Xung quanh một kiểu phiên âm lạ… nhưng không mới…

Phiên âm Hán Việt của những thương hiệu nổi tiếng trên thế giới

Vài hôm trước thấy anh cháu Dang Quan, Ducu thời kỳ 1989-1997, trước làm ở VTV, nay đang phụ trách trang Nhân Dân en Línea, tức Nhân Dân Online bản espanõl, đưa một STT, trong đó viết:

"Túm được quả phiên âm trên mạng. Hay đáo để:

-Vladimir Putin: Phất Lạp Cơ Mễ Nhĩ - Phổ Kinh

-William Shakespeare: Uy Liêm – Sa/thạch Sĩ Bỉ Á

-Mozart: Mộ Trát Đặc

-Isaac Newton: Ngải Tát Khắc - Ngưu Đốn

-Lenin - Liệt Ninh

-Adolf Hitler: A Đáo Phu - Hy Đặc Lặc"

Có một bạn vào comment: Nếu anh học Tiếng Trung sẽ thấy rất liên quan luôn.

Dang Quan đáp: Hoai Luong Nguyen: anh thấy có liên quan gì đâu.

Hoai Luong Nguyen: Dang Quan vì anh chỉ học tiếng Anh, Tây Ban Nha và tiếng Pháp.

Bạn Hoai Luong Nguyen nói đúng, nhưng đã không giải thích rõ, chắc vì nếu giải thích thì sẽ dài dòng. Tôi cũng thấy thế, viết comment thì không nói được hết ý, nên nhân tiện đang nhàn cư, viết kỹ tí để cho anh cháu giỏi giang nhưng chỉ thạo Anh, Tây (ban nha) , không học Trung văn (zhōng wén 中文)… thấy là “có liên quan” nhé!

Đúng là những tên riêng trên kia là do người Trung Quốc phiên âm từ ngôn ngữ gốc, hoặc qua Anh ngữ, là tiếng nước ngoài phổ biến ở lục địa Trung Hoa từ thời cận đại. Nhưng ở Trung Hoa lại có rất nhiều phương ngữ, nên tiếng Bắc Kinh được lấy làm chuẩn, gọi là tiếng phổ thông (pǔ tōng hùa (普通话)-phổ thông thoại).

Vì thế, nếu viết và đọc theo tiếng Bắc kinh (Beijing):Tên của Vladimir Putin sẽ thành: 弗拉基米爾普京 Fú lā jī mǐ'ěr pǔjīng (phát âm các từ này theo âm Bắc Kinh thì nghe sẽ na ná như Vladimir Putin, na ná thôi chứ ko rõ như người Việt đọc những từ này!). Nhưng người Việt Nam (người biết Hán ngữ nhưng ko học theo tiếng phổ thông) lại đọc theo lối Hán-Việt thành: Phất Lạp Cơ Mễ Nhĩ - Phổ Kinh nên nghe khá lạ lẫm đối với người chỉ biết các tiếng phương tây: Anh, Pháp, Tây ban nha, Nga, Đức…

Cũng như thế, tên của Vladimir Ilich Lenin sẽ thành: 弗拉基米爾•伊里奇•列寧 (Fú lā jī mǐ'ěr•yīlǐ qí•lìeníng), đọc kiểu Bắc Kinh vẫn có âm na ná như Vladimir Ilich Lenin, nhưng khi đọc theo Hán-Việt thì xa hẳn âm bản ngữ: Phất Lạp Cơ Mễ nhĩ Y lý kỳ-Liệt Ninh!!!

Tên mấy ông khác thì cũng thế thôi, người TQ phiên âm và đọc lên nghe cũng hơi giống tên gốc, nhưng nếu ta đọc theo kiểu Hán-Việt thì khó mà nhận ra. Cho nên nếu đưa ra một cái tên bất kỳ như “Từ Lạt Thản - Y Bố Lạt Hi Mộ Duy Kỳ” thì đến cả người có học tiếng Trung hiện đại cũng không thể nào đoán ra ngay được đó là Zlatan Ibrahimović , cầu thủ bóng đá người Thụy Điển đang chơi cho CLB Tottenham Spurs của Anh.

May là đã từ lâu người ta đã không còn phiên âm các tên người phương Tây theo kiểu Hán Việt nữa mà phiên âm trực tiếp từ nguyên ngữ, hoặc qua các tiếng Anh, Pháp. Mặc dù vẫn còn đó một số danh từ địa lý, chủ yếu là tên các quốc gia đã quá quen thuộc và phổ biến mà chưa thay đổi được như Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Pháp, Na Uy, Đan Mạch, Hà Lan , Bỉ, Thụy Điển, Ba Lan, Nga…nhưng với một số nước khác, tên phiên âm Hán Việt đã trở thành lịch sử như: Lỗ Mã ni (Rumani), Hung Gia Lợi (Hungari), Bảo gia lợi (Bungari), Ý đại Lợi (Italy), Gia Nã Đại (Canada), Ba Tây (Brazil), Á Căn Đình (Argentina), Mễ Tây Cơ (Mexico)…

Trong số các tên nước kiểu Hán Việt này có hai cái tên khá đặc biệt, nay không còn nữa, nhưng lịch sử những cái tên này không phải ai cũng biết, đó là nước Tiệp Khắc và Nam Tư, nay đã chia thành 2 và 4-5 nước khác nhau. Sở dĩ có tên Tiệp Khắc là bời vì TQ phiên âm từ chữ Czechoslovakia thành 捷克斯洛伐克 Jíekè sīlùofákè tức là gồm hai nước Czech (Tiệp Khắc) và Slovakia (Sīlùofákè-Tư lạc phạt khăc}. Nhưng trong cách đọc tên Hán Việt nếu dài quá thì người ta tự động bỏ phần đuôi chỉ giữ phần đầu, vì thế mà trong một thời gian dài ta chỉ gọi là Tiệp khắc hay Tiệp, tức là chỉ nói đến nước CH Czech (CH Séc) còn Slovakia thì cho… biến! Cách gọi rút gọn như vậy cũng giống như Liên bang Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Xô viết (Union of Soviet Socialist Republics) được rút thành Liên bang Xô viết và cuối cùng là Liên Xô!

Còn cái tên Nam Tư, xuất xứ cũng là phiên âm của TQ từ Yugoslavia thành 南斯拉夫 đọc Nánsīlāfū, Nam Tư Lạp Phu, trong đó Nán (Nam- là dịch nghĩa tiếp đầu ngữ YUGO, còn Sīlāfū- là phiên âm từ Slave –Slavia: Đất nước Nam Slavơ).

Bây giờ Tiệp Khắc cũ chia thành hai, CH Czech và Slovakia.

Nam Tư cũ nay phân ra thành 6 nước: Bosnia - Hercegovina, Croatia, Macedonia, Montenegro, Serbia, và Slovenia.

May quá, giờ không ai gọi kiểu波斯納 - 黑塞哥維那 Bōsī nà – hēisāigēwéinà theo lối rút gọn thành nước Ba tư nạp, với lại克羅地亞、馬其頓、黑山、塞爾維亞、斯洛文尼亞Kèlúodiyà̀, mǎqídùn, hēishān, sài'ěrweiyá̌, sīlùowénniyá̌ thành ra những: Khắc La Địa Á, Mã kỳ Đôn-Hắc Sơn, Trại Nhĩ Duy Á, Tư Lạc Văn Ni Á !!!

Thế nhé Dang Quân, cứ bắn English tay phải, nổ espanõl tay trái… chứ đừng chơi những là: zhōng wén (中文), Trung văn; hàn yǔ (汉语), Hán ngữ; pǔ tōng hùa (普通话), tiếng Phổ thông; với lại húa yǔ (华语) , Hoa ngữ… nó mệt tai, mệt óc, mỏi mồm quá…