm và tuyên án 7 năm tù cho Cao Xuân Mạnh, “ông trùm” cầm đầu đường dây buôn lậu hổ xuyên quốc gia đến từ Nghệ An, theo quy định tại khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Hai đồng phạm của Mạnh là Nguyễn Văn Bá và Nguyễn Văn Cung, bị tuyên án lần lượt 5 năm và 4 năm tù giam.

Trước đó, vào ngày 12/1/2024, Mạnh và hai đồng phạm đã bị Công an thành phố Hà Nội phát hiện khi đang giao dịch trái phép 4,1kg sừng tê giác. Trong khi hai đồng phạm bị bắt giữ ngay tại chỗ, Mạnh đã chạy thoát và bỏ trốn ra nước ngoài. Tuy nhiên, đến ngày 9/7/2024, đối tượng đã quay về Việt Nam và ra đầu thú.

Cần sự vào cuộc quyết liệt hơn

Phó Giám đốc Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV) Bùi Thị Hà cho biết, các cơ quan tiến hành tố tụng đã áp dụng pháp luật nghiêm minh trong các vụ án liên quan đến động vật hoang dã. Thành công trong việc triệt phá, xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm đã khẳng định sự quyết tâm cao của các cơ quan thực thi pháp luật. Chỉ khi những kẻ cầm đầu các đường dây buôn bán động vật hoang dã trái phép phải chịu mức án nghiêm khắc và thích đáng, thì mới có thể răn đe tội phạm và xóa sổ những mạng lưới buôn bán trái phép này. Riêng về địa bàn tỉnh Nghệ An, theo ENV, đây là một điểm nóng về buôn bán động vật hoang dã trái phép, đặc biệt là hổ.

Bắt giữ đối tượng vận chuyển trái phép sản phẩm từ động vật hoang dã.

Theo ghi nhận của ENV, từ năm 2018 đến năm 2024, các cơ quan chức năng trên cả nước đã phát hiện và xử lý 66 vụ việc liên quan đến hổ, trong đó có 43 vụ (tương đương khoảng 65%) được xác định có nguồn gốc từ Nghệ An. Con số này có thể chỉ phản ánh một phần nhỏ thực trạng buôn bán hổ phức tạp đang diễn ra trên địa bàn tỉnh. Các đường dây tội phạm này thường buôn lậu hổ con, hổ đã chết và các bộ phận khác của hổ từ nước ngoài về Việt Nam, hoặc có thể lợi dụng các vườn động vật được cấp phép tại Nghệ An để hợp thức hóa nguồn cung.

Giám đốc Trung tâm Bảo tồn động vật hoang dã tại Việt Nam (SVW) Nguyễn Văn Thái chia sẻ, để việc bảo tồn được hiệu quả cần nâng cao trách nhiệm của cộng đồng và các cơ quan bảo vệ pháp luật trong hoạt động phòng, chống đấu tranh với các loại tội phạm vi phạm pháp luật về động vật hoang dã. Hiện nay, tình trạng săn bắt, giết, nuôi, nhốt, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoang dã vẫn diễn ra ở nhiều nơi gây bức xúc trong nhân dân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, làm gia tăng áp lực lên công tác bảo vệ thiên nhiên.

Các hành vi vi phạm, tùy theo tính chất, mức độ bị xử phạt vi phạm hành chính từ 5 triệu đến 360 triệu đồng (theo quy định tại Điều 21, 22, 23, Nghị định số 35/2019/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lâm nghiệp) hoặc có thể bị xử lý hình sự về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã” theo Điều 234; tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý hiếm” theo Điều 244, Bộ Luật hình sự năm 2015 bổ sung 2017.

Ngày 8/1/2025, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 49/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình quốc gia về bảo tồn các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó, đưa ra giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; tăng cường năng lực về bảo tồn loài động vật hoang dã; truyền thông, nâng cao nhận thức về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ; tăng cường nghiên cứu khoa học, chuyển giao và phát triển công nghệ về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm; huy động nguồn lực và sự tham gia của toàn xã hội về bảo tồn và tăng cường hợp tác quốc tế về bảo tồn loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ.
Đây là một chính sách rất quan trọng của Chính phủ, nhất là trong bối cảnh hoạt động vận chuyển, buôn bán động vật hoang dã trái phép vẫn còn diễn biến phức tạp. Việc nâng cao hiệu quả đấu tranh, phát hiện, bắt giữ và xử phạt nghiêm khắc các đối tượng vi phạm là hết sức cần thiết nhằm góp phần răn đe, phòng ngừa tội phạm cũng như khẳng định nỗ lực của Việt Nam trong công tác đấu tranh với loại tội phạm đang xâm hại đa dạng sinh học của Việt Nam và toàn cầu, góp phần giữ vững an ninh trật tự, bảo vệ môi trường sinh thái và đời sống kinh tế xã hội bền vững...

Vũ Thành