Yếu tố Nga chi phối chuyến thăm Trung Đông của ông Biden

Trong chiến dịch tranh cử, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã có cuộc trao đổi cứng rắn với Ả Rập Saudi. Một trong những hành động đầu tiên của ông trên cương vị Tổng thống là giải mật thông tin đánh giá của Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia rằng Thái tử Mohammed bin Salman đã chấp thuận vụ ám sát nhà báo Khashoggi. Nhưng thái độ của ông Biden trong chuyến công du Trung Đông lần này có thể sẽ khác vì một yếu tố.

Ông Joe Biden trên cương vị Phó Tổng thống Mỹ đến chia buồn cố Thái tử Ả Rập Xê Út Sultan bin Abdul-Aziz Al Saud qua đời tại căn cứ không quân Riyadh ở Riyadh vào ngày 27/10/2011. Ảnh: Reuters

Nhà Trắng cũng kết luận rằng Mỹ vẫn cần đồng minh lâu đời là Ả Rập Saudi đứng về phía mình khi dẫn đầu nỗ lực toàn cầu nhằm trừng phạt Moscow về mặt kinh tế vì cuộc chiến tàn khốc ở Ukraine và chuẩn bị cho một kỷ nguyên đối đầu mới với Nga.

TIME dẫn lời Aaron David Miller, cựu cố vấn cấp cao về chính sách Trung Đông tại Bộ Ngoại giao Mỹ nhận định, cuộc tấn công của Nga vào Ukraine khiến chuyến công du Trung Đông trở thành trọng tâm của cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc lớn hơn.

Do vậy, ông Biden có lẽ sẽ phải đổi giọng trong chuyến thăm lần này. Vị thổng thống thứ 46 của nước Mỹ sẽ đến thăm Jeddah sau khi ông đi qua Israel, ông sẽ tham dự một cuộc họp của các quốc gia vùng Vịnh, nơi dự kiến sẽ có cuộc gặp trực tiếp với ông Bin Salman, thái tử Ả Rập Saudi. Khoảnh khắc đó sẽ làm nổi bật sự sẵn sàng của ông Biden trong việc đặt các lợi ích chiến lược của Mỹ lên trước các vấn đề còn khúc mắc với Ả Rập Saudi, chẳng hạn như nhân quyền.

Ngay cả khi các lệnh trừng phạt bắt đầu tấn công nền kinh tế Nga, Mỹ đang chứng kiến các quốc gia trên toàn thế giới giữ những khoản cược cho riêng mình. Chẳng hạn, Israel tiếp tục duy trì mối quan hệ cởi mở với Nga, mang lại hy vọng áp chế các mối đe dọa an ninh từ Syria, nơi Nga có căn cứ quân sự và có xu hướng giữ mối quan hệ lâu dài giữa người Israel và người Do Thái Nga. Về phần mình, Ả Rập Saudi coi mối quan hệ với nước Nga giàu dầu mỏ là cách giúp tạo ảnh hưởng đến các thị trường năng lượng toàn cầu, nơi nền kinh tế nước này phụ thuộc phần lớn.

Các mối quan tâm xuyên suốt tương tự đang diễn ra trên toàn cầu.

Chuyên gia Miller nói: “Trong số 10 quốc gia đông dân nhất trên thế giới, chỉ có một quốc gia đã triển khai gói toàn diện chống lại Nga — và đó là chúng tôi (Mỹ). Đó là lý do tại sao chuyến đi của ông Biden là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn của Washington nhằm củng cố những gì giành được bên trong Cánh Tây gọi là "các cường quốc trung dung", những quốc gia có thể bị thu hút về phía Nga khi cuộc xung đột ở Ukraine làm nóng lại sự cạnh tranh giữa Moscow và Washington.

Cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan cho biết, một trong những mục tiêu của ông Biden trong thời gian ở khu vực là đảm bảo rằng “không một thế lực nước ngoài nào có thể thống trị hoặc giành được lợi thế chiến lược trước Mỹ”.

Mỹ có lợi thế trong phần lớn khu vực Trung Đông. Mối liên hệ giữa Ả Rập Saudi-Nga không sâu đậm bằng mối quan hệ của Riyadh với Washington. Mặt khác, mối quan hệ của Moscow với Riyadh cũng trở nên căng thẳng sau cuộc tấn công Afghanistan năm 1979 của Liên Xô. Quan hệ ngoại giao giữa Nga và Ả Rập Saudi mãi đến năm 1992 mới được thiết lập lại.

Tuy nhiên, Mỹ không thể coi mối quan hệ với Ả Rập Saudi là điều hiển nhiên. Nga và Ả Rập Saudi đã xích lại gần nhau hơn vào năm 2016, khi các nhà lãnh đạo Ả Rập Saudi thuyết phục Nga tham gia phiên bản mở rộng của Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ được gọi là OPEC +. Mối quan hệ hợp tác đó là một trong những thuận lợi và một phần được thúc đẩy bởi sự thất vọng của Ả Rập Saudi khi chứng kiến Mỹ phát triển công nghệ khai thác đá phiến thúc đẩy sản xuất dầu – gián tiếp ảnh hưởng đến lợi ích của Riyadh.

Vào tháng 6, nhóm các nhà sản xuất dầu do Ả Rập Saudi dẫn đầu đã đồng ý tăng doanh số bán dầu, nhưng sản lượng cho đến nay vẫn bị tụt lại so với mục tiêu. Bất kỳ sự gia tăng sản lượng dầu nào từ khu vực cũng sẽ mất nhiều tháng để tác động đến giá khí đốt đang ở mức cao tại Mỹ, một trách nhiệm chính trị lớn đối với ông Biden khi tham gia cuộc bầu cử giữa kỳ.

Sau khi ông Biden khởi hành, Tổng thống Nga Vladimir Putin dự kiến cũng sẽ thăm khu vực này vào tuần tới. Tổng thống Nga dự kiến có cuộc gặp tại Tehran với các nhà lãnh đạo của Iran và Thổ Nhĩ Kỳ.

Cẩm Anh