Yossi Cohen - 'Kiến trúc sư' hòa giải

Màn lột xác hoàn hảo

Ngày 10-1-2015, một phái đoàn cấp cao của Israel do Thủ tướng Benjamin Netanyahu dẫn đầu đã đến một khách sạn lớn gần Quảng trường Ngôi sao ở thủ đô Paris (Pháp). Phái đoàn Israel đến đây để tham gia vào cuộc tuần hành đoàn kết được tổ chức sau các vụ tấn công khủng bố nhằm vào Tòa soạn báo Charlie Hebdo và Hyper Cacher tại Porte de Vincennes. “Đây là lần đầu tiên tôi đăng ký bằng danh tính thật của mình”, Yossi Cohen tiết lộ.

5 năm sau, người đàn ông có biệt danh “người mẫu” này đứng trước trụ sở Cơ quan tình báo Israel (Mossad) ở Tel Aviv để thực hiện “màn lột xác” của mình. Từ một điệp viên ẩn danh, Cohen xuất hiện ở nhiều nơi bằng tên thật. Việc ông Cohen đứng ra đại diện Chính phủ Israel ký kết các hiệp ước hòa bình giữa Israel với Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Bahrain và Sudan đã đưa ông vào “tầm ngắm”. Và thật không khó khi tìm kiếm thông tin về điệp viên này.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Giám đốc Mossad Yossi Cohen (bên phải). Ảnh: timesofisrael.com

Lớn lên trong một gia đình theo chủ nghĩa Do Thái ở Jerusalem, Cohen phục vụ trong lực lượng lính dù trước khi được Mossad tuyển dụng năm 1983. Ông có dáng người cao, nước da rám nắng, đôi mắt đen và nụ cười rạng rỡ. Ngoài tiếng Arab, Cohen còn nói thành thạo tiếng Anh và tiếng Pháp.

Kể từ khi gia nhập Mossad năm 1983 đến năm 2015, Cohen hoạt động dưới danh nghĩa một doanh nhân để thực hiện nhiệm vụ tình báo. Ông là người có cùng quan điểm với Thủ tướng Benjamin Netanyahu về người Palestine và tiến trình hòa bình Trung Đông. Năm 2011, Cohen được bổ nhiệm làm Cố vấn an ninh quốc gia trong chính quyền của Thủ tướng Netanyahu và năm 2015 trở thành ông chủ của cơ quan tình báo nổi tiếng của Israel.

Khi điệp viên làm ngoại giao

Tại Mossad, các nhân viên mô tả Yossi Cohen là người thiện cảm, năng động và lôi cuốn. “Ông ấy đã thay đổi hoàn toàn các quy tắc trước đây bằng cách đưa khái niệm “quan hệ công chúng” trở thành một trong những công việc hằng ngày của giám đốc Mossad. Ông sẵn sàng tiếp chuyện phóng viên, nghị sĩ hay các chính trị gia”, một nhân viên của Mossad nhận xét.

Theo truyền thống, nhà lãnh đạo Mossad phụ trách các quốc gia mà Israel không có quan hệ ngoại giao chính thức. Kể từ khi giữ chức Giám đốc Mossad năm 2015, Cohen đã thành công trong việc làm êm dịu bầu không khí căng thẳng giữa Israel và Thổ Nhĩ Kỳ. Trước đó, năm 2010, Thổ Nhĩ Kỳ đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Israel sau khi 10 nhà hoạt động Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ người Palestine thiệt mạng trong một cuộc đối đầu với lính biệt kích Israel.

Yossi Cohen còn tạo bầu không khí tin cậy với những nhà đối thoại Sunni ôn hòa. “Quả ngọt” ngoại giao đầu tiên xuất hiện vào tháng 10-2018. Một cuộc gặp giữa Thủ tướng Netanyahu và Quốc vương Oman Qaboos bin Said tại thủ đô Muscat đã được người đứng đầu Mossad sắp xếp. Ông Cohen cũng là người đứng ra đàm phán với Saudi Arabia mở không phận cho các chuyến bay của Israel.

Đáng chú ý, Giám đốc Mossad đóng vai trò trụ cột của mối quan hệ hợp tác gần đây với Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Bahrain và Sudan. Ông tham gia nhiều cuộc gặp bí mật với đại diện các quốc gia ký kết “Hiệp định Abraham” cũng như với Saudi Arabia-người bạn mới của Israel. Theo thời gian, ông Cohen đang làm lu mờ hình ảnh của Ngoại trưởng đương nhiệm Gabi Ashkenazi khi nhà lãnh đạo Mossad có mặt trong buổi ký kết các hiệp ước bình thường hóa với UAE và Bahrain tại Nhà Trắng (Mỹ). “Đây là sự kiện rất thú vị, phá vỡ mọi rào cản trước đây. Tôi hy vọng những nỗ lực tích cực vì hòa bình sẽ lan tỏa đến các quốc gia khác”, ông Yossi Cohen nói với các phóng viên trước khi lên máy bay tới Washington ngày 15-8-2020.

Hơn 6 tháng sau, ngày 1-3-2021, đại sứ đầu tiên của UAE tại Israel, ông Mohamed Al Khaja - đã nhận nhiệm vụ. Trước đó, vào tháng 1-2021, Israel đã mở Đại sứ quán tại UAE. Hai bên cũng đã ký hiệp định mở đường bay trực tiếp, miễn thị thực, cùng với một loạt các bản ghi nhớ về bảo hộ đầu tư, khoa học và công nghệ.

Bước ra từ trong bóng tối và đứng đầu một cơ quan tình báo nổi tiếng của Israel, Yossi Cohen giờ đây còn có thêm biệt danh mới: “Kiến trúc sư” hòa giải.

BÌNH NGUYÊN