Xử trí và phòng ngộ độc khí than khi sưởi ấm

Thương vong do sưởi than

Những năm gần đây, khi thời tiết chuyển sang mùa đông rất thường gặp những ca ngộ độc do sử dụng than để sưởi ấm. Nguyên nhân thường là nổ máy ôtô, xe máy, đốt than trong phòng ngủ, nhà chật hẹp lại đóng kín cửa, việc cháy sẽ đốt hết khí ôxy, sản sinh ra khí CO gây ngộ độc. Với đặc điểm của khí CO là không màu, không mùi vị nên rất khó nhận biết, nhất là khi đang ngủ.

Mới đây nhất là ngày 11/1/2021 do trời lạnh, bé gái 15 tuổi cùng em họ 13 tuổi ở Quảng Bình mang chậu than nóng vào phòng ngủ sưởi ấm, sáng hôm sau người nhà phát hiện cả 2 bất động trên giường.

2 bé được đưa đi cấp cứu ở bệnh viện huyện, song bé 15 tuổi đã tử vong. Bé 13 tuổi ngộ độc nặng, được chuyển vào Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cuba Đồng Hới, sáng 11/1. Hiện bệnh nhi hôn mê sâu, thở máy, huyết áp tụt, nguy cơ tử vong cao. Bác sĩ xác định, 2 cháu bị ngộ độc khí CO do than sưởi.

Các biểu hiện của ngộ độc khí CO.

Tổn thương do ngộ độc khí CO

Ngộ độc khí than là bệnh cảnh điển hình của thiếu ôxy não, trong khi các tế bào chất xám chỉ huy mọi hoạt động của con người, rất nhạy cảm với tình trạng thiếu ôxy. Vì vậy, khi ngộ độc khí than, các tế bào này sẽ tổn thương trước. Quá trình nhiễm độc khí xảy ra rất nhanh, khi bệnh nhân bắt đầu cảm thấy có điều gì đó “bất thường” cũng là lúc không còn khả năng kháng cự rồi lịm dần. Trường hợp ngộ độc nặng thường sẽ dẫn tới tử vong, trường hợp nhẹ sẽ gây nên những tổn thương não khó hồi phục nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời.

Biểu hiện chính khi ngộ độc

khí CO

Khởi đầu chỉ là các triệu chứng tản mạn và không đặc hiệu. Nếu ngộ độc nhẹ thường chỉ thấy đau đầu, buồn nôn, chóng mặt, nôn, mệt mỏi... làm người bệnh dễ nhầm với nhiều bệnh khác.

Ngộ độc vừa: Nạn nhân thấy đau ngực, khó tập trung, nhìn mờ, khó thở khi gắng sức nhẹ, mạch nhanh, thở nhanh, hoại tử cơ, thất điều.

Ngộ độc nặng: Thấy đau ngực, hồi hộp, mất định hướng, co giật, hôn mê, rối loạn nhịp tim, tụt huyết áp, thiếu máu cơ tim, bỏng da, tiểu tiện, đại tiện không tự chủ. Có thể bị ngất, tím ở môi và các đầu ngón tay, ngón chân, khó thở, thở trào bọt hồng. Tay chân sưng đau, nước tiểu sẫm màu, đỏ và ít dần.

Di chứng thần kinh, tâm thần gặp ở nhiều trường hợp ngộ độc CO, sau khi hồi phục người bệnh thay đổi tính cách, giảm trí nhớ, giảm tập trung, liệt nửa người, vận động bất thường, đi đứng khó khăn, cử động chậm, tay chân cứng và run, cơ mặt bị liệt. Những biểu hiện này được gọi là hội chứng thần kinh - tâm thần muộn, chiếm tới 40% trường hợp nạn nhân bị ngộ độc khí CO.

Điều trị cho 1 trường hợp ngộ độc khí than.

Xử trí khi có người bị ngộ độc khí CO

Người bị ngộ độc khí CO thường ở trong phòng đóng kín cửa nhưng có động cơ đang nổ như: xe máy, máy phát điện hoặc bếp than, củi… mà bệnh nhân bất tỉnh cần nghĩ ngay đến ngộ độc khí. Nhanh chóng mở các cửa, khẩn trương đưa nạn nhân ra khỏi khu vực nhiễm độc đưa vào nơi thoáng khí, làm các động tác hô hấp nhân tạo đồng thời chuẩn bị đưa đến cấp cứu ở cơ sở y tế gần nhất để được xử lý và điều trị kịp thời vì khi ngộ độc mức độ CO trên 60% thì tỷ lệ hôn mê và tử vong cao. Cần hết sức chú ý đảm bảo an toàn cho người thực hiện cấp cứu.

Có thể vừa hà hơi thổi ngạt, vừa nhanh chóng chuyển đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí đúng cách và kịp thời.

Phòng tránh ngộ độc

Để phòng tránh ngộ độc khí than, người dân tuyệt đối không được sưởi ấm bằng than củi và đóng kín cửa hoặc sưởi ấm để tắm; hoặc nấu nướng trong không gian kín, kể cả dùng khí gas bởi khi đốt, ôxy trong không khí sẽ tiêu hao dần, khí CO hoặc CO2 độc hại sẽ ngày càng tăng. Phản ứng đốt cháy trong điều kiện thiếu ôxy, sẽ hình thành CO ngày càng nhiều. 2 tác động đồng thời này là nguy cơ khiến những người trong phòng kín nhanh chóng tử vong. Thường xuyên kiểm tra thiết bị an toàn của bếp gas, lò sưởi, hệ thống thông hơi. Không đặt máy phát điện ở nơi kín như tầng hầm, nhà để xe hoặc để gần cửa phòng ở. Ở nơi làm việc có khí CO như lò gạch, lò luyện kim, xưởng máy... phải đo nồng độ CO định kỳ và có biện pháp xử lý để nồng độ CO không vượt quá ngưỡng cho phép...

ThS.BS. Nguyễn Văn Quốc