Yêu cầu dân phải photo sổ đỏ: Xã, phường đang 'đi lùi thời đại'?

Từ ngày 1/9 đến 30/11/2025, Hà Nội triển khai Chiến dịch 90 ngày làm sạch, làm giàu dữ liệu đất đai, nhằm minh bạch hóa, giải quyết tình trạng dữ liệu đất đai thiếu thống nhất. Tuy nhiên, chủ trương đúng đắn này đang nhận nhiều phản đối vì cách làm không hợp thời và bất hợp lý.

Thông tin đã số hóa, vẫn bắt dân photo 'sổ đỏ'

Chị Phương Hiền (phường Đống Đa) cho biết, nhà chị nhận được thông báo từ tổ dân cư yêu cầu phải kê khai thông tin sổ đỏ của gia đình và nộp cho tổ trưởng, sau đó sẽ tổng hợp và nộp lên phường.

Theo thông báo, người đã có sổ đỏ phải photo sổ đỏ, ghi rõ số điện thoại và địa chỉ mới lên bản photo. Trường hợp chưa được cấp sổ, cần đăng ký, kê khai với tổ trưởng tổ dân phố. Nếu sổ đỏ bị mất hoặc đang thế chấp ngân hàng, chủ đất phải nộp bản photo; trường hợp không có, phải kê khai với tổ trưởng tổ dân phố.

"Tôi không hiểu tại sao phải kê khai trong khi những cơ sở dữ liệu này cấp quận trước đây đều có. Tại sao cán bộ phường không tra cứu trên hệ thống để không phải qua nhiều cấp yêu cầu xuống người dân? Hơn thế nữa lại còn bắt phải photo sổ đỏ, gây mất thời gian và tốn kém chi phí", chị Hiền đặt câu hỏi.

Nhiều phường ở Hà Nội yêu cầu người dân photo sổ đỏ để phục vụ việc "làm sạch dữ liệu đất đai".

Tương tự, theo chị Thanh Huyền (phường Vĩnh Hưng), khoảng giữa tháng 9, phường yêu cầu mỗi hộ gia đình photo sổ đỏ, căn cước công dân của những thành viên có trong sổ đỏ và nhà chị đã thực hiện theo. Tuy nhiên, do trong sổ đỏ chỉ có tên mẹ chồng chị nên tổ trưởng yêu cầu nhà chị làm lại, photo thêm căn cước công dân của tất cả các thành viên còn lại, dù không có tên trong sổ. Điều này khiến chị phải làm đi làm lại nhiều lần, khi đặt câu hỏi tại sao phải kê khai như vậy, chị không được ai trả lời thỏa đáng.

"Tổ trưởng chỉ trả lời đó là yêu cầu từ phường. Tôi không hiểu tại sao phải kê khai, photo sổ đỏ, căn cước công dân và nộp cho phường? Dù đã biết đến chiến dịch làm sạch dữ liệu đất đai và hoàn toàn ủng hộ chủ trương nhưng cách làm này thật sự gây phiền hà, thậm chí là rủi ro. Liệu có ai đảm bảo những thông tin này không bị lộ lọt vì đã phải cung cấp qua nhiều đầu mối? Cán bộ phường có đảm bảo sẽ không có sự cố gì xảy ra với người dân khi yêu cầu như thế không?", chị Huyền lo lắng.

Chị Huyền cũng băn khoăn vì sao hiện đã là thời đại công nghệ rồi mà vẫn còn yêu cầu người dân làm theo cách thủ công và mất an toàn như vậy là không phù hợp. "Bây giờ đi khám bệnh tôi không còn phải mang theo sổ sách, kết quả cũng có thể tra qua điện thoại. Vậy mà phường lại bắt kê khai, photo những thông tin sẵn có, trước đây đã từng khai. Thật là khó hiểu", chị Huyền dẫn chứng.

Đừng quàng trách nhiệm lên người dân

Bàn về vấn đề này, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM (HoREA) nêu nghịch lý: Nhà nước là cơ quan có thẩm quyền duy nhất cấp sổ đỏ, sổ hồng cho người dân, do đó cơ sở dữ liệu chắc chắn được Nhà nước giữ, giờ lại yêu cầu người dân kê khai lại những thông tin đó.

Theo ông Châu, số liệu lưu giữ của Nhà nước mới là cơ sở gốc và chuẩn, còn sổ đỏ cấp cho người dân giữa là phần “ngọn”. Do đó, phường, xã không cần thiết phải yêu cầu người dân kê khai, photo sổ đỏ mà cần linh động hơn trong cách thức thực thi, tránh gây phiền hà cho người dân.

"Trên nguyên tắc người dân không thể tự làm sổ đỏ được. Vì thế thông tin về sổ đỏ của người dân chắc chắn Nhà nước cũng phải có", ông Châu nói.

Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Văn Đỉnh cũng cho rằng, việc yêu cầu người dân kê khai thủ công, phải cung cấp bản photo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là không cần thiết, làm mất thời gian của không chỉ người dân mà của cả cán bộ, công chức.

Thay vào đó, nên sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin để người dân cung cấp bản chụp “sổ đỏ” và giấy tờ khác về đất đai thông qua các app (ví dụ VneID, iHanoi…). Thực tế, bản photo cũng không có giá trị pháp lý mà chỉ cung cấp thông tin giúp cán bộ, công chức Nhà nước có “manh mối” để tra cứu trong hồ sơ, dữ liệu gốc. Mà như thế việc sử dụng bản chụp “sổ đỏ” và giấy tờ khác gửi qua app cũng giải quyết được mục đích này.

“Cần nhấn mạnh rằng hoạt động làm sạch, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu đất đai là trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền nhằm phục vụ nhu cầu quản lý của mình. Người dân chỉ nên được coi là đối tác hỗ trợ cung cấp thông tin, thay vì quàng trách nhiệm lên họ.

Nếu xác định rõ nguyên tắc này, các cơ quan Nhà nước sẽ có ứng xử phù hợp để vừa giải quyết được công việc, vừa tránh làm xáo trộn đời sống của người dân”, ông Đỉnh nêu quan điểm.

Ngược cải cách hành chính, trái quy định pháp luật?

Thẳng thắn bày tỏ quan điểm về vấn đề này, luật sư Diệp Năng Bình cho rằng, việc đòi bản photo sổ đỏ là lặp lại công việc mà cơ quan đã làm, đi ngược tinh thần cải cách hành chính.

Pháp luật hiện hành đã quy định rõ cơ quan Nhà nước phải có bản số sổ đỏ. Khoản 2 Điều 129 Luật Đất đai 2024 yêu cầu hồ sơ địa chính dạng số phải bao gồm bản sao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Thông tư 10/2024 của Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tiếp tục nhấn mạnh trách nhiệm của Văn phòng Đăng ký đất đai phải quét và lưu bản điện tử ngay khi cấp, cấp đổi hoặc sao từ bản gốc, trước khi trao sổ cho người dân (Điều 18, 42).

Theo Nghị định 45/2020 của Chính phủ, cơ quan Nhà nước phải khai thác dữ liệu đã có, không được yêu cầu người dân cung cấp lại.

Thậm chí, theo ông Bình việc này còn trái quy định pháp luật.

Mới đây, Nghị định 118/2025 của Chính phủ nêu rõ: Cán bộ không được yêu cầu "khai lại, nộp lại hồ sơ, giấy tờ" đã có trong hệ thống (Điều 17, điểm i khoản 1 Điều 5).

Còn theo Nghị định 192/2025 của Chính phủ: Cơ quan Nhà nước không được tự đặt thêm thành phần hồ sơ ngoài quy định (điểm b khoản 1 Điều 4).

Theo đó, nếu dữ liệu Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở đã tồn tại trong cơ sở dữ liệu đất đai, cán bộ phải tra cứu trên hệ thống, tuyệt đối không được yêu cầu bản photo.

Trường hợp cơ sở dữ liệu chưa đủ, cơ quan phải quét từ bản gốc, chứ không được đòi bản photo. Điều 256 Luật Đất đai 2024 và Thông tư 10/2024 Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Điều 18, 42) quy định rõ, với hồ sơ cũ chưa số hóa, Văn phòng đăng ký đất đai phải tự thực hiện việc quét từ bản gốc để bổ sung vào hệ thống, tuyệt đối không được yêu cầu người dân tự photo.

Trong khi đó, theo luật sư Lê Văn Thiệp, nhiều nơi vẫn yêu cầu photo sổ đỏ nộp cho xã phường có thể đến từ việc cán bộ chưa nắm bắt kịp thông tin hoặc họ muốn lưu giữ bằng chứng về mặt vật chất để lưu trong hồ sơ. Vì lưu trữ trong hồ sơ điện tử, chứng cứ điện tử hiện nay chưa có đủ hết dữ liệu, nếu có thì cũng đòi hỏi dữ liệu rất lớn từ máy chủ.

Ông Thiệp cho rằng, để giải quyết được bài toán trên cần có hệ thống hạ tầng viễn thông - thông tin, khoa học công nghệ, điều kiện về lưu giữ, đảm bảo an ninh, bảo mật.

HOÀNG DUNG