100 ngày và 4 thách thức

Thủ tướng Đức Friedrich Merz. Ảnh: THX/TTXVN

Một trong những bước đi gây chấn động mới nhất là quyết định ngay lập tức ngừng cung cấp vũ khí cho Israel, với lo ngại rằng số vũ khí này có thể được sử dụng trong chiến sự tại Dải Gaza. Quyết định được đưa ra mà không có sự thảo luận trước trong nội bộ Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) trung hữu - thậm chí đảng liên minh ở Bavaria là Liên minh Xã hội Cơ đốc giáo (CSU) cũng không được thông báo.

Nhiệm kỳ của ông bắt đầu không mấy suôn sẻ. Ngày 6/5, khi Quốc hội Liên bang (Bundestag) nhóm họp để bầu ra thủ tướng mới sau cuộc tổng tuyển cử ngày 23/2, phải tới vòng bỏ phiếu thứ hai - điều chưa từng có tiền lệ - ông Merz mới giành được số phiếu cần thiết để trở thành người đứng đầu chính phủ.

Ngay từ những ngày đầu, chính phủ mới đã cho thấy khả năng vận động chính trị mạnh mẽ. Trước khi chính thức nhậm chức, liên minh cầm quyền của ông Merz đã cùng đảng Xanh (khi đó thuộc phe đối lập) giành được đa số 2/3 tại Quốc hội Liên bang để bãi bỏ các quy định nghiêm ngặt về vay nợ công - một động thái phá vỡ cam kết bảo vệ “phanh nợ” từng được ghi rõ trong Hiến pháp Đức.

Bước đi này mở đường cho một ngân sách khổng lồ 500 tỷ euro để củng cố lực lượng vũ trang và thêm ít nhất 500 tỷ euro nữa cho hạ tầng giao thông, trường học và sáng kiến khí hậu. Đây là con số mà ngay cả các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) hay Ủy ban châu Âu lâu nay cũng khuyến nghị Đức nên đầu tư.

Về đối ngoại, Thủ tướng Merz nhanh chóng thể hiện vai trò tích cực. Chỉ ít ngày sau khi đắc cử, ông cùng Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Keir Starmer tới Kiev, tái khẳng định sự đoàn kết của châu Âu với Ukraine. Đầu tháng 6, ông thăm Nhà Trắng và nhận được sự tiếp đón trọng thị từ Tổng thống Mỹ Donald Trump. Thủ tướng Merz cũng tỏ ra tự tin tại các hội nghị thượng đỉnh Liên minh châu Âu (EU) và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Trong vấn đề an ninh biên giới, chính phủ triển khai biện pháp hạn chế nhập cư bất hợp pháp. Bộ trưởng Nội vụ Alexander Dobrindt đã tăng cường kiểm soát biên giới, bao gồm việc từ chối người xin tị nạn - một động thái gây tranh cãi vì bị cho là vi phạm luật EU. Mặc dù gây ra phản ứng từ Ba Lan với các biện pháp đáp trả, ông Dobrindt khẳng định cần ngăn chặn tội phạm buôn người và thiết lập con đường nhập cư hợp pháp.

Bên cạnh những quyết định mang tính đột phá, chính phủ của Thủ tướng Merz cũng nhanh chóng vướng vào những vấn đề làm suy giảm uy tín. Trong chiến dịch tranh cử, ông Merz từng khẳng định sẽ bảo vệ “phanh nợ” và ưu tiên ổn định tài chính quốc gia, song thực tế lại là một trong những chính sách đầu tiên bị đảo ngược. Lời hứa tranh cử về giảm giá điện cho toàn dân bị phá vỡ, khi chính phủ chỉ áp dụng giảm thuế điện cho các ngành công nghiệp, nông nghiệp và lâm nghiệp, viện dẫn lý do ngân sách hạn chế.

Trong nội bộ liên minh, vụ việc bổ nhiệm thẩm phán Tòa án Hiến pháp Liên bang đã trở thành khủng hoảng chính trị đầu tiên. Ứng cử viên Frauke Brosius-Gersdorf do đảng Dân chủ Xã hội (SPD) đề cử, dù đã được ủy ban lưỡng đảng phê chuẩn, vẫn bị một số nghị sĩ bảo thủ từ chối ủng hộ. Ngày bỏ phiếu, những cáo buộc đạo văn bất ngờ xuất hiện khiến quá trình phê chuẩn bị hủy bỏ. Ứng cử viên này sau đó rút lui, để lại khoảng trống bổ nhiệm kéo dài sang sau kỳ nghỉ Hè.

Bối cảnh chính trị cũng không thuận lợi. Chính phủ của Thủ tướng Merz ra đời sau khi liên minh trung tả SPD, đảng Xanh bảo vệ môi trường và đảng Dân chủ Tự do tân tự do (FDP) sụp đổ vì mâu thuẫn ngân sách, mở đường cho đảng cực hữu Sự lựa chọn vì nước Đức (AfD) tăng mạnh tỷ lệ ủng hộ lên 20,8%.

Mặc dù chủ động nhưng hình ảnh lãnh đạo của ông Merz không tạo được niềm tin với công chúng. Trong thăm dò của Forsa, AfD dẫn trước CDU/CSU về tỷ lệ ủng hộ, 26% so với 24%. Kết quả thăm dò của đài truyền hình ARD cho thấy chỉ 28% người dân hài lòng với chính phủ, với chỉ 26% tin tưởng vào phong cách lãnh đạo của Thủ tướng Merz .

Giới phân tích nhận định 100 ngày đầu tiên của Thủ tướng Merz cho thấy một phong cách lãnh đạo quyết liệt, không ngại thay đổi đột ngột và thậm chí phá vỡ tiền lệ. Tuy nhiên, một số quyết định thiếu đồng thuận nội bộ và việc đảo ngược cam kết tranh cử có nguy cơ ảnh hưởng đến uy tín lâu dài. Dư luận Đức hiện chia rẽ: một bộ phận đánh giá cao tốc độ và sự cứng rắn của chính phủ mới, trong khi không ít người lo ngại về sự thiếu ổn định và xu hướng tập trung quyền lực vào cá nhân Thủ tướng.

Các chuyên gia Hội đồng Đại Tây Dương nhận định Thủ tướng Merz đã định hình lại vai trò toàn cầu của Đức, đặt trọng tâm an ninh và EU, nhưng sự yếu kém về thể chế và chậm trễ cứu trợ Ukraine, khiến uy tín bị tổn hại. Trong khi đó, tờ Financial Times nhấn mạnh phong cách ngoại giao mang màu sắc “Außenkanzler” (Thủ tướng Ngoại giao), đặt Đức vào trung tâm an ninh châu Âu, từ chối dự án Dòng chảy phương Bắc 2 và tăng chi tiêu quốc phòng.

Khi ông Merz nhậm chức, giới phân tích nêu ra 4 thách thức mà ông phải đối mặt. Trước hết, cần phải củng cố lòng tin tại một đất nước bị ám ảnh về tương lai, bởi từ năm 2020 đến nay, tỷ lệ hài lòng của người Đức về khả năng vượt qua khủng hoảng của các nhà lãnh đạo từ 63% giảm chỉ còn 23%. Thứ hai là tái thúc đẩy nền kinh tế khi năm 2025 được dự báo sẽ là năm thứ ba liên tiếp không tăng trưởng, điều chưa từng thấy kể từ khi thành lập CHLB Đức năm 1949.

Thứ ba, chặn lại đà tiến của đảng cực hữu AfD, nhưng muốn làm được thì phải giải quyết hiệu quả vấn đề nhập cư bất hợp pháp. Cuối cùng là củng cố quân đội để bớt lệ thuộc vào Mỹ. Sau 100 ngày, có vẻ cả 4 thách thức vẫn còn đó. Những tháng tới sẽ là phép thử thực sự, khi các kế hoạch đầu tư khổng lồ cần biến thành kết quả cụ thể, các cải cách phải vượt qua trở ngại pháp lý và có được sự ủng hộ trong Quốc hội, đồng thời chính phủ phải chứng minh rằng mình không chỉ biết tạo ra bất ngờ, mà còn có thể mang lại thành quả bền vững cho nước Đức.

Thu Hằng (Phóng viên TTXVN tại Đức)