Xử lý rác thải hữu cơ - hướng đi bền vững, phù hợp xu thế phát triển xanh
Sau gần 3 năm triển khai, Dự án “Tuyên truyền, vận động nông dân xử lý rác thải tại Việt Nam, góp phần vào nỗ lực giảm lượng khí thải của cộng đồng quốc tế” (viết tắt là dự án) tại tỉnh Tiền Giang (nay là tỉnh Đồng Tháp) đã đạt nhiều kết quả thiết thực. Không chỉ cải thiện môi trường sống ở nông thôn, dự án còn mở ra hướng đi bền vững trong phát triển nông nghiệp hữu cơ, tạo nền tảng để nhân rộng mô hình.
BƯỚC ĐỆM CHO SẢN XUẤT XANH
Trước khi có dự án, rác thải sinh hoạt và phụ phẩm nông nghiệp ở nhiều nơi thường bị bỏ bừa bãi, đốt ngoài trời, gây ô nhiễm và ảnh hưởng sức khỏe người dân. Với sự vào cuộc của Hội Nông dân tỉnh Tiền Giang (nay là Hội Nông dân tỉnh Đồng Tháp), 9 xã thuộc 3 huyện: Cai Lậy, Châu Thành và Chợ Gạo (tỉnh Tiền Giang trước đây) đã tham gia dự án, mở ra cách làm mới về việc phân loại, xử lý và tận dụng rác thải hữu cơ.
Hội Nông dân tỉnh đẩy mạnh tuyên truyền, vận động, nhân rộng mô hình xử lý rác thải cho hội viên nông dân.
Chỉ trong giai đoạn từ tháng 7-2022 đến tháng 3-2025, đã có 33 lớp tập huấn với gần 1.000 lượt nông dân tham dự, tìm hiểu các kỹ thuật lên men phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi, nuôi gà trên đệm lót sinh học, ủ phân hữu cơ, nuôi sâu canxi và trùn quế… bằng hình thức “cầm tay chỉ việc” giúp nông dân dễ tiếp thu. Nhiều học viên sau buổi tập huấn đã ký cam kết thực hành ngay tại hộ gia đình.
Sau thời gian tập huấn, dự án đã triển khai được 450 mô hình xử lý rác thải hữu cơ trên địa bàn 9 xã tham gia. Cụ thể, mỗi xã thực hiện 10 mô hình cho mỗi loại kỹ thuật, gồm: ủ phân hữu cơ từ phụ phẩm cây trồng, lên men phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi, nuôi gà trên đệm lót sinh học, nuôi sâu canxi và nuôi trùn quế. Đáng chú ý, nhiều hộ đã tận dụng nguồn rác thải sinh hoạt, phụ phẩm nông nghiệp để giảm chi phí đầu vào, tạo nguồn thức ăn bổ dưỡng cho vật nuôi và phân hữu cơ cho cây trồng.
Ông Nguyễn Văn Chông (xã Long Hưng, tỉnh Đồng Tháp) chia sẻ: “Nhờ được hướng dẫn mô hình nuôi sâu canxi, tôi vừa có thêm nguồn thức ăn dinh dưỡng cho gà, vịt, cá, vừa có thu nhập từ nhân giống sâu. Từ chỗ làm ăn bấp bênh, giờ gia đình tôi có nguồn thu ổn định hơn”.
Ngoài ra, các tổ nhóm nông dân cũng phát huy vai trò tích cực, với 65 thành viên thường xuyên sinh hoạt định kỳ để trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ kỹ thuật, cùng giám sát việc phân loại và xử lý rác; 54 thành viên thuộc các tổ thu gom rác ở 9 xã đã tận dụng rác thải từ chợ, quán ăn để làm nguồn thức ăn nuôi sâu canxi, góp phần giảm áp lực rác thải cho cộng đồng.
Đồng thời, dự án đã hỗ trợ 9 máy băm phụ phẩm công suất lớn và 18 thùng rác cho các điểm công cộng, giúp hoạt động xử lý rác hiệu quả hơn. Các cuộc tuyên truyền dự án cũng thu hút 720 đại biểu tham dự, góp phần lan tỏa nhận thức đến nhiều hộ dân trong và ngoài dự án.
RÁC THẢI HỮU CƠ - “NGUỒN LỰC” CHO SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP
Điều dễ nhận thấy là các mô hình xử lý rác thải hữu cơ không chỉ giải quyết vấn đề môi trường, mà còn trực tiếp nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Rác thải hữu cơ sau khi xử lý trở thành phân compost hoặc phân trùn quế, là nguồn dinh dưỡng sạch, cải tạo đất, giúp cây trồng sinh trưởng tốt, giảm phụ thuộc phân bón hóa học.
Anh Phạm Văn Ba (xã Mỹ Thành, tỉnh Đồng Tháp) áp dụng mô hình nuôi sâu canxi làm nguồn thức ăn trong chăn nuôi, nhằm giảm chi phí thức ăn công nghiệp.
Trong chăn nuôi, sâu canxi và trùn quế đã trở thành nguồn thức ăn giàu đạm, giúp gà, vịt, cá… phát triển nhanh, thịt thơm ngon, dễ tiêu thụ. Nuôi gà trên đệm lót sinh học không chỉ giảm mùi hôi, mà còn hạn chế dịch bệnh, tiết kiệm chi phí thuốc thú y. Đây là nền tảng quan trọng để hướng tới sản xuất hữu cơ, xu thế đang được thị trường ưa chuộng.
Tính đến nay, toàn tỉnh đã có thêm 46 mô hình được nhân rộng ngoài phạm vi dự án. Dù còn một số mô hình chưa thành công do điều kiện kỹ thuật hoặc thời tiết, nhưng đa số hộ tham gia đều phấn khởi, sẵn sàng tiếp tục áp dụng. Nhiều hộ đánh giá mô hình vừa mang lại lợi ích kinh tế, vừa tạo môi trường sống trong lành cho gia đình và cộng đồng.
Sự lan tỏa của dự án còn đến từ các hoạt động tham quan học tập, với 222 nông dân được trực tiếp đến xem mô hình đạt hiệu quả, từ đó học hỏi kinh nghiệm thực tế. Nhờ đó, nhiều hộ mạnh dạn thử nghiệm mô hình mới và bước đầu gặt hái thành công.
Cán bộ, hội viên Hội Nông dân tham quan thực tế mô hình sản xuất phân trùn quế.
Điển hình hộ anh Phạm Văn Ba, nông dân xã Mỹ Thành, tỉnh Đồng Tháp, là một trong những hộ mạnh dạn áp dụng mô hình nuôi sâu canxi từ phụ phẩm nông nghiệp. Sau gần 2 năm tham gia mô hình nuôi sâu canxi đã có được những kết quả rất khả quan. Với diện tích khoảng 40 m², mỗi đợt nuôi chỉ cần 100g trứng giống, sau 30 ngày anh có thể thu được từ 150 - 200 kg sâu trưởng thành.
Lợi thế về năng suất cao, thời gian nuôi ngắn, mô hình nuôi sâu canxi có thể đáp ứng nguồn thức ăn cho chăn nuôi chỉ sau 12 - 14 ngày nuôi và tỷ lệ sinh trưởng của sâu cũng rất nhanh, giúp nông dân giải quyết vấn đề thiếu hụt nguồn thức ăn trong chăn nuôi, đặc biệt là trong các mùa cao điểm.
Anh Ba cho biết: “Sâu canxi là nguồn thức ăn rẻ và bổ dưỡng cho đàn vịt, cá của gia đình tôi. Nhờ đó, tôi giảm được khoảng 30% chi phí mua thức ăn công nghiệp, tiết kiệm hàng chục triệu đồng mỗi năm. Vật nuôi khỏe mạnh, ít bệnh tật, thịt thơm ngon và dễ tiêu thụ hơn”.
Không chỉ giúp giảm chi phí, mô hình này còn giúp đàn vật nuôi của anh Ba phát triển nhanh, rút ngắn thời gian nuôi. Trong sâu canxi có hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt là protein thô chiếm tới 70% trọng lượng khô của chúng, đây là một nguồn thức ăn lý tưởng cho gia cầm, thủy sản.
Với ưu điểm dễ nuôi, vốn đầu tư không lớn, chỉ cần bể nuôi cùng nguồn rác thải hữu cơ, mô hình này đã trở thành giải pháp hiệu quả, giúp nông dân chủ động hơn trong chăn nuôi, nhất là lúc thị trường khó khăn.
Có thể nói, sau gần 3 năm, dự án đã tạo ra bước chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của nông dân. Rác thải hữu cơ giờ đây không còn bị xem là “vấn đề” mà trở thành “nguồn lực” phục vụ sản xuất. Từ xử lý rác thải, dự án đã mở ra cánh cửa mới cho nông nghiệp hữu cơ, hướng đi bền vững, phù hợp xu thế phát triển xanh.
Để duy trì và nhân rộng mô hình, cần tiếp tục tăng cường tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp chế phẩm sinh học và trang thiết bị cho nông dân. Đồng thời, lồng ghép hoạt động xử lý rác thải và nông nghiệp hữu cơ vào các chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, thích ứng biến đổi khí hậu.
Với quyết tâm của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của nông dân, tỉnh hoàn toàn có thể trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp hữu cơ, thân thiện môi trường. Thành công từ dự án cũng là kinh nghiệm quý để nhiều địa phương khác học tập, cùng chung tay vì một nền nông nghiệp xanh - sạch - bền vững.
