Yếu tố con người và tư duy trong công cuộc cải cách thể chế

Tài liệu tham khảo với hàm lượng tri thức phong phú và luận cứ khoa học chặt chẽ

- Từ ý tưởng nào mà các anh lựa chọn thực hiện đề tài “Khơi thông điểm nghẽn thể chế để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới”?

- Ngày 21/10/2024, phát biểu tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm khẳng định, trong thành tựu chung của đất nước có đóng góp quan trọng của Quốc hội. Hoạt động của Quốc hội thời gian qua có nhiều đổi mới, thực chất và hiệu quả hơn, phát huy vai trò là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất với chức năng lập pháp, giám sát. Tổng Bí thư, Chủ tịch nước cũng cho rằng, trong ba điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là thể chế, hạ tầng và nhân lực, thì thể chế là "điểm nghẽn của điểm nghẽn", "những tồn tại, hạn chế kéo dài nhiều năm cần khẩn trương khắc phục, không để cản trở phát triển, gây lãng phí, lỡ thời cơ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".

Sau những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, để góp phần làm sáng rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn trong và ngoài nước liên quan đến điểm nghẽn, điểm nghẽn thể chế, Tạp chí Cộng sản đã dày công biên tập, xuất bản ấn phẩm đặc biệt với chủ đề "Khơi thông điểm nghẽn thể chế để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới". Chúng tôi lựa chọn một số tác phẩm tiêu biểu trong ấn phẩm này để dự thi Giải Diên Hồng lần thứ tư.

Nhà báo Nguyễn Tri Thức (thứ 5, từ trái sang) tại Lễ trao Giải Diên Hồng lần thứ tư, tối 18/12. Ảnh: Quang Khánh

- Cụ thể, các bài viết trong ấn phẩm đã tập trung thảo luận, đề cập đến những nội dung gì?

- Có thể nói, ấn phẩm "Khơi thông điểm nghẽn thể chế để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới" là một công trình nghiên cứu chuyên sâu về những rào cản thể chế đang kìm hãm phát triển kinh tế - xã hội, phân tích kinh nghiệm thế giới và đưa ra các đề xuất cải cách thiết thực nhằm thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới mô hình phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Các tác giả đã nhận diện và phân loại hàng loạt điểm nghẽn như: bộ máy quản lý nhà nước cồng kềnh, phân cấp chồng chéo dẫn đến đùn đẩy trách nhiệm; hệ thống văn bản pháp luật thiếu đồng bộ, gây trở ngại cho doanh nghiệp và nhà đầu tư…. Trên cơ sở đó, các bài viết gửi dự thi mạnh dạn đề xuất nhiều giải pháp đột phá để tháo gỡ các điểm nghẽn, từ rà soát, loại bỏ quy định lỗi thời đến đẩy mạnh chuyển đổi số, tinh giản thủ tục hành chính, tăng cường minh bạch và cải thiện môi trường đầu tư.

Đặc biệt, loạt bài còn so sánh, rút ra bài học từ các mô hình cải cách thể chế thành công trên thế giới, gợi mở những kinh nghiệm hữu ích có thể vận dụng vào Việt Nam. Với hàm lượng tri thức phong phú và luận cứ khoa học chặt chẽ, nhóm tác phẩm không chỉ có giá trị lý luận, mà còn là một tài liệu tham khảo quan trọng dành cho các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia, doanh nghiệp cũng như đông đảo bạn đọc quan tâm đến các vấn đề chiến lược quốc gia.

Điều kiện tiên quyết để khơi thông điểm nghẽn là khơi thông suy nghĩ

- Các anh đã tổ chức triển khai loạt bài như thế nào?

- Thực ra, chúng tôi không đi thực tế mà tổ chức các cuộc tọa đàm, hội thảo để gặp gỡ các nhà khoa học trao đổi ý kiến, đôi khi cũng có ý kiến trái chiều, phản biện. Tuy nhiên, cuối cùng các bài viết cũng đi đến thống nhất về mặt nội dung, rất phù hợp và được xem như một cẩm nang bàn câu chuyện về cải cách thể chế cũng như câu chuyện về quy trình xây dựng pháp luật.

Nhà báo Nguyễn Tri Thức, Tạp chí Cộng sản, với giải B, Giải Diên Hồng lần thứ tư

- Điều anh và nhóm tâm đắc nhất khi thực hiện loạt bài này là gì?

- Chính là nội dung, ý nghĩa bài viết của tôi - “Tư tưởng thông để bình tông không nặng”. Bài bình luận này mang tính chất tổng luận tư tưởng, nhấn mạnh yếu tố con người và tư duy trong công cuộc cải cách thể chế. Với tiêu đề độc đáo gợi mở triết lý, tác giả đi sâu luận giải rằng bên cạnh các giải pháp kỹ trị và pháp lý, điều kiện tiên quyết để khơi thông điểm nghẽn là phải khơi thông suy nghĩ, tức là thống nhất cao về nhận thức, quyết tâm và đồng thuận từ Trung ương đến địa phương.

Bài viết kêu gọi loại bỏ những định kiến, tư duy cũ kỹ cản trở đổi mới, bồi đắp tinh thần dám nghĩ, dám làm trong đội ngũ cán bộ và toàn xã hội. Qua đó, cổ vũ mạnh mẽ, nếu “tư tưởng đã thông” thì những công việc tưởng chừng nặng nề nhất trong cải cách thể chế cũng sẽ được triển khai thuận lợi.

- Vậy thông điệp mà loạt bài muốn truyền tải là gì, thưa anh?

- Xuyên suốt loạt bài, nhóm tác phẩm muốn chuyển tải thông điệp thống nhất và mạnh mẽ: muốn đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới, nhất thiết phải khơi thông những điểm nghẽn về thể chế, từ khung pháp luật, bộ máy đến tư duy và cách làm. Đây chính là việc cụ thể hóa đường lối Đảng đã đề ra, đặc biệt là hưởng ứng sát sao chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về yêu cầu tháo gỡ điểm nghẽn thể chế để giải phóng mọi nguồn lực phát triển.

Loạt bài đã góp phần luận giải sâu sắc chủ trương lớn ấy, biến quyết tâm chính trị thành những gợi ý chính sách thực tiễn, khả thi. Nhóm bài viết không chỉ dừng ở nhận thức vấn đề, mà còn mở ra nhiều định hướng giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện thể chế, tạo động lực mới cho công cuộc đổi mới.

- Xin cảm ơn anh!

Hương Sen thực hiện