Yếu tố then chốt làm phức tạp các vòng đàm phán Mỹ - Nhật

Từ trái sang phải, Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Bộ trưởng Chính sách kinh tế và tài chính Nhật Bản Ryosei Akazawa tại cuộc đàm phán ngày 1/5/2025 - Ảnh: Kyodo

Theo tiết lộ của nguồn thạo tin với tờ báo Nikkei Asia, sự bất đồng, cạnh tranh và hiểu lầm công khai giữa Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer đã khiến các nhà đàm phán Nhật Bản khó đánh giá được ý định của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

SỰ CẠNH TRANH NGẦM

“Có thời điểm, ba quan chức Mỹ gạt phía Nhật Bản sang một bên và bắt đầu tranh luận với nhau ngay trước mặt họ”, một nguồn tin cho biết.

“Ba nhà đàm phán Mỹ cạnh tranh nhau để giành uy tín”, một nguồn tin thân cận với Chính phủ Nhật tiết lộ. Nguồn tin này suy đoán rằng cả ba có thể đang cạnh tranh để giành được sự tín nhiệm của Tổng thống Trump. Trước đó, ông Bessent và ông Lutnick từng là đối thủ trong đường đua trở thành Bộ trưởng Tài chính.

Người này cũng cho biết có thời điểm cả ba quan chức Mỹ gây sức ép riêng để buộc phía Nhật nhượng bộ.

Ngày 5/6, ông Ryosei Akazawa, Bộ trưởng Chính sách kinh tế và tài chính Nhật Bản và là trưởng đoàn đàm phán của Nhật, đã tới Washington để thực hiện vòng đàm phán thứ 5 với những người đồng cấp Mỹ.

“Chúng tôi sẽ kêu gọi Washington đánh giá lại một loạt biện pháp thuế quan mà họ đã đưa ra”, ông Akazawa nói với truyền thông tại sân bay quốc tế Haneda ở Tokyo trước chuyến bay sang Mỹ. Đây là chuyến bay thứ ba của ông sang Mỹ chỉ trong vài tuần gần đây.

Tokyo đặt mục tiêu đạt thỏa thuận thương mại với Mỹ trong cuộc gặp giữa Thủ tướng Shigeru Ishiba và ông Trump bên lề hội nghị thượng đỉnh G7 tại Canada vào giữa tháng này.

Tổng thống Mỹ đã lựa chọn ông Bessent làm người dẫn đầu các cuộc đàm phán thuế quan. Là một cựu giám đốc quỹ đầu cơ, ông Bessent được xem là một người có lập trường ôn hòa và quan tâm tới diễn biến thị trường. Theo nguồn tin của tờ báo New York Times, ông là người có vai trò lớn trong việc thuyết phục ông Trump tạm hoãn thuế đối ứng - thuế quan có đi có lại - 90 ngày.

Ngược lại, ông Lutnick được biết đến là người có lập trường cứng rắn về vấn đề thương mại. Trong một cuộc phỏng vấn với CBS News trước đây, ông nói rằng việc tăng thuế quan là “đáng thực hiện” kể cả khi việc này dẫn tới suy thoái kinh tế.

Trong khi đó, ông Greer là người phụ trách chính sách thương mại của Mỹ. Là trợ lý thân cận của ông Robert Lighthizer - Đại diện Thương mại Mỹ trong chính quyền đầu tiên của ông Trump, ông Greer từng tham gia sâu vào các cuộc đàm phán thuế quan với Nhật và Trung Quốc thời điểm đó.

Lần này, vai trò của ông Greer với tư cách Đại diện Thương mại đã bị giảm bớt. Trước đây, Trump từng nói rằng ông Lutnick là người chịu trách nhiệm trực tiếp tại Văn phòng Đại diện Thương mại.

NHIỆM VỤ CHỒNG CHÉO, QUYỀN LỰC PHÂN TÁN

Có thể thấy, nhiệm vụ chồng chéo của ba quan chức này làm phức tạp các cuộc đàm phán thuế quan. Ông Bessent cũng chịu trách nhiệm đàm phán với Trung Quốc, Hàn Quốc và nhiều quốc gia khác, khiến việc lên lịch họp với ông trở nên khó khăn. Trong vòng đàm phán thứ ba với Nhật, ông đã không có mặt.

Ngoài việc ba nhà đàm phán Mỹ thiếu sự bất đồng, phía Nhật Bản còn quan ngại về sự phối hợp không đầy đủ giữa các quan chức nội các Mỹ và giữa cấp nhân viên.

Theo các chuyên gia, các cuộc đàm phán thuế quan thường liên quan nhiều đến việc giải quyết vấn đề kỹ thuật ở các cấp nhân viên, thiết lập các chi tiết ở cấp nội các và đạt được thỏa thuận cuối cùng ở cấp lãnh đạo quốc gia.

“Trong các cuộc đàm phán hiện tại, ba cấp của Mỹ - cấp nhân viên, cấp quan chức nội các và tổng thống - không thống nhất với nhau, và có vẻ như thông tin không được chia sẻ”, một quan chức kinh tế cấp cao của Nhật nhận xét.

Người này cho biết phía Nhật thường xuyên phải lặp lại những thông tin tương tự tại các cuộc đàm phán ở cấp nhân viên và cấp nội các.

Ông Trump là người quyết định cuối cùng đối với vấn đề thuế quan nhưng ý định của vị Tổng thống được cho là không rõ ràng. Do đó, phía Tokyo khó xác định ý muốn của chính quyền và cần phải nhượng bộ như thế nào để đạt được thỏa thuận.

“Chưa có gì được quyết định cho tới khi quyết định cuối cùng được đưa ra bên lề thượng đỉnh G7”, một nguồn tin tiết lộ Nikkei Asia.

Trong các cuộc đàm phán kinh tế giữa Nhật Bản và Mỹ vào những năm 1990, mọi thứ ngược lại hoàn toàn. Khi đó, Đại diện Thương mại Mỹ tới Nhật để đàm phán riêng với Bộ trưởng Ngoại giao, Bộ trưởng Thương mại và Bộ trưởng Tài chính Nhật. Chính phủ Nhật khi đó phân tán hơn và có sự chia rẽ giữa các quan chức. Từ khi bắt đầu đàm phán Hiệp định thương mại Đối tác xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Tokyo đã tập trung quyền đàm phán vào tay một bộ trưởng nội các.

“Nếu quyền hạn bị phân tán, sự thiếu thống nhất sẽ bị phơi bày trước bên đàm phán đối phương”, một người từng là quan chức cấp cao của Văn phòng Nội các Nhật chia sẻ thời điểm đó.

Ngọc Trang