Xung đột Nga-Ukraine và bài học chiến lược cho an ninh châu Âu

Trong nhiều thập kỷ sau Chiến tranh Lạnh, châu Âu nuôi dưỡng một niềm tin rằng hòa bình đã trở thành trạng thái mặc định của lục địa "già". NATO vẫn tồn tại, nhưng phần lớn các quốc gia thành viên coi an ninh như một “dịch vụ bảo hiểm” do Mỹ chi trả, hơn là một nhu cầu cấp bách. Tuy nhiên, cuộc xung đột Nga-Ukraine và sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như đã phá vỡ ảo tưởng ấy. Từ Warsaw đến Berlin, từ Paris đến Vilnius, giới lãnh đạo châu Âu buộc phải nhận ra rằng hòa bình không tự nhiên tồn tại và an ninh luôn đòi hỏi sự đầu tư lớn.

Những bài học lớn

Bài học hiển nhiên nhất đến từ bầu trời. Ukraine đã phải trả giá đắt để chứng minh rằng kiểm soát không phận là điều kiện tiên quyết để giữ vững phòng tuyến trên mặt đất. Mỗi tên lửa Patriot hay S-300 bắn hạ một UAV giá rẻ từ Iran cung cấp cho Nga đều cho thấy sự bất cân xứng giữa chi phí tấn công và chi phí phòng thủ. Vì vậy, Ba Lan, Slovakia và Đức đã đẩy mạnh đầu tư vào các hệ thống phòng không tích hợp như “European Sky Shield Initiative” do Berlin dẫn đầu. Pháp và Italy đẩy mạnh SAMP/T, còn các quốc gia Bắc Âu liên kết chặt hơn để tạo thành một “hành lang phòng không” trải dài từ Biển Baltic tới Biển Đen.

Quân đội Ukraine trên chiến trường. Ảnh: Reuters

Cuộc xung đột cũng là lời cảnh báo rằng công nghệ mới đang định hình lại chiến tranh. Từ UAV cảm tử Shahed đến hệ thống UAV trinh sát của Ukraine, từ chiến tranh điện tử làm mù radar cho tới tấn công mạng vào hạ tầng năng lượng, tất cả cho thấy sự chuyển dịch từ chiến tranh công nghiệp sang chiến tranh công nghệ. Châu Âu, vốn từng đi chậm trên mặt trận UAV quân sự, nay buộc phải đổ vốn vào nghiên cứu và sản xuất UAV nội khối, đồng thời củng cố năng lực phòng thủ mạng trước nguy cơ tê liệt hệ thống ngân hàng hay lưới điện.

Xung đột cũng phơi bày điểm yếu trong kho dự trữ vũ khí của châu Âu, không thể đáp ứng nhu cầu trong bối cảnh gia tăng lo ngại an ninh. Việc hỗ trợ liên tục cho Ukraine đã phơi bày tình trạng sản xuất quốc phòng trì trệ, phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Bài học này buộc EU và NATO phải thúc đẩy chiến lược “tự cường quốc phòng”, khuyến khích tăng sản lượng đạn pháo, tên lửa và vũ khí hạng nặng, không chỉ để hỗ trợ Kiev, mà còn để chuẩn bị cho kịch bản xung đột trực tiếp.

Nga không chỉ sử dụng tên lửa, mà còn dùng năng lượng như một loại vũ khí. Việc cắt giảm khí đốt từng khiến châu Âu, đặc biệt là Đức, rơi vào thế phụ thuộc nguy hiểm. Sau cú sốc năm 2022, EU nhận ra không thể bảo vệ an ninh nếu vẫn lệ thuộc vào nguồn cung từ Moscow. Vì thế, đa dạng hóa nguồn năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo và xây dựng cơ chế dự trữ chung trở thành phần thiết yếu trong chiến lược phòng thủ châu Âu.

Châu Âu rục rịch hành động

Kể từ khi xung đột bùng nổ ở Ukraine, dòng vốn quốc tế đổ vào công nghệ quốc phòng Ukraine tăng mạnh, biến nước này thành một “phòng thí nghiệm” thực chiến cho các giải pháp phòng thủ giá rẻ và hiệu quả. Những vụ xâm nhập bằng máy bay không người lái gần đây tại Ba Lan đã khiến nhiều nước châu Âu gấp rút tìm cách tiếp cận công nghệ đánh chặn UAV của Ukraine – một lựa chọn kinh tế hơn nhiều so với việc sử dụng tên lửa phòng không truyền thống mà Warsaw phải triển khai hồi đầu tháng.

“Các quốc gia NATO hiện thực sự bị đe dọa”, một quan chức Ukraine cảnh báo, nhấn mạnh Kiev sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác cùng các đồng minh.

Nghị sĩ Oleksandr Merezhko của Ukraine cho biết: “Chúng tôi có lợi thế về kinh nghiệm và có thể hỗ trợ Ba Lan, đặc biệt trong lĩnh vực đánh chặn UAV. Điểm mấu chốt là chúng tôi sẵn sàng phối hợp để NATO đảm bảo vùng trời, còn chúng tôi sẽ trực tiếp tham gia bắn hạ máy bay không người lái trước khi chúng vượt qua biên giới các nước thành viên”.

Thông điệp này cũng được Tổng thống Volodymyr Zelensky lặp lại trong bài phát biểu trước Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ngày 23/9. Ông kêu gọi các đồng minh châu Âu hỗ trợ Kiev đánh chặn tên lửa và UAV Nga ngay trên bầu trời Ukraine.

“Nếu không kiểm soát được bầu trời, Nga sẽ không thể duy trì cuộc chiến trên mặt đất”, ông nhấn mạnh, đồng thời cho biết đã thảo luận vấn đề này với Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng một số lãnh đạo châu Âu.

Ngay cả trước khóa họp lần thứ 80 Đại hội đồng Liên hợp quốc, ý tưởng hợp tác giữa NATO và Ukraine để “đóng cửa bầu trời” phía tây Ukraine đã được xem xét nghiêm túc trong nội bộ liên minh, theo Bohdan Popov, Giám đốc phân tích tại công ty tư vấn quốc phòng Triada Trade Partners. Ông Popov cho rằng, phương án tối ưu là tích hợp toàn diện các hệ thống phòng không – hàng không của NATO với mạng lưới phòng thủ Ukraine, bao gồm việc triển khai các hệ thống phòng không Patriot sát biên giới và triển khai loạt máy bay chiến đấu của NATO khi cần thiết.

Diệp Thảo/VOV.VN (Tổng hợp) Theo The Kyiv Independent, RT