Y Bhiông Niê - nghệ nhân tài hoa của buôn làng

Đã bước sang tuổi 84 và có 63 năm tuổi Đảng, tham gia lực lượng vũ trang từ năm 1957, ông có nhiều đóng góp cho kháng chiến, trí tuệ vẫn còn mẫn tiệp. Y Bhiông Niê say sưa kể về những năm tháng tuổi thơ, khi cậu bé Y Bhiông Niê chưa đầy 10 tuổi đã ham học cha, chú trong chế tác, sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ dân tộc của đồng bào Ê Đê. Để rồi, kể từ thuở thiếu thời đến nay, công việc chế tác nhạc cụ, đan lát vật dụng sinh hoạt đã ngấm vào máu thịt nghệ nhân Y Bhiông Niê.

Y Bhiông Niê giới thiệu nhạc cụ Đing năm.

Y Bhiông Niê thổi Tù và do ông chế tác.

Theo lời nghệ nhân Y Bhiông Niê, ông sinh ra ở buôn Tlan, xã Cư Pơng, huyện Krông Búk (Đắk Lắk). Đây cũng là buôn làng giàu bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào Ê Đê. Cha đẻ của Y Bhiông Niê là thầy cúng nên am hiểu về lễ hội, biết chế tác các nhạc cụ dân tộc. Niềm đam mê chế tác nhạc cụ mà Y Bhiông Niê có được chính là do người cha truyền lại. Có tới hơn 10 loại nhạc cụ Ê Đê mà Y Bhiông Niê không chỉ biết sử dụng mà còn chế tác, như: Ching kram, đing năm, đing tặc tà, đing buốt, đing buốt chóc, đing túk, đing ring, ting, ky pắ và prố. Đặc biệt, nghệ nhân Y Bhiông Niê không chỉ biết diễn tấu hàng chục bài chiêng Ê Đê theo các chủ đề: Đánh Cúng Yàng (thần linh); đánh mừng người quá cố; các bài chiêng đánh theo điệu múa mà còn biết chỉnh chiêng đồng. Trong khi đó, chỉnh chiêng đồng là công việc đòi hỏi trình độ thẩm âm chiêng của nghệ nhân đạt đến mức cao nhất thì mới có thể làm được.

Với khả năng diễn tấu cũng như thuộc rất nhiều bài chiêng cổ của đồng bào Ê Đê nên từ mấy chục năm trước, khi buôn Akô Dhông thành lập đội chiêng nam và đội múa nữ, nghệ nhân Y Bhiông Niê trở thành một trong 13 thành viên của đội. Đội chiêng buôn Akô Dhông là một trong những đội chiêng Ê Đê tiêu biểu nhất của tỉnh Đắk Lắk đã trình diễn ở buôn làng, tại các sân khấu lớn của tỉnh, của đất nước.

Sở dĩ buôn làng Ê Đê đặt cho ông thêm một cái tên “nghệ nhân tài hoa” là bởi, từ bàn tay khéo léo, cùng trí tưởng tượng phong phú, óc nghệ thuật đầy sáng tạo, Y Bhiông Niê biết đan lát tất cả công cụ phục vụ lao động, sản xuất và sinh hoạt của người Ê Đê, như: Gùi đi rẫy, hộp đựng đồ, nón, mũ, đó bắt cá, chuồng gà, khung dệt, kéo chỉ... Năm 2019, Y Bhiông Niê được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú. Ông trở thành một trong 44 Nghệ nhân Ưu tú của tỉnh Đắk Lắk. Với vốn hiểu biết về văn hóa truyền thống, cùng trình độ diễn tấu chiêng, chỉnh chiêng của mình, Y Bhiông Niê thường xuyên tham gia các lớp truyền dạy diễn tấu chiêng, chế tác ching kram cho thế hệ trẻ ở nhiều buôn làng của tỉnh Đắk Lắk. Là đảng viên, Y Bhiông Niê thực sự trở thành hạt nhân đi tiên phong trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy văn hóa truyền thống Tây Nguyên cho hôm nay và cả mai sau.

Bài và ảnh: BÌNH ĐỊNH

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Dân tộc, tôn giáo xem các tin, bài liên quan.