Yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn mới

Sửa đổi, bổ sung Bộ Tài liệu Phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng:

Quang cảnh hội thảo

Những góp ý tại hội thảo góp ý Bộ Tài liệu hướng dẫn phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng (sửa đổi, bổ sung) mới đây tại Cần Thơ cho thấy sự thống nhất cao giữa các chuyên gia, đơn vị triển khai và cơ sở y tế trong việc hiện đại hóa, cập nhật và tái cấu trúc bộ tài liệu này cho phù hợp thực tiễn mới.

Yêu cầu cấp thiết sửa đổi bộ tài liệu

Sự cần thiết sửa đổi được thể hiện rõ qua nhiều nghiên cứu và đánh giá tại các địa phương, trong đó có Phú Thọ và Gia Lai, cho thấy dù chương trình vẫn đang được triển khai, nhiều hoạt động còn mang tính hình thức và thiếu đồng bộ. Một số cán bộ phụ trách thậm chí chưa từng tiếp cận bộ tài liệu cũ, cho thấy hệ thống hướng dẫn đã không còn phát huy vai trò định hướng như giai đoạn đầu. Trong khi đó, bối cảnh quản lý và hệ thống PHCN đã thay đổi sâu sắc: chính quyền địa phương chuyển sang mô hình hai cấp, nhu cầu người khuyết tật đa dạng hơn và sự xuất hiện của nhiều kỹ thuật PHCN mới đòi hỏi các hướng dẫn phải được viết lại theo tiêu chuẩn hiện đại.

Các đại biểu tham dự hội thảo đều nhấn mạnh rằng, một trong những tồn tại lớn nhất là bối cảnh và cơ sở pháp lý trong bộ tài liệu cũ đã lạc hậu. Các số liệu thống kê về khuyết tật, hệ thống bệnh tật và các chương trình quốc gia liên quan không còn phù hợp với thực tế. Những thay đổi về phân cấp, tên gọi cơ quan và chức năng quản lý chưa được cập nhật khiến các địa phương gặp nhiều khó khăn khi triển khai. Đại diện Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cho rằng cần điều chỉnh toàn bộ hệ thống quản lý theo chính quyền hai cấp, xác định rõ chức năng của từng tuyến và thống nhất tên đơn vị hành chính trong toàn bộ tài liệu.

Không chỉ thiếu cập nhật về bối cảnh, bộ tài liệu cũng bộc lộ những hạn chế về chuyên môn. Trong giai đoạn trước, nhân lực PHCN tại cơ sở chủ yếu gồm bác sĩ và điều dưỡng; hiện nay, nhiều địa phương đã có đội ngũ kỹ thuật viên chuyên sâu như vật lý trị liệu, hoạt động trị liệu hay ngôn ngữ trị liệu, nhưng các nội dung hướng dẫn vẫn chưa phản ánh được điều này. Các chuyên gia đề nghị bộ tài liệu mới cần mô tả rõ ràng vai trò của từng nhóm nhân lực theo tuyến, xác định danh mục kỹ thuật phù hợp và làm rõ câu hỏi then chốt: ai khám, khám ở đâu và cơ chế phối hợp giữa các tuyến như thế nào.

Một vấn đề quan trọng khác được nêu tại cuộc họp là vai trò của cộng tác viên PHCN. Thực tiễn cho thấy họ là “cánh tay nối dài” giữa hệ thống y tế và cộng đồng, nắm rõ tình trạng người khuyết tật và hỗ trợ theo dõi dài hạn. Tuy nhiên, trình độ của lực lượng này không đồng đều, dẫn đến sự thiếu tin tưởng của người dân ở một số địa phương. Việc xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, phân định rõ nhiệm vụ và chuẩn hóa kỹ năng cũng phải bổ sung trong tài liệu mới.

Đánh giá nhu cầu PHCN cũng là nội dung được nhiều chuyên gia quan tâm. Bộ tài liệu hiện chưa phân loại rõ đối tượng theo mức độ và tình trạng khuyết tật, gây khó khăn khi triển khai can thiệp tại cộng đồng. Đại biểu từ các địa phương đề xuất cơ chế phối hợp giữa bệnh viện chuyên sâu của tỉnh và trạm y tế để đánh giá thực tế tại từng xã, qua đó bảo đảm tính chính xác và phù hợp của các can thiệp. Tại nhiều nơi, vấn đề còn nghiêm trọng hơn khi dữ liệu về người khuyết tật bị thất lạc do thay đổi phần mềm hoặc thiếu kinh phí duy trì. Điều này cho thấy nhu cầu xây dựng một hệ thống phần mềm quản lý dữ liệu thống nhất, an toàn và kết nối từ trung ương đến địa phương là vô cùng cấp thiết.

Về nội dung chính của bộ tài liệu, các chuyên gia chỉ ra nhiều điểm cần sửa đổi. Cuốn 1 về quản lý và thực hiện cần bổ sung các công cụ khảo sát trực tuyến, hệ thống biểu mẫu mới, quy trình đánh giá cập nhật và tăng tính thực tiễn qua việc hướng dẫn chi tiết hơn theo từng tuyến. Cuốn 2 dành cho cán bộ PHCN và cộng tác viên phải thống nhất khái niệm, cập nhật số liệu, bổ sung nội dung phát hiện sớm và can thiệp sớm. Cuốn 3 về đào tạo nhân lực cần mở rộng phương pháp tập huấn theo hướng hiện đại, ứng dụng công nghệ số và xác định rõ tiêu chuẩn đối tượng cần đào tạo tại từng tuyến. Cuốn 4 dành cho người khuyết tật và gia đình cần cập nhật quyền lợi, chính sách mới, đồng thời bổ sung các mô hình sinh kế, việc làm, vui chơi và hòa nhập xã hội phù hợp tình hình hiện nay. Hoàn thiện cơ chế, nhân lực và tài chính để bảo đảm tính bền vững của chương trình.

Các đại biểu tham dự hội thảo góp ý Bộ Tài liệu hướng dẫn phục hồi chức năng dựa vào cộng đồng (sửa đổi, bổ sung)

Hoàn thiện cơ chế, nhân lực và tài chính để bảo đảm tính bền vững của chương trình

Đối với nội dung tài chính, nhiều đại biểu cho rằng chương trình PHCNDVCĐ chỉ có thể bền vững khi được bảo đảm nguồn lực lâu dài từ ngân sách nhà nước hoặc cơ chế thanh toán qua bảo hiểm y tế. Các địa phương hiện nay phần lớn thiếu kinh phí duy trì hoạt động giám sát, tập huấn và theo dõi người khuyết tật, dẫn đến việc triển khai không đồng đều và chất lượng giảm sút theo thời gian. Do đó, bộ tài liệu cần quy định rõ các nội dung được chi trả bởi BHYT, nội dung do ngân sách địa phương bảo đảm và cơ chế tổng hợp nguồn lực xã hội hóa.

Kết luận hội nghị, TS.BS Vương Ánh Dương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, dù chương trình PHCNDVCĐ đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, bối cảnh triển khai hiện nay đã thay đổi một cách căn bản. Ngành y tế không thể tiếp tục dựa vào các mô hình tài trợ dự án như trước đây mà phải xây dựng một chương trình có tính bền vững, được bảo đảm bằng nguồn lực ổn định từ ngân sách nhà nước và cơ chế chi trả phù hợp.

TS Vương Ánh Dương nhấn mạnh, bộ tài liệu sửa đổi lần này phải làm rõ vai trò của từng cơ quan và tuyến chuyên môn, đồng thời thiết kế mô hình đào tạo trực tiếp giữa bệnh viện chuyên khoa và tuyến cơ sở, giúp nâng cao năng lực thực hành cho đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng và người chăm sóc tại cộng đồng. Một nội dung được ông đặc biệt nhấn mạnh là xác định rõ nhiệm vụ của cộng tác viên PHCN, liệu họ chỉ làm công tác theo dõi – giám sát hay được giao nhiệm vụ can thiệp trực tiếp. Việc xây dựng danh mục kỹ thuật theo từng đối tượng, từng bối cảnh can thiệp và theo từng tuyến sẽ là công cụ quan trọng để phân quyền đúng với năng lực của mỗi địa phương.

Các ý kiến của các chuyên gia cho thấy hướng sửa đổi bộ tài liệu tập trung vào bốn trọng tâm lớn gồm cập nhật bối cảnh và dữ liệu chuyên môn, chuẩn hóa nhân lực và nhiệm vụ theo tuyến, hiện đại hóa hệ thống quản lý bằng dữ liệu số và bảo đảm tính bền vững thông qua cơ chế tài chính dài hạn. Bộ tài liệu mới, khi được hoàn thiện và ban hành thống nhất toàn quốc sẽ trở thành nền tảng quan trọng giúp người khuyết tật tiếp cận dịch vụ phục hồi chức năng công bằng và hiệu quả hơn, đồng thời góp phần đưa PHCNDVCĐ trở thành một cấu phần bền vững của hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn dân.

Minh Nhật