Xu thế ngân hàng số là tất yếu

Thời gian qua, ngành Ngân hàng đã có những giải pháp gì để phát triển các sản phẩm, dịch vụ điện tử hiện đại, thúc đẩy xu hướng số hóa ngân hàng, thanh toán không dùng tiền mặt mang lại nhiều lợi ích lớn cho người sử dụng và ngân hàng. Nhìn rộng hơn là nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho cả nền kinh tế...

Phóng viên Thời báo Ngân hàng đã có cuộc phỏng vấn Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh về bức tranh toàn cảnh của chủ trương lớn này.

Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Kim Anh

Năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế (Đề án 1726). Thưa Phó Thống đốc, đến thời điểm này, ngành Ngân hàng đã triển khai Đề án ra sao?

Ngay sau khi Đề án được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, NHNN đã bắt tay vào việc triển khai các nhiệm vụ và giải pháp được đặt ra trong Đề án. Theo đó, NHNN đã tổ chức Hội nghị trực tuyến để phổ biến trong toàn ngành Ngân hàng về nội dung của Đề án, các nhiệm vụ và giải pháp cụ thể mà ngành Ngân hàng cần triển khai nhằm nhanh chóng đạt được các mục tiêu cụ thể đã được xác định tại Đề án.

Trong suốt thời gian qua, NHNN đã tham mưu Thủ tướng ban hành, cũng như trực tiếp ban hành nhiều văn bản pháp lý để tạo hành lang cũng như môi trường phát triển cho các dịch vụ, sản phẩm ngân hàng mới không chỉ bó hẹp trong phạm vi các sản phẩm truyền thống. Chỉ riêng năm 2018, tổng số lượng văn bản pháp lý do NHNN tham mưu Chính phủ ban hành và trực tiếp ban hành lên tới 59 văn bản, trong đó nhiều văn bản điều chỉnh đối với các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng.

Trong bối cảnh phát triển của cuộc CMCN 4.0, NHNN xác định đây là thời cơ hết sức thuận lợi để nhanh chóng đạt được các mục tiêu về phổ cập tài chính, trong đó bao gồm các mục tiêu của Đề án 1726. Thống đốc NHNN cũng đã ký Quyết định số 2617/QĐ-NHNN ngày 28/12/2018 ban hành Kế hoạch hành động của ngành Ngân hàng triển khai Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường năng lực tiếp cận cuộc CMCN lần thứ 4 đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025.

Trong đó, chú trọng việc đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ cũng như kênh cung ứng dịch vụ ngân hàng mới dựa trên nền tảng công nghệ thông tin và viễn thông hiện đại, qua đó các ngân hàng sẽ dễ dàng hơn trong việc tiếp cận, thu hút khách hàng, nhất là người dân sinh sống ở khu vực nông thôn, vùng sâu và vùng xa mà không cần quá chú trọng vào việc phát triển mạng lưới chi nhánh, phòng giao dịch với chi phí đầu tư và duy trì hoạt động lớn.

Nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp, nhất là phát triển mạnh các sản phẩm dịch vụ công nghệ mới, sau gần 3 năm, khả năng tiếp cận các dịch vụ ngân hàng của người dân và doanh nghiệp đã được cải thiện đáng kể. Nhiều chỉ tiêu cụ thể của Đề án đã thực hiện đúng lộ trình, thậm chí có chỉ tiêu gần đạt mục tiêu của năm 2020. Như đến hết năm 2020, 70% dân số trưởng thành có tài khoản tại các ngân hàng, song đến nay mục tiêu này đã đạt được khoảng 60%.

Đặc biệt, chỉ tiêu liên quan đến thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) có tốc độ tăng trưởng cao. Đơn cử, việc mở và sử dụng tài khoản của cá nhân tiếp tục tăng lên: đến cuối tháng 3/2019 đã tăng 15,9% so với cùng kỳ năm 2018. Thanh toán điện tử qua internet, điện thoại di động tăng trưởng mạnh cả về số lượng lẫn giá trị.

Đến nay, đã có 76 ngân hàng cung ứng dịch vụ thanh toán qua kênh Internet Banking và 41 ngân hàng cung ứng dịch vụ thanh toán qua kênh Mobile Banking (thanh toán qua 5 tháng đầu năm 2019 tăng 176% về giá trị và 108% về số lượng so cùng kỳ năm 2018); 24 ngân hàng, 9 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán triển khai dịch vụ thanh toán qua QR Code, toàn thị trường có hơn 50.000 điểm chấp nhận thanh toán qua QR Code.

Thanh toán không dùng tiền mặt đang được giới trẻ ưa chuộng

Qua các kết quả trên có thể thấy, số hóa ngân hàng đã tạo sự đột phá trong phát triển sản phẩm, dịch vụ của các ngân hàng. Phó Thống đốc có thể cho biết NHNN đã có những giải pháp gì?

Để đạt được mục tiêu ngân hàng số thành công, NHNN đã định hướng, chỉ đạo cụ thể và đa phần các NHTM cũng đã tích cực triển khai đồng bộ, quyết liệt một số giải pháp trọng tâm.

Thứ nhất, khẩn trương xây dựng và triển khai chiến lược ngân hàng số tại đơn vị. Toàn ngành Ngân hàng thống nhất quan điểm là “phát triển ngân hàng số là vấn đề chiến lược, chứ không chỉ đơn thuần là một dự án công nghệ”.

Theo đó, các ngân hàng cần thay đổi tư duy, lấy khách hàng làm trung tâm và cần hết sức chú trọng xây dựng cơ sở dữ liệu lớn, cùng với việc thay đổi văn hóa kinh doanh, phương thức quản trị, đầu tư công nghệ, tích hợp kênh phân phối và đảm bảo tính an toàn bảo mật trong hoạt động ngân hàng trên môi trường internet.

Thứ hai, xây dựng và triển khai chiến lược nguồn nhân lực thích hợp với bối cảnh kinh tế số và ngân hàng số theo hướng tinh gọn, chất lượng cao với nhiều cơ chế, chính sách đặc thù, nhằm thu hút, phát triển và giữ chân nguồn nhân lực vừa tinh thông nghiệp vụ ngân hàng, vừa thành thạo công nghệ số.

Thứ ba, lựa chọn mô hình, phương thức hợp tác phù hợp với các công ty Fintech để tận dụng các giải pháp tài chính đổi mới sáng tạo, kết hợp với thế mạnh về mạng lưới, về khách hàng của mỗi ngân hàng nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp, tất cả vì khách hàng và góp phần tăng độ bao phủ cung ứng dịch vụ ngân hàng đến người dân và doanh nghiệp.

Trong quá trình triển khai thực tế, NHNN có phải đối mặt với những khó khăn thách thức để đẩy nhanh tiến trình này?

Thực tế quá trình triển khai ngân hàng số đang đặt ra 6 thách thức chính. Thứ nhất, thách thức trong quản lý, điều hành khi ngành Ngân hàng chuyển đổi các mô hình kinh doanh, quản trị - điều hành, cung ứng dịch vụ theo mô hình kinh doanh mới. Điều này đòi hỏi phải thay đổi rất nhiều từ tư duy đến hành động. Đây vốn dĩ là vấn đề không hề dễ dàng.

Thứ hai, thách thức trong việc xây dựng hành lang pháp lý với đòi hỏi phải vừa tạo thuận lợi cho hoạt động kinh doanh, thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, vừa phải bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng và tránh những bất ổn tài chính.

Thứ ba, thách thức trong việc phải ngăn ngừa có hiệu quả rủi ro an ninh mạng và đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin khách hàng, nhất là trong bối cảnh tội phạm công nghệ cao có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp.

Thứ tư, thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao cho xây dựng và triển khai ngân hàng số. Việc này thực sự là một thách thức lớn khi giáo dục - đào tạo của Việt Nam và mỗi ngân hàng chưa thực sự theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ.

Thứ năm, năng lực tài chính dành cho chuyển đổi số, đầu tư ứng dụng công nghệ, giải pháp mới, nhất là đối với các ngân hàng có quy mô vừa và nhỏ còn hạn chế.

Cuối cùng, chính là vấn đề ở tầm quốc gia. Chúng ta chưa có cơ sở dữ liệu định danh toàn quốc; hành lang pháp lý cho kinh tế số chưa đủ và đồng bộ; hạ tầng công nghệ thông tin còn tồn tại những bất cập nhất định; mức độ nhận thức, hiểu biết về dịch vụ tài chính, về ngân hàng số của người dân và doanh nghiệp còn hạn chế...

Như vậy, có thể thấy thách thức đối với ngành Ngân hàng trong xu hướng số hóa ngân hàng còn không ít. Chúng ta thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp lớn nào, thưa Phó Thống đốc?

Chúng tôi cho rằng xu thế ngân hàng số là tất yếu, nên dù có khó khăn, thách thức, với sự quan tâm, chỉ đạo của Nhà nước, Chính phủ, ngành Ngân hàng sẽ vượt qua và thành công trên con đường xây dựng hệ thống ngân hàng số. Trước mắt, trong năm 2019, NHNN sẽ tích cực, chủ động thực thi một số nhiệm vụ, giải pháp lớn nhằm thúc đẩy TTKDTM.

Một là, xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 101/2012/NĐ-CP của Chính phủ về thanh toán không dùng tiền mặt, trong đó đề ra một số giải pháp để mở rộng về phạm vi và đối tượng sử dụng dịch vụ TTKDTM.

Hai là, tiếp tục triển khai có hiệu quả một số Đề án, Chiến lược về lĩnh vực thanh toán như: Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2016-2020 theo Quyết định 2545; Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với các dịch vụ công theo Quyết định 241 của Thủ tướng Chính phủ.

Ba là, triển khai một số nhiệm vụ như: trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về Tài chính toàn diện; Xây dựng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Regulatoty Sandbox) đối với một số giải pháp có tính đổi mới sáng tạo của các ngân hàng và công ty Fintech; Thúc đẩy việc áp dụng thống nhất tiêu chuẩn cơ sở “Đặc tả kỹ thuật QR Code hiển thị từ phía Đơn vị chấp nhận thanh toán tại Việt Nam”; Chỉ đạo chặt chẽ việc triển khai chuyển đổi thẻ từ sang thẻ chip theo đúng lộ trình đề ra tại Thông tư 41...

Bốn là, tiếp tục ứng dụng mạnh mẽ công nghệ hiện đại vào hoạt động thanh toán, lấy việc cung ứng dịch vụ trên thiết bị di động làm mục tiêu chính...

Năm là, đẩy mạnh truyền thông, quảng bá các sản phẩm, dịch vụ thanh toán hiện đại nhằm thay đổi dần tâm lý, thói quen sử dụng tiền mặt của người tiêu dùng.

Trân trọng cảm ơn Phó Thống đốc!

Nguyễn Vũ thực hiện