Xung đột Nga-Ukraine: Giải pháp nào cho tình trạng thiếu lương thực toàn cầu?

Giá lương thực toàn cầu đã tăng cao chóng mặt kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát. Ảnh minh họa: TTXVN phát

Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát, dẫn đến sự xuất hiện dày đặc của các lệnh trừng phạt và cấm nhập khẩu, thực trạng cơ sở hạ tầng bị phá hủy, cuộc khủng hoảng người tị nạn và sự gián đoạn chuỗi cung ứng, giá lương thực toàn cầu đã tăng cao chóng mặt.

Nghịch lý xảy ra khi giá tăng cao trong khi hàng tồn kho có khả năng giảm đã đẩy thế giới nói chung và nước Mỹ nói riêng vào nguy cơ mất an ninh lương thực.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp và chính phủ cần có hành động thiết thực để giúp “xoa dịu nỗi đau” và dưới đây là những gợi ý.

* Đa dạng hóa các nguồn thay thế

Căng thẳng địa chính trị đang làm gián đoạn nghiêm trọng hoạt động sản xuất và xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraine. Những bất ổn không chỉ khiến việc canh tác ở nước này trở nên khó khăn mà các lệnh trừng phạt cũng làm gián đoạn hoạt động logistics của việc sản xuất những hàng hóa như phân bón.

Các cảng xuất khẩu ngũ cốc chính của Ukraine bao gồm Chornomorsk, Mikolayiv, Odessa, Kherson và Yuzhny.. Ảnh: Reuters

Ngoài ra, các lệnh trừng phạt cũng cấm giao dịch nợ đối với Ngân hàng Nông nghiệp Nga, vốn là đơn vị hỗ trợ ngành nông nghiệp nước này.

Theo Trung tâm Thương mại Quốc tế (ITC), cơ quan chung của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và Liên hợp quốc, Nga và Ukraine sản xuất đến 6% tổng số ngũ cốc được trồng trên toàn cầu. Đây cũng là hai quốc gia xuất khẩu đến 16% các loại ngũ cốc như lúa mỳ, ngô, yến mạch và lúa mạch.

Những loại ngũ cốc này xuất hiện thường xuyên trên bàn ăn của người Mỹ, từ ngũ cốc ăn sáng đến bánh mỳ, mỳ ống và siro ngô - vốn được dùng để làm ngọt đồ uống.

Ngoài ra, Nga và Ukraine cũng cung cấp thức ăn chăn nuôi. Điều này có nghĩa là lạm phát đối với thực phẩm cung cấp protein như thịt gà hoặc thịt lợn sẽ tiếp tục tăng.

Ukraine cũng sản xuất 50% nguồn cung dầu hướng dương của thế giới. Do đó, các nhà sản xuất thực phẩm sẽ cần cải tiến để thay thế dầu hướng dương, thường được sử dụng trong một số loại thực phẩm, bằng các loại dầu khác.

Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp có thể tự bảo vệ mình bằng cách tìm các nguồn cung ngũ cốc thay thế thông qua việc đa dạng hóa chuỗi cung ứng hoặc tìm kiếm lựa chọn thay thế tại thị trường nội địa hoặc những thị trường không bị ảnh hưởng khác nếu có thể.

Sự đa dạng hóa và thay thế này sẽ giúp giảm thiểu một số chi phí mà cuối cùng sẽ được chuyển cho người tiêu dùng.

* Tầm quan trọng của các chương trình tài trợ...

Trong khi đó, giá thực phẩm cao hơn ở các nền kinh tế tương đối giàu có, chẳng hạn như Mỹ, có thể làm giảm chi tiêu tiêu dùng, từ đó ảnh hưởng đến tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) nói chung. Theo Cục Phân tích Kinh tế Mỹ (BEA), giá thực phẩm và đồ uống ở Mỹ đã tăng đáng kinh ngạc, ở mức 8% so với một năm trước.

Giá thực phẩm ở Mỹ đã 8% so với một năm trước. Ảnh minh họa: Reuters

Giá lương thực dự kiến sẽ tiếp tục tăng do căng thẳng ở Ukraine là một phần lý do mà Nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận The Conference Board dự báo rằng Chỉ số giá cả của chi phí tiêu dùng cá nhân (PCE), đo lường giá hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng, sẽ dao động tăng quanh ngưỡng 6% so với cùng kỳ năm ngoái trong phần lớn năm 2022.

Những vòng xoáy giá cả này sẽ làm tăng chi phí thực phẩm cho tất cả người dân Mỹ và làm tăng nguy cơ mất an ninh lương thực đối với những hộ gia đình phải chi tiêu một phần đáng kể thu nhập của họ cho thực phẩm.

Theo Cục Thống kê Lao động Mỹ, vào năm 2020, lương thực chiếm 10% tổng chi phí cho các hộ gia đình giàu có nhất, nhưng chiếm tới 15% chi phí của các hộ gia đình nghèo nhất.

Cuộc khảo sát của Cục Điều tra dân số Mỹ cho thấy tính đến giữa tháng 3/2022, có hơn 21 triệu người Mỹ đôi khi hoặc thường xuyên không có đủ thức ăn. Và khủng hoảng Nga-Ukraine tiếp diễn có thể sẽ khiến những con số này xấu đi.

Để giúp đỡ những người Mỹ gặp khó khăn, Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA) có thể vào cuộc và các chương trình mạng lưới an sinh xã hội, như Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung, có thể được mở rộng.

Ngoài ra, chính phủ liên bang có thể đảm bảo rằng chương trình thực phẩm học đường, nhằm cung cấp dinh dưỡng cho hàng triệu trẻ em, vẫn được triển khai đầy đủ.

* ... và nguồn dự trữ sẵn có

Tin tích cực là có một số nền kinh tế có thể ngay lập tức tham gia thị trường để “tiếp sức” cho thế giới. Yếu tố quyết định là liệu kho dự trữ của những nền kinh tế này có thể phục vụ cho xuất khẩu hay không, và cơ sở hạ tầng nội bộ cũng như lực lượng lao động của họ có khả năng thúc đẩy thương mại hay không.

Thu hoạch ngũ cốc ở Brazil. Ảnh: mercopress

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Ấn Độ, Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Brazil và Canada có vị thế đặc biệt tốt để tăng xuất khẩu ngũ cốc. Vào cuối niên vụ 2021-2022, Mỹ được dự báo sẽ thu hoạch dư thừa 18 triệu tấn lúa mỳ, 37 triệu tấn ngô và 2,6 triệu tấn lúa mạch, yến mạch, lúa miến và lúa mạch đen.

Các nhà hoạch định chính sách có thể xác định nguồn dự trữ ngũ cốc dư thừa và hợp tác với các tổ chức phi chính phủ để phân phối lương thực cho các quốc gia dễ bị tổn thương.

Các chính phủ cũng có thể trích lương thực từ nguồn dự trữ trong nước để làm giảm bớt các tác động của cú sốc nguồn cung ngũ cốc đối với người tiêu dùng.

* Đầu tư nhiều hơn vào sản xuất lương thực

Các chính phủ cũng có thể phân bổ ngân sách để giúp tăng sản lượng lương thực, thông qua việc chi tiêu cho các thiết bị, hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) và cơ sở hạ tầng.

Ví dụ, ở Mỹ, trợ cấp của chính phủ liên bang cho nông dân trong nước - bao gồm các khoản vay, hạn ngạch và chính sách mua lương thực, bên cạnh các biện pháp khác - có thể thay đổi để hỗ trợ việc mua sản lượng ngũ cốc lớn hơn.

Các doanh nghiệp cũng có thể giúp hỗ trợ tăng sản lượng ngũ cốc thông qua việc tài trợ và đầu tư trực tiếp vào thiết bị và lao động.

* Giảm thiểu sự lãng phí

Các doanh nghiệp, từ siêu thị đến nhà ăn tại các công ty tư nhân, có thể giảm lãng phí thực phẩm nhờ các chính sách đặt hàng và hệ thống làm lạnh tốt hơn. USDA ước tính rằng có tới 30-40% nguồn cung thực phẩm đang được sử dụng một cách lãng phí tại Mỹ.

* Hạn chế sử dụng ngô làm nhiên liệu

Chính phủ Mỹ cũng có thể hạn chế việc sản xuất ethanol từ ngô. Những giải pháp này có thể nói dễ hơn làm nhưng điều quan trọng là các doanh nghiệp và chính phủ phải hợp tác để duy trì môi trường giá cả phải chăng.

Với năng lực sản xuất ngũ cốc dẫn đầu của Mỹ, việc đáp ứng nhu cầu thực phẩm trong nước và quốc tế không phải là xa tầm với./.

Phương Nga (Theo CNN)