Y học cổ truyền 'lên ngôi' trong đời sống hiện đại

Trong bối cảnh nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang phải vật lộn với tình trạng tăng trưởng yếu, khủng hoảng bất động sản kéo dài và tỷ lệ thất nghiệp thanh niên duy trì ở mức cao, lĩnh vực chăm sóc sức khỏe lại nổi lên như một điểm sáng đầy thu hút, đặc biệt là với nhóm thế hệ trẻ millenials và Gen Z.

“Chi tiêu cho các sản phẩm chăm sóc sức khỏe đang tăng mạnh hơn hẳn các lĩnh vực khác. Thực phẩm bổ sung dinh dưỡng là một trong những nhóm sản phẩm mà người tiêu dùng thực sự trân trọng và sẵn sàng đầu tư”, ông Jason Yu, Giám đốc điều hành khu vực Trung Quốc tại công ty nghiên cứu thị trường Kantar Worldpanel chia sẻ.

TRÀO LƯU “DƯỠNG SINH”

Dù rằng làn sóng chăm sóc sức khỏe đang lan rộng trên toàn cầu, nhưng xu hướng ở Trung Quốc và một số quốc gia châu Á khác lại mang một sắc thái rất riêng, gắn liền với khái niệm truyền thống "dưỡng sinh" - tức là "nuôi dưỡng sinh khí".

Bắt nguồn từ Đạo giáo và y học cổ truyền Trung Hoa, dưỡng sinh bao gồm nhiều thói quen như kiêng các loại thực phẩm làm "lạnh”, xoa bóp bấm huyệt để cải thiện các vấn đề sức khỏe.

Rất nhiều nội dung về dược liệu truyền thống kết hợp với thức uống hiện đại được chia sẻ trên mạng xã hội

Sự bùng nổ của trào lưu dưỡng sinh cổ truyền xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó nổi bật là tình trạng sức khỏe yếu kém ở giới trẻ - những người thường xuyên thức khuya, ăn uống thất thường và thiếu ngủ trong guồng quay sống nhanh. Chính thực trạng này đã khiến họ quan tâm hơn đến sức khỏe và chủ động kết hợp các liệu pháp y học cổ truyền vào lối sống hiện đại.

Nhiều bệnh viện và cơ sở y học cổ truyền Trung Quốc cũng đang chứng kiến những chuyển biến tích cực. Theo thống kê của Bệnh viện Quang An Môn, trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 2 năm nay, trung bình mỗi ngày bệnh viện tiếp nhận gần 10.000 bệnh nhân ngoại trú, trong đó 36% là người dưới 40 tuổi.

“Qua quan sát thực tế, tôi thấy tỷ lệ bệnh nhân trẻ tuổi đã tăng dần từ dưới 20% lên khoảng 40%”, bác sĩ Lý Hải Hạ tại Bệnh viện Quang An Môn chia sẻ trên China Daily, đồng thời nhấn mạnh rằng triết lý “trị bệnh trước khi phát bệnh” trong y học cổ truyền cũng đang được giới trẻ đón nhận tích cực.

Bên cạnh đó, nỗi lo về sức khỏe sau đại dịch Covid-19 vẫn chưa phai mờ. Đây cũng chính là lý do mà cô Annie Huang, một nhân viên văn phòng tại Thượng Hải, thường xuyên ghé quán mỗi tuần để nhâm nhi ly trà thảo mộc đắng ngắt nhưng chứa công dụng phục hồi thể trạng.

Hay như trường hợp của Yao Shubin, 29 tuổi, đến từ thành phố Trường Sa, người phải trả qua nhiều hệ quả “long Covid” kéo dài sau khi nhiễm virus. Các triệu chứng ho dai dẳng của Yao dần thuyên giảm sau khi được điều trị tại Bệnh viện Y học Cổ truyền và Tây y kết hợp ở tỉnh Hồ Nam. “Y học cổ truyền có thể điều trị cả triệu chứng lẫn căn nguyên của bệnh”, Yao Shubin chia sẻ.

Một du học sinh người Thổ Nhĩ Kỳ tại Trung Quốc lần đầu thử nghiệm phương pháp giác hơi

Trên khắp các nền tảng mạng xã hội Trung Quốc, hàng nghìn KOL chuyên về lối sống dưỡng sinh cũng đang phủ sóng mạnh mẽ với nội dung đa dạng, lời khuyên độc đáo; điển hình như “tán hàn trừ thấp” bằng cách dùng nước gừng trong bữa ăn hàng ngày, hay các bài tập tay giúp lưu thông máu. Xu hướng này thậm chí còn mở rộng sang cả ngành du lịch, với hàng nghìn bạn trẻ đổ về các vùng sa mạc để nằm trên cát với niềm tin rằng điều này có thể giúp loại bỏ hàn kh" trong cơ thể.

Ông Jiang Wei, Phó giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền thành phố Trịnh Châu, cho biết văn hóa dưỡng sinh từ lâu đã định hình lối sống người Trung Quốc. Hơn nữa, các liệu pháp y học cổ truyền có thể sử dụng kết hợp cả trong và ngoài cơ thể, với ít tác dụng phụ hơn so với nhiều các lựa chọn khác.

Y HỌC VÀ ẨM THỰC

Ngày càng có nhiều sản phẩm y học cổ truyền được đưa ra thị trường không chỉ thông qua bệnh viện, hiệu thuốc mà còn bằng cách kết hợp với thực phẩm và đồ uống hiện đại.

Các nhà thuốc và bệnh viện y học cổ truyền cũng đang nhanh chóng gia nhập xu hướng này. Tại Bắc Kinh, nhà thuốc Bạch Tháp phục vụ latte lê tì bà, còn Bệnh viện Thực hành số 1 của Đại học Y học cổ truyền Thiên Tân bán bánh mì có nhân thảo dược. Theo bác sĩ Zhang Jin của Bệnh viện Tây Viên - Viện Hàn lâm Khoa học Y học cổ truyền Trung Quốc - xu hướng kết hợp y học cổ truyền với ẩm thực đang phát triển mạnh, với các sản phẩm như bánh mì, kem và cà phê thu hút ngày càng nhiều người tiêu dùng.

Một cửa hàng kem kết hợp sử dụng và kết hợp các nguyên liệu truyền thống

Nắm bắt xu thế, các doanh nghiệp lớn trong ngành y học cổ truyền như Đồng Nhân Đường (Beijing Tongrentang) đã mở hàng loạt cửa hàng được trang trí thời thượng và bán các sản phẩm theo kịp xu thế như “nước chống thức khuya”, latte kỷ tử, tổ yến hay nhân sâm…

Cô Li Jiahui, xuất thân từ một gia đình có ba thế hệ làm nghề y, hiện đang điều hành một trung tâm y học cổ truyền Trung Quốc tại thành phố Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam. Trong năm qua, hoạt động kinh doanh gia đình chứng kiến sự bùng nổ đáng kể, đặc biệt là trong lĩnh vực ẩm thực dưỡng sinh.

“Tôi bắt đầu mở gian bếp này trong trung tâm y học cổ truyền để phục vụ các bữa ăn tiện lợi và lành mạnh cho khách hàng. Nhưng giờ đây, nơi này luôn tấp nập các bạn trẻ đến trải nghiệm chế độ ăn theo dân gian”, cô Li chia sẻ. Từ cháo củ sắn dây và khoai mài đến bánh tổ yến nấm phục linh, các món ăn phong phú tại cửa hàng của Li hầu như đều hết sạch vào cuối ngày.

Không chỉ có thực phẩm, các loại đồ uống thảo dược truyền thống Trung Quốc cũng được săn đón nồng nhiệt, như món nước mơ chua tạo nên "cơn sốt" vào mùa hè năm ngoái. Loại nước này không chỉ dễ uống mà còn có tác dụng giải nhiệt và hỗ trợ tiêu hóa.

Đón đầu trào lưu này, bệnh viện Y học cổ truyền tỉnh Chiết Giang đã tung ra nước mơ chua đóng chai với giá chỉ 1,91 nhân dân tệ (0,26 USD). Trong 24 giờ đầu, sản phẩm này nhận được hơn 1,15 triệu đơn đặt hàng trên nền tảng trực tuyến của bệnh viện và cán mốc 10 triệu đơn chỉ trong một ngày. “Hơn 80% đơn hàng đến từ nhóm khách hàng trẻ trong độ tuổi từ 20 đến 35,” ông Ye Wenyi, Giám đốc văn phòng bệnh viện cho biết.

Các tiệm trà thảo mộc hiện đang rất được ưa chuộng tại Trung Quốc

Không ít bạn trẻ trước đây thích trà sữa nay cũng chuyển sang uống trà kỷ tử, nhân viên văn phòng tranh thủ giờ nghỉ trưa đi giác hơi, còn các thiết bị như máy cứu ngải và bồn ngâm chân trở thành vật dụng phổ biến trong giỏ hàng của giới trẻ. Các nền tảng trực tuyến như Xiaohongshu và Douban tràn ngập những bài chia sẻ của người trẻ về trải nghiệm y học cổ truyền, thừa nhận ban đầu từng ngại ngần nhưng nay rất tin tưởng vì đã thấy rõ hiệu quả.

Trong những năm gần đây, chính phủ Trung Quốc đã nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của ngành y học cổ truyền. Mới đây nhất, Văn phòng Quốc vụ viện Trung Quốc đã công bố kế hoạch triển khai hỗ trợ ngành y học cổ truyền trong giai đoạn Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 (2021–2025). Chương trình đặt mục tiêu phát huy tối đa lợi thế của y học cổ truyền, tăng cường năng lực phòng và chữa bệnh, đồng thời thúc đẩy nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực này.

“Y học cổ truyền là một báu vật quốc gia. Việc giới trẻ ngày nay ngày càng cởi mở và đón nhận y học cổ truyền cũng là biểu hiện rõ nét của tinh thần dân tộc, trân trọng văn hóa,” ông Trương Địch thuộc Bệnh viện số Một, Đại học Y học cổ truyền Trung Quốc tỉnh Hồ Nam khẳng định và cho rằng cần có thêm nhiều động thái bảo tồn, kế thừa và phổ biến y học cổ truyền rộng rãi hơn nữa.

Song song với đó, Trung Quốc cũng ban hành chính sách quản lý chặt chẽ đối với việc sử dụng các thành phần y học cổ truyền trong thực phẩm. Luật An toàn Thực phẩm cấm sử dụng dược phẩm trong đồ ăn, nhưng cho phép dùng những nguyên liệu truyền thống có thể dùng cả làm thuốc lẫn làm thực phẩm. Vào năm 2021, Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc đã ban hành quy định quản lý nguyên liệu “hai mục đích” này. Danh sách được cập nhật đến tháng 11/2023 gồm 102 loại nguyên liệu như đinh hương, khoai mài, sơn tra và kỷ tử.

Ủy ban Y tế tỉnh cũng thường xuyên tổ chức các cuộc thi ẩm thực dược thiện thường niên từ năm 2020 nhằm giới thiệu các món ăn kết hợp y học cổ truyền và nâng cao tầm hiểu biết, quan tâm của công chúng đối với văn hóa, y học truyền thống.

“Việc nghiên cứu và quảng bá ẩm thực dược thiện cần phải đặt người tiêu dùng và thị trường làm trọng tâm”, ông Hu Hefeng, chuyên gia dinh dưỡng thực phẩm thuốc nhấn mạnh, đồng thời lưu ý thêm rằng đội ngũ chuyên gia có kỹ năng là yếu tố then chốt để đảm bảo sự cân bằng giữa dược tính và hương vị ẩm thực.

Diệu Hương