Xuân về trên Chiến khu Đ

Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai nhìn từ trên cao

Giữ rừng xuyên tết

Theo chân anh Nguyễn Bá Lộc, Trạm trưởng Trạm Kiểm lâm cơ động thuộc khu bảo tồn, chúng tôi đi đường mòn vào rừng dài hàng chục cây số, có nhiều loài cây gỗ bản địa như bằng lăng, gõ đỏ, cây dầu cao 40-50m, cây rừng, dây leo chằng chịt quấn lấy nhau, đan kết tạo thành màu xanh bạt ngàn. Mải miết băng rừng, chúng tôi cũng đến được Chiến khu Đ. Nơi đây có 3 di tích lịch sử cấp quốc gia là địa đạo Suối Linh, Trung ương Cục miền Nam và Khu ủy miền Đông Nam Bộ gắn liền với cuộc đời cách mạng của nhiều lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong kháng chiến chống Mỹ.

Căn cứ Trung ương Cục miền Nam nằm cặp theo sông Mã Đà, suối Nhung, suối Mum. Trong giai đoạn 1961-1962, nơi đây được Đảng ta chọn làm địa điểm đứng chân của Trung ương Cục miền Nam. Sau nhiều lần được đầu tư, tôn tạo, di tích Căn cứ Trung ương Cục miền Nam có nhà bia chính, nhà trưng bày hiện vật, đền tưởng niệm, Đền thờ liệt sĩ Mã Đà, Tượng đài chiến sĩ giải phóng quân, Nghĩa trang liệt sĩ Mã Đà… cùng nhà làm việc, giao thông hào, hầm trú ẩn. Chúng tôi xúc động khi đứng trước Nghĩa trang liệt sĩ Mã Đà. Nơi đây có hàng trăm ngôi mộ, tuy nhiên đa số đều chưa có thông tin chính xác. Có người hy sinh ở tuổi đôi mươi, có người được đưa về quê, nhưng bia mộ vẫn còn đó, bên đồng đội thân thương.

Anh Lộc chia sẻ, đơn vị của anh (Trạm Kiểm lâm cơ động) được giao nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát toàn bộ diện tích rừng, hồ Trị An hơn 100.500 ha thuộc quản lý của khu bảo tồn. Tết là cao điểm bảo vệ rừng nên anh em kiểm lâm phải tuần tra dài ngày, ăn ở trong rừng. Đồng thời triển khai các biện pháp ngăn chặn hành vi vi phạm và phòng, chống cháy rừng. Anh Lộc tâm sự: Khu bảo tồn có diện tích lớn, trong khi biên chế ngày càng giảm, vũ khí quân dụng bị thu hồi nên việc trấn áp các đối tượng vi phạm rất khó khăn, nhất là vào ban đêm.

Đất trời đang vào xuân, chúng tôi hỏi: “Lộc đón xuân trong rừng nhiều năm chưa?”. Lộc chia sẻ: “Đây là mùa xuân thứ 10 của em ở Chiến khu Đ. Xuân ở rừng không có tiếng pháo hoa rộn ràng hay dòng người tấp nập trên phố. Nỗi nhớ nhà da diết, nhất là khi nghĩ về những bữa cơm sum họp bên gia đình, lòng người thêm bâng khuâng”. Cảm giác đón xuân trong rừng cũng rất riêng. Anh Lộc cùng đồng đội quây quần bên ánh lửa, kể cho nhau nghe chuyện về gia đình, quê hương; đồng thời để cảm nhận rõ giá trị của sự kết nối giữa con người và thiên nhiên.

Trở ra trụ sở khu bảo tồn, chúng tôi tìm gặp anh Trần Đình Hùng, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm khu bảo tồn. Anh Hùng rất ít về nhà, chủ yếu ở trong rừng. Cuộc sống trong rừng không sóng điện thoại, thiếu thốn đủ bề, anh cùng anh em tự chăn nuôi, trồng rau cải thiện bữa ăn, đảm bảo sức khỏe để lội suối, băng rừng. Tình yêu rừng trong anh lớn đến mức về nhà nghỉ phép được ít ngày “đã thấy nhớ rừng ghê lắm!”.

Anh Hùng tâm sự, anh em kiểm lâm đa số quê ở các tỉnh Tây Bắc, miền Trung, nhiều người chưa lập gia đình. Xuân về, ai cũng nôn nao nỗi nhớ nhà nhưng vì nhiệm vụ nên ở rừng đón tết. Lực lượng kiểm lâm các trạm chia 2 ca trực để đảm bảo ít nhất 50% quân số trong dịp tết (từ ngày 29 đến mồng 2 và mồng 3 đến mồng 6 tết). Nhưng thực tế thì quân số ứng trực luôn đông hơn, vì nhiều người ở xa không về nhà. Lãnh đạo khu bảo tồn cũng vào các trạm kiểm lâm chúc tết và động viên anh em làm tốt nhiệm vụ giữ rừng chiến khu cách mạng.

Mùa xuân thứ 20 của khu bảo tồn

Chúng tôi gặp lại Tiến sĩ Vũ Ngọc Long (nguyên Viện trưởng Viện Sinh thái miền Nam) nhân dịp về dự lễ kỷ niệm 20 năm thành lập khu bảo tồn (2004-2024). Ông là nhà khoa học có nhiều đóng góp trong xây dựng và phát triển khu bảo tồn ngay từ những ngày đầu tiên. Ông Long chia sẻ, Bun Go là một ngôi làng nhỏ nằm khuất ven sông Đồng Nai được dựng bằng những cây tre, lồ ô có sẵn trong rừng của người dân tộc Mạ. Tương truyền trước mặt ngôi nhà dài của làng có một bãi cát vàng óng như mật ong rừng. Những ngày đẹp trời, trăng sáng lung linh soi rõ từng ánh mắt như sao sa của bầy cá bơi dưới nước. Các cô tiên từ trên trời vẫn thường bay xuống trần gian thổi sáo và vui chơi, múa hát suốt đêm trên bãi cát vàng ấy. Thế là cái tên Cát Tiên được đặt cho địa danh của khu rừng nằm phía sau làng Bun Go - rừng Nam Cát Tiên. Đây là một phần quan trọng làm nên Khu dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai mà khu bảo tồn là vùng lõi.

Cán bộ kiểm lâm theo dõi sự phát triển của cây rừng tại Chiến khu Đ

Các cán bộ kiểm lâm Khu bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai lội suối, băng rừng làm nhiệm vụ

Theo Tiến sĩ Vũ Ngọc Long, khu bảo tồn có 5 hệ sinh thái là rừng lá rộng thường xanh; rừng lá rộng thường xanh nửa rụng lá; rừng hỗn giao cây gỗ, tre nứa; rừng lồ ô, tre nứa thuần loại và đất ngập nước. Khu bảo tồn luôn hướng đến mục tiêu cân bằng giữa tính nguyên sinh trong đời sống hoang dã với tính an sinh trong đời sống xã hội. Đó chính là phương thức kết hợp hài hòa của 4 lĩnh vực chiến lược là chính sách, môi trường thiên nhiên, kinh tế - xã hội và năng lực cộng đồng.

Ngược thời gian trở về năm 1997, lãnh đạo tỉnh Đồng Nai chủ trương “đóng cửa rừng” để tập trung bảo vệ và phát triển rừng. Qua nghiên cứu, đánh giá của các nhà khoa học trong, ngoài nước thì vùng rừng phía Bắc tỉnh Đồng Nai hơn 150.000 ha là rừng tự nhiên liền mạch, giá trị đa dạng sinh học rất lớn. Năm 2004, khu bảo tồn thành lập để bảo vệ nguyên vẹn diện tích rừng hiện còn, khôi phục và làm giàu rừng, phát huy giá trị các di tích lịch sử cách mạng… phục vụ chiến lược phát triển bền vững kinh tế, bảo vệ môi trường của Đồng Nai, vùng Đông Nam Bộ. Được sự quan tâm, hỗ trợ ngân sách từ UBND tỉnh Đồng Nai và một số nguồn tài trợ của các tổ chức trong, ngoài nước, vì vậy, khu bảo tồn thực hiện thành công sứ mệnh bảo tồn đa dạng sinh học, phát huy giá trị sinh thái, văn hóa và di tích lịch sử.

Tiến sĩ Nguyễn Hoàng Hảo, Giám đốc khu bảo tồn cho biết, nơi đây không chỉ là ngôi nhà của hàng trăm loài động, thực vật quý hiếm mà còn là “viên ngọc xanh” giữa miền Đông Nam Bộ, giữ vai trò cân bằng sinh thái, bảo vệ nguồn nước và môi trường sống cho người dân quanh vùng. Ông Hảo tâm sự: “20 năm không chỉ là một con số, đó là một hành trình dài đầy nhiệt huyết, gắn bó và hy sinh, nỗ lực không ngừng nghỉ của bao thế hệ cán bộ lãnh đạo, viên chức, người lao động và các tổ chức, cá nhân chung tay bảo vệ, phát triển khu bảo tồn”.

Các chiến sĩ kiểm lâm trên đường tuần tra, dừng lại ăn bánh tét giữa rừng Chiến khu Đ dịp tết - ảnh tư liệu

Những ngày cận tết, không khí se lạnh tràn về, len lỏi vào từng lùm cây, tán lá, những cánh mai vàng bung nở làm khu rừng bừng lên sức sống. Nơi đó, tạm gác niềm vui sum vầy bên gia đình ngày tết, các lực lượng bảo vệ rừng, hộ nhận khoán vẫn ngày đêm làm nhiệm vụ giữ rừng. Với họ, tết cũng gắn với rừng, để giữ cho rừng thêm xanh.

Rời các cánh rừng khi mùa xuân đang gõ cửa, chúng tôi thầm cảm phục sự hy sinh thầm lặng của cán bộ, kiểm lâm ngày đêm canh giữ rừng, chung tay bảo vệ “lá phổi xanh”.

Hoàng Bắc