10 vấn đề về biến đổi khí hậu đặt ra trước thềm hội nghị thượng đỉnh Cop26

Dưới đây là 10 câu hỏi liên quan đến biến đổi khí hậu mà các nhà hoạch định chính sách kinh tế đang cố gắng trả lời:

Ảnh minh họa. Nguồn: Reuters

Bài liên quan

Cơ quan tình báo Mỹ nói biến đổi khí hậu gây ra căng thẳng toàn cầu

Sự phục hồi COVID-19 gây ra rủi ro về khí hậu và sức khỏe nghiêm trọng

Biến đổi khí hậu đe dọa hơn 100 triệu người ở châu Phi

Điều gì đang đe dọa tại Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP26?

Chi phí biến đổi khí hậu là bao nhiêu?

Từ lũ lụt và hỏa hoạn đến xung đột và di cư: các mô hình kinh tế phải vật lộn với nhiều tác động có thể xảy ra từ sự nóng lên toàn cầu. Ước tính của IMF là sự ấm lên không được kiểm soát sẽ làm giảm sản lượng thế giới tới 7% vào năm 2100.

Nhóm Mạng lưới xanh hóa hệ thống tài chính (NFGS) của các ngân hàng trung ương thế giới còn đưa ra con số cao hơn: 13%. Trong một cuộc thăm dò ý kiến của các nhà kinh tế của Reuters, con số trung bình về tổn thất sản lượng trong kịch bản đó là 18%.

Nơi nào chịu tác động nặng nề nhất?

Rõ ràng là các nước đang phát triển. Phần lớn người nghèo trên thế giới sống ở các vùng nhiệt đới hoặc vùng trũng thấp đã phải hứng chịu biến đổi khí hậu do hạn hán hoặc mực nước biển dâng cao. Hơn nữa, quốc gia của họ hiếm khi có đủ nguồn lực để giảm thiểu những thiệt hại như vậy. Báo cáo của NFGS dự báo mức thiệt hại tổng sản lượng trên 15% đối với phần lớn châu Á và châu Phi, và 20% ở các nước Sahel.

Năm 2021 ghi nhận hàng loạt các trận cháy rừng kỷ lục ở Bắc Mỹ, châu Âu và châu Phi - Ảnh: Reuters

Ảnh hưởng thế nào tới cuộc sống người dân?

Một báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm ngoái kết luận rằng biến đổi khí hậu sẽ khiến thêm 132 triệu người rơi vào cảnh nghèo cùng cực vào năm 2030. Các yếu tố bao gồm thu nhập từ nông nghiệp bị mất; năng suất lao động ngoài trời thấp hơn; giá lương thực tăng cao; gia tăng bệnh tật; và thiệt hại kinh tế do thời tiết khắc nghiệt.

Chi phí sửa chữa là bao nhiêu?

Những người ủng hộ hành động sớm nói rằng bắt đầu sửa chữa càng sớm càng tốt. Mô hình dự báo kinh tế vĩ mô NiGEM được sử dụng rộng rãi thậm chí còn cho thấy việc khởi động sớm sẽ mang lại lợi nhuận ròng nhỏ cho sản lượng nhờ các khoản đầu tư lớn cần thiết vào cơ sở hạ tầng xanh. Mô hình tương tự cảnh báo tổn thất sản lượng lên đến 3% trong các tình huống chuyển đổi vào phút cuối.

Lũ lụt ở Nam Á, Trung Quốc và châu Âu gây thiệt hại nặng nề trong năm 2021. Theo một báo cáo, lũ lụt sẽ gây thiệt hại cho nền kinh tế thế giới 23 nghìn tỷ USD vào năm 2050 - Ảnh: AP

Ai sẽ bị thụt lùi trong thế giới không carbon?

Chủ yếu là bất kỳ ai tiếp xúc với nhiên liệu hóa thạch. Một báo cáo của tổ chức nghiên cứu Carbon Tracker vào tháng 9 ước tính rằng hơn 1 nghìn tỷ đô la đầu tư kinh doanh thông thường của lĩnh vực dầu khí sẽ không còn khả thi trong một thế giới thực sự ít carbon.

Hơn nữa, IMF đã kêu gọi chấm dứt tất cả các khoản trợ cấp nhiên liệu hóa thạch ước tính 5 nghìn tỷ đô la hàng năm nếu được xác định là bao gồm việc tính phí thấp hơn cho các chi phí cung cấp, môi trường và sức khỏe.

Giá than nên được định giá bao nhiêu?

Các chương trình thuế hoặc giấy phép cố gắng định giá thiệt hại do khí thải gây ra sẽ tạo ra động lực để tiếp tục hoạt động xanh. Nhưng cho đến nay, chỉ một phần năm lượng khí thải carbon toàn cầu được bao phủ bởi các chương trình như vậy, định giá carbon trung bình chỉ ở mức 3 đô la một tấn.

Mức này thấp hơn rất nhiều so với mức 75 USD / tấn mà IMF cho biết là cần thiết để hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức thấp hơn 2 ° C. Cuộc thăm dò ý kiến của các nhà kinh tế của Reuters đã khuyến nghị 100 đô la / tấn.

Các nhà hoạt động môi trường tuần hành đến Điện Capitol Mỹ trong ngày cuối cùng của cuộc biểu tình thay đổi khí hậu kéo dài một tuần ở Washington, Mỹ, ngày 15 tháng 10 năm 2021 - Ảnh: REUTERS

Còn lạm phát?

Bất kỳ yếu tố nào trong chi phí gây ô nhiễm của nhiên liệu hóa thạch đều có khả năng dẫn đến tăng giá trong một số lĩnh vực, ví dụ như hàng không. Điều đó có thể dẫn đến cái mà các ngân hàng trung ương định nghĩa là lạm phát như sự tăng giá trên diện rộng và lâu bền trên toàn bộ nền kinh tế.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy điều này không nhất thiết phải xảy ra: thuế carbon được áp dụng ở Canada và châu Âu đã đẩy giá chung xuống thấp hơn vì chúng cắt giảm thu nhập hộ gia đình và kèm theo đó là nhu cầu của người tiêu dùng, một nghiên cứu gần đây cho thấy.

Một báo cáo của Ngân hàng Trung ương Châu Âu năm ngoái đã cảnh báo về giá lương thực và hàng hóa tăng do các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt và tình trạng thiếu đất do sa mạc hóa và mực nước biển dâng.

Tăng trưởng xanh có làm hạn chế nền kinh tế?

Tăng trưởng bền vững thực sự ngụ ý rằng hoạt động kinh tế có thể phát triển khi cần thiết mà không cần thêm lượng khí thải. Nhưng cho đến nay, bất kỳ sự tách biệt nào phần lớn là tương đối, theo nghĩa đơn thuần là đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn mức tăng phát thải hoặc đạt được bằng cách chuyển sản xuất bẩn từ lãnh thổ quốc gia này sang lãnh thổ quốc gia khác. Và đó là lý do tại sao hiện nay, lượng khí thải toàn cầu vẫn đang tăng lên.

Hạn hạn trở nên khốc liệt ở nhiều khu vực trên thế giới - Ảnh: AFP

Ai nên chịu chi phí chuyển đổi?

Ý tưởng về "Sự chuyển đổi công bằng" đã được các cơ quan như Liên minh châu Âu tán thành khi thừa nhận rằng quá trình chuyển đổi sang năng lượng xanh phải diễn ra một cách công bằng, ví dụ bằng cách đảm bảo các nhóm thu nhập thấp không trở nên tồi tệ hơn.

Ở quy mô toàn cầu, các quốc gia giàu có đã hứa sẽ giúp các nước đang phát triển chuyển đổi thông qua khoản tiền 100 tỷ đô la hàng năm, một lời hứa cho đến nay vẫn chưa được thực hiện.

Đây có phải là khủng hoảng tài chính?

Hệ thống tài chính toàn cầu cần được bảo vệ chống lại cả những rủi ro vật lý của chính biến đổi khí hậu và những biến động có thể xảy ra trong quá trình chuyển đổi sang mức "net zero".

Các ngân hàng trung ương và kho bạc quốc gia đang kêu gọi các ngân hàng và các công ty tài chính khác công khai minh bạch những rủi ro như vậy. ECB và các cơ quan quản lý khác đã nói rõ rằng còn một chặng đường dài để thực hiện điều này.

Hoàng Nam