Xuất khẩu bứt phá, doanh nghiệp Việt không còn đứng ngoài 'sân chơi' tỷ đô

Chưa kết thúc năm tài chính, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đã chính thức xô đổ mọi kỷ lục trước đó khi vượt mốc 800 tỷ USD vào giữa tháng 11. Kết quả này phản ánh sức bật mạnh mẽ của nền kinh tế, đưa Việt Nam vào nhóm 15 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất toàn cầu.

Việt Nam phá vỡ "trần" thương mại, sánh vai các cường quốc

Số liệu sơ bộ của Cục Hải quan, tính đến ngày 15/11, tổng trị giá xuất nhập khẩu hàng hóa của cả nước đã chạm mốc 801,02 tỷ USD, tăng trưởng 17,2% so với cùng kỳ năm 2024. Động lực dẫn dắt "đoàn tàu" kinh tế tiếp tục là hoạt động xuất khẩu với kim ngạch đạt 410,28 tỷ USD, tăng 16,1% (tương ứng mức tăng tuyệt đối gần 57 tỷ USD).

Về cơ cấu tăng trưởng, có thể thấy rõ sự chuyển dịch về chất lượng. Không còn phụ thuộc quá nhiều vào tài nguyên thô, động lực lớn nhất hiện nay đến từ nhóm hàng công nghiệp chế biến, khu vực đang tận dụng tối đa lợi thế từ 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có hiệu lực. Dẫn đầu là nhóm máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện với mức tăng trưởng thần tốc 48,3%, đóng góp thêm hơn 30 tỷ USD vào dòng chảy thương mại. Kế đến là nhóm máy móc, thiết bị, dụng cụ và phụ tùng tăng 11,7% (tương ứng 5,33 tỷ USD).

Chưa kết thúc năm tài chính, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đã chính thức xô đổ mọi kỷ lục trước đó khi vượt mốc 800 tỷ USD vào giữa tháng 11.

Ở lĩnh vực nông nghiệp, cà phê đã có một năm “thăng hoa” rực rỡ khi giá trị xuất khẩu tăng tới 62,3%, mang về thêm gần 3 tỷ USD. Sự cộng hưởng giữa công nghiệp chế biến sâu và nông nghiệp giá trị cao đã tạo nên thế "chân kiềng" vững chắc cho hoạt động xuất khẩu.

Ở chiều ngược lại, nhập khẩu đạt 390,74 tỷ USD, tăng 18,3%. Điểm tích cực là cơ cấu nhập khẩu tập trung mạnh vào tư liệu sản xuất: máy vi tính, linh kiện điện tử tăng 39,1%; máy móc thiết bị tăng 23,9%. Điều này cho thấy các doanh nghiệp đang ráo riết nhập khẩu nguyên phụ liệu để phục vụ cho các đơn hàng cuối năm và gối đầu cho năm 2026, phản ánh niềm tin lớn vào sự phục hồi của thị trường tiêu thụ.

Đánh giá về cột mốc lịch sử này, ông Nguyễn Tuấn Việt, Tổng giám đốc Công ty TNHH Xúc tiến Xuất khẩu VIETGO, cho rằng việc kim ngạch vượt 800 tỷ USD ngay giữa tháng 11 cho thấy tốc độ giao thương của Việt Nam đang mạnh hơn rất nhiều so với chu kỳ thương mại thông thường.

"Việt Nam đã chính thức bước vào nhóm 15 quốc gia có kim ngạch thương mại lớn nhất thế giới. Danh sách này nhiều năm qua là 'sân chơi' ổn định của các cường quốc truyền thống như Mỹ, Trung Quốc, Đức, Nhật Bản hay Hàn Quốc. Việc một nền kinh tế mới nổi như Việt Nam chen chân vào nhóm này là minh chứng rõ nét cho năng lực sản xuất, khả năng thích ứng và độ mở của nền kinh tế đang đạt tới ngưỡng mới," ông Việt nhận định.

Một điểm đặc biệt quan trọng được giới chuyên gia nhấn mạnh là năng lực xuất khẩu riêng của Việt Nam đã đạt mức tương đương hoặc vượt GDP năm 2024. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu đạt 400 tỷ USD, năm 2025 dự kiến con số này sẽ nằm trong khoảng 450-500 tỷ USD. Điều này phản ánh tốc độ mở rộng sản xuất, khả năng tham gia sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu và sức cạnh tranh vượt trội của hàng hóa Việt.

Sự chuyển mình này không chỉ đến từ khối FDI. Ông Nguyễn Tuấn Việt chỉ ra rằng, khoảng cách về kim ngạch xuất khẩu giữa khối doanh nghiệp trong nước và khối FDI đang dần thu hẹp. Doanh nghiệp Việt đã thoát khỏi "chiếc áo" gia công (OEM) chật chội để vươn lên làm chủ công nghệ, sở hữu thương hiệu riêng trong các ngành hàng chủ lực như thực phẩm chế biến, đồ gỗ, vật liệu xây dựng.

Thị trường xuất khẩu cũng ghi nhận sự mở rộng chưa từng có. Từ chỗ chỉ có hơn 20 thị trường vào năm 1991, đến nay Việt Nam đã thiết lập quan hệ thương mại với hơn 230 quốc gia và vùng lãnh thổ, bao gồm tất cả các nước công nghiệp phát triển (G7).

Hướng tới mốc 900 tỷ USD và dư địa tăng trưởng

Với đà tăng trưởng hiện tại, Bộ Công Thương dự báo tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2025 có thể thiết lập kỷ lục mới ở mức 900 tỷ USD. Đặc biệt, cán cân thương mại dự kiến xuất siêu khoảng 25 tỷ USD (theo ước tính của Công ty Chứng khoán MBS), tiếp tục là nguồn lực quan trọng để Ngân hàng Nhà nước gia tăng dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và tạo dư địa cho các chính sách tiền tệ linh hoạt.

Báo cáo mới nhất về triển vọng kinh tế do Công ty chứng khoán MBS cũng đồng thuận với nhận định này. MBS dự báo tăng trưởng xuất khẩu cả năm sẽ đạt mức 15% - 17%, bất chấp những rủi ro về thuế quan vẫn còn hiện hữu tại các thị trường lớn như Mỹ.

Về nhập khẩu, xu hướng tăng mua hàng hóa từ Mỹ (để thu hẹp thặng dư thương mại song phương) và duy trì nguồn cung ổn định từ Trung Quốc, Hàn Quốc sẽ thúc đẩy kim ngạch nhập khẩu tăng khoảng 17% - 18%.

Tuy nhiên, quy mô càng lớn, rủi ro càng cao. Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), cảnh báo: "biển lớn" thương mại toàn cầu đang dậy sóng với xu hướng bảo hộ và các tiêu chuẩn "xanh" ngặt nghèo từ EU (cơ chế CBAM), Mỹ hay Nhật Bản. Cách thức hỗ trợ doanh nghiệp đi hội chợ đơn lẻ truyền thống đã không còn phát huy hiệu quả.

Thay vào đó, chiến lược quốc gia 2026-2030 sẽ là một cuộc chuyển đổi toàn diện sang xúc tiến dựa trên dữ liệu (Big Data, AI) và theo cụm ngành hàng. Điểm nhấn là chương trình "Go Global", tập trung nguồn lực hỗ trợ các doanh nghiệp "sếu đầu đàn" đủ sức kéo cả chuỗi cung ứng nội địa vượt qua các rào cản kỹ thuật để bám rễ vững chắc tại thị trường quốc tế.

Bài toán đặt ra cho doanh nghiệp Việt lúc này là phải đổi mới tư duy quản trị: từ cạnh tranh bằng giá rẻ sang cạnh tranh bằng uy tín, chất lượng, sự minh bạch và trách nhiệm môi trường.

Từ những kết quả “khởi sắc” trong năm 2025, các chuyên gia cho rằng Việt Nam đang đứng trước vận hội lịch sử. Với vị trí địa lý đắc địa, chi phí logistics cạnh tranh, sự ổn định chính trị và mạng lưới FTA rộng khắp, Việt Nam không chỉ là một công xưởng sản xuất mà đang vươn lên trở thành một mắt xích không thể thay thế trong thương mại toàn cầu. Mốc 800 tỷ USD hay viễn cảnh 900 tỷ USD không chỉ là những con số khô khan, mà là bảo chứng cho sức mạnh nội tại của một nền kinh tế đang trỗi dậy mạnh mẽ.

Thanh Hoa