Xung đột tiền tệ khiến thương mại dầu mỏ Nga - châu Á căng thẳng

Tàu chở dầu sản phẩm Yang Mei Hu thuộc sở hữu của COSCO Shipping neo đậu tại kho dầu thô Kozmino trên bờ Vịnh Nakhodka gần thành phố cảng Nakhodka, Nga ngày 13/6/2022.

Một trong những tuyến thương mại dầu mỏ sinh lợi nhất của Nga kể từ khi áp đặt các lệnh trừng phạt của phương Tây liên quan đến cuộc xung đột Ukraine đang phải đối mặt với thách thức lớn do những hạn chế trong việc thanh toán bằng tiền tệ khác ngoài đô la và chưa có giải pháp ngắn hạn trước mắt.

Trong nhiều thập kỷ, đồng đô la Mỹ là đồng tiền trong giao dịch dầu mỏ quốc tế và những nỗ lực tìm kiếm giải pháp thay thế đã bị cản trở bởi những khó khăn trong việc chuyển đổi cũng như những trở ngại chính trị.

Các vấn đề bùng lên khi Ấn Độ - quốc gia đã trở thành khách hàng mua dầu đường biển lớn nhất của Nga kể từ khi các khách hàng châu Âu rút lui - nhất quyết thanh toán bằng đồng rupee vào tháng 7 và hoạt động giao dịch gần như tan vỡ, theo ba nguồn tin quen thuộc với vấn đề này.

Các nguồn tin yêu cầu giấu tên cho biết các nhà cung cấp dầu của Nga - những người cũng không thể nêu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề - không thể thực hiện các giao dịch bằng đồng rupee Ấn Độ vì hướng dẫn không chính thức từ ngân hàng trung ương Nga rằng họ sẽ không chấp nhận đồng tiền này.

Một nguồn tin ngân hàng Nga thân cận với ngân hàng trung ương Nga cho biết việc nhận doanh thu bằng loại tiền không thể chuyển đổi có ít giá trị bên ngoài Ấn Độ là "vô nghĩa". Một nguồn tin khác cho biết, Nga có ít cơ hội chi tiêu bằng đồng rupee vì nhập khẩu từ Ấn Độ không đáng kể.

Theo hai nguồn tin, vào khoảng giữa tháng 8, ít nhất hai công ty dầu mỏ lớn của Nga đã đe dọa chuyển hướng khoảng chục tàu chở dầu chở tới một triệu tấn dầu đang hướng tới Ấn Độ đến các điểm đến khác.

Như một giải pháp tạm thời cho xung đột liên quan đến các giao dịch của Ấn Độ, hàng hóa được thanh toán bằng sự kết hợp giữa đồng nhân dân tệ Trung Quốc, đồng đô la Hồng Kông như một loại tiền tệ chuyển đổi sang đồng nhân dân tệ và đồng dirham của UAE, được neo giá theo đồng đô la Mỹ - theo 10 nguồn giao dịch và quan chức nói với Reuters.

Tuy nhiên, họ cho biết vấn đề vẫn là tìm ra một giải pháp thay thế khả thi cho đồng đô la và vấn đề này ảnh hưởng đến người mua ở Châu Phi, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, những nước đã trở thành những người mua dầu hàng đầu của Nga.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất liên quan đến Ấn Độ - quốc gia đã mua hơn 60% lượng dầu vận chuyển bằng đường biển của Nga, theo dữ liệu của LSEG và tính toán của Reuters. Đây là nước mua dầu thô đường biển lớn nhất của Nga sau Trung Quốc.

Các vấn đề có thể trở nên tồi tệ hơn khi sự giám sát về thương mại tăng lên. Washington đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đầu tiên đối với các chủ tàu chở dầu của Nga có giá cao hơn giới hạn giá của phương Tây trong những tuần gần đây, đây là lần thực thi giới hạn đầu tiên kể từ khi nó được áp dụng vào cuối năm ngoái.

Bỏ đồng đô la

Kể từ khi các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt lên Nga vào tháng 2 năm ngoái, Moscow đã chuyển từ giao dịch bằng đô la và euro, những loại tiền tệ thống trị thế giới, và phần lớn bị loại khỏi hệ thống ngân hàng quốc tế.

Theo 5 thương nhân liên quan, chưa đến 10% sản lượng khoảng 9 triệu thùng dầu mỗi ngày (bpd) của Nga được bán bằng đô la và euro.

Ngân hàng trung ương Nga không thể hoạt động bằng đô la vì các lệnh trừng phạt, và về mặt lý thuyết, các nhà xuất khẩu Nga có thể sử dụng đồng tiền này, nhưng việc tránh sử dụng đồng tiền này sẽ có lợi là khiến Hoa Kỳ và các chính phủ phương Tây khác khó giám sát hoạt động thương mại của họ hơn.

Tuy nhiên, các lựa chọn thay thế dẫn đến mức độ rủi ro cao cho cả hai bên trong thỏa thuận.

Theo bốn nguồn tin thương mại và ngân hàng, Ấn Độ trong những tháng đầu năm nay đã nợ Nga khoảng 40 tỷ USD tiền dầu và các nguồn cung cấp khác. Họ cho biết số tiền này hiện đã thấp hơn đáng kể mà không đưa ra chi tiết chính xác.

Ngân hàng trung ương Nga cũng từ chối cung cấp thông tin chi tiết.

Rupee - một vấn đề cụ thể

Kinh doanh bằng đồng rupee đặc biệt khó khăn đối với Nga.

Theo hai nguồn tin của Nga, Ấn Độ khuyến khích chi tiêu bằng đồng rupee trên lãnh thổ của mình và đã áp dụng tỷ giá hối đoái trừng phạt đối với việc chuyển đổi đồng rupee sang các loại tiền tệ khác, đôi khi lên tới hơn 10% số tiền được chuyển đổi.

Tình hình có thể dịu bớt nếu Nga nhập khẩu thêm hàng hóa từ Ấn Độ, có thể thanh toán bằng đồng rupee.

Thay vào đó, Ấn Độ nhập khẩu nhiều hơn từ Nga, trong khi Nga là nước nhập khẩu lớn ô tô, thiết bị và các hàng hóa khác từ Trung Quốc.

Theo dữ liệu đăng trên trang web của Bộ thương mại Ấn Độ, nhập khẩu của Ấn Độ từ Nga đạt 30,4 tỷ USD trong thời gian từ tháng 4 đến tháng 9, với thâm hụt thương mại với Moscow tăng lên 28,4 tỷ USD so với khoảng 17 tỷ USD cùng kỳ năm ngoái.

Ivan Nosov - người đứng đầu chi nhánh Ấn Độ của ngân hàng nhà nước hàng đầu Nga Sberbank, cho biết các nhà xuất khẩu Nga sẽ phải giúp Ấn Độ tăng xuất khẩu.

Ông nói: “Nếu bạn giúp tăng xuất khẩu của Ấn Độ, ngay lập tức sẽ có rất nhiều sự trợ giúp từ các hiệp hội Ấn Độ khác nhau. Bạn thành lập một công ty ở Ấn Độ, thực hiện nội địa hóa quy mô nhỏ và bạn sẽ có nhiều cơ hội hơn”.

Nhà máy lọc dầu hàng đầu của Ấn Độ Indian Oil Corp (IOC.NS) đang gặp khó khăn trong việc giải quyết một số khoản thanh toán, chủ yếu là mua loại Sokol ngọt, nhẹ của Nga từ dự án Sakhalin 1.

Một nguồn tin cho biết, IOC cho biết họ không thể thanh toán cho việc giao hàng Sokol vì công ty cung cấp loại này vẫn chưa mở tài khoản bằng đồng dirham của UAE để nhận thanh toán.

Ưu đãi nhân dân tệ

Các quan chức Nga và các nhà điều hành dầu mỏ đã ép người mua Ấn Độ thanh toán bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc, đối với Nga là loại tiền tệ hữu ích hơn.

Các nguồn tin cho biết, đối với Ấn Độ, việc sử dụng đồng tiền của một đối thủ trong khu vực là rất nhạy cảm, mặc dù các nhà máy lọc dầu tư nhân Ấn Độ đã quay trở lại sử dụng đồng nhân dân tệ do thiếu các lựa chọn khác kể từ cuộc đụng độ hồi đầu năm nay.

Các nhà máy lọc dầu nhà nước Ấn Độ đã chuyển sang sử dụng đồng dirham của UAE, nhưng điều đó trở nên phức tạp do các yêu cầu thanh toán bổ sung do đường lối cứng rắn hơn của Washington khiến các chính phủ khác cảnh giác.

Theo 5 nguồn ngân hàng và giao dịch dầu mỏ, từ tháng 10, một số ngân hàng UAE đã thắt chặt kiểm soát đối với các khách hàng tập trung vào Nga để đảm bảo tuân thủ giới hạn giá.

Các nguồn tin cho biết, ít nhất hai ngân hàng UAE đã đưa ra các tuyên bố tuân thủ giới hạn giá cho các khách hàng liên quan đến giao dịch dầu thô, sản phẩm dầu và hàng hóa của Nga. Họ từ chối nêu tên các ngân hàng.

Ngọc Quyên