1001 thắc mắc: Đảo 'Hắc Tinh tinh' ở đâu?

Hắc tinh tinh Panbanisha

Tinh tinh, là tên gọi chung cho hai loài trong chi Pan. Được biết đến nhiều hơn là tinh tinh thông thường hay còn gọi là hắc tinh tinh (Pan troglodytes) sống ở Tây và Trung Phi. Họ hàng gần nhất với nó là tinh tinh lùn (Pan paniscus), được tìm thấy tại các cánh rừng của Cộng hòa dân chủ Congo. Ranh giới địa lý giữa hai loài này là sông Congo.

Loài người có cùng tổ tiên chung với tinh tinh?

Chi Pan hiện nay được coi là một phần của phân họ Người (Homininae) trong đó cả loài người cũng thuộc vào. Các nhà sinh học tin rằng hai loài tinh tinh là các họ hàng tiến hóa còn tồn tại gần nhất với loài người.

Người ta cho rằng loài người có cùng một tổ tiên chung với tinh tinh và gorilla vào giai đoạn 4 tới 7 triệu năm trước, và chúng có khoảng 95 - 99,4% ADN là chung với loài người. Thậm chí người ta còn cho rằng troglodytes và paniscus cùng với sapiens đều thuộc về chi Homo, hơn là nằm trong chi Pan. Một luận cứ cho điều này là nhiều loài khác cũng đã được phân loại lại vào trong cùng một chi, trên cơ sở của sự tương đồng về bộ gen còn thấp hơn nhiều so với ở người và tinh tinh.

Tuy nhiên, đây là một điều rất quan trọng, khi cần lưu ý là các sai khác trong bộ gen xuất hiện ở đâu. Nghiên cứu được công bố của Clark và Nielsen từ Đại học Cornell vào tháng 12 /2003 trong tạp chí Science nêu bật các khác biệt liên quan tới một trong các tiêu chuẩn định nghĩa loài người - đó là khả năng hiểu ngôn ngữ và liên lạc với nhau bằng tiếng nói.

Các khác biệt cũng tồn tại trong các gen liên quan tới khứu giác, hay các gen điều chỉnh chuyển hóa các axít amin cũng như các gen có thể ảnh hưởng tới khả năng tiêu hóa các loại protein khác nhau. Xem Lịch sử phân loại để có thêm chi tiết về lịch sử của việc phân loại tinh tinh.

Những người lùn Píchmy

Trong khoa học, sau này người ta lấy cụm từ 'pan' trong 'chimpanzee' và quy nó cho Pan, một vị thần của người Hy Lạp cổ đại của tự nhiên (thần của những người chăn cừu và cừu của họ). Các nhà sinh vật học đã dùng Pan như là tên khoa học của chi động vật này.

Tinh tinh cũng giống như các loài khỉ dạng người khác đã từng được cho là tồn tại trong thời kỳ cổ đại, nhưng chủ yếu chỉ được cho là những truyện thần thoại hay huyền thoại trong ý thức hệ của xã hội Âu-Ả Rập, chủ yếu trong các bản miêu tả sơ sài và rời rạc của các nhà thám hiểm châu Âu. Khỉ dạng người được đề cập rất khác nhau cả trong các tác phẩm của Aristotle cũng như trong Kinh Thánh.

Khi tinh tinh lần đầu tiên đến châu Âu đại lục thì các nhà khoa học châu Âu đã nhận thấy sự không chính xác của các miêu tả cổ đại này, trong đó thông thường người ta coi tinh tinh một cách sai lầm là có sừng và móng guốc. Con tinh tinh xuyên lục địa đầu tiên đến từ Angola và là quà tặng cho hoàng tử Oranje-Nassau năm 1640 và tiếp theo là một số ít đồng loại của nó trong những năm sau đó.

Các nhà khoa học nào đã được xem các mẫu hiếm của loài này đã gặp nhiều cản trở và miêu tả những con tinh tinh đầu tiên này như là "những người lùn Píchmy" và nhận thấy những nét tương tự đặc biệt của chúng với con người. Trong hai thập kỷ tiếp theo người ta đã có thể thấy một loạt các sinh vật kỳ dị này được nhập khẩu vào châu Âu, chủ yếu là của các vườn thú nhằm mục đích giải trí cho những người thăm.

Sự thật hắc tinh tinh chỉ mới 5 tuổi lại có trí nhớ nhanh hơn hẳn một... sinh viên đại học

Cho đến thời gian gần đây khoa học luôn cho rằng trí nhớ của con người là ưu việt nhất so với muôn loài. Não bộ của người vượt trội hơn giống khỉ về tất cả mọi phương diện. Nhưng ít ai ngờ rằng một con hắc tinh tinh chỉ mới 5 tuổi lại có trí nhớ nhanh hơn hẳn một... sinh viên đại học.

"Thực nghiệm của chúng tôi lần đầu tiên đã cho thấy rằng khỉ có khả năng khôi phục trí nhớ nhanh không tưởng được" - Giáo sư Tetsuro Matsuzawa, Trưởng nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Tổng hợp Kyoto (Nhật Bản), cho biết.

Ông còn nói rằng: “Thậm chí trong cùng một thời gian và điều kiện như nhau, một hắc tinh tinh con có thể thực hiện lời giải bài toán xác định dãy chữ số ẩn nhanh hơn cả người trưởng thành”.

Cuộc thực nghiệm được tiến hành trên một màn hình máy tính cảm ứng. Thành phần tham gia thử nghiệm gồm 3 hắc tinh tinh mẹ, 3 hắc tinh tinh con và 3 sinh viên của Trường đại học Tổng hợp Kyoto. Nhóm khỉ mẹ cùng đàn con 5 tuổi đã được cho học cách “đếm” các số thứ tự từ 1 đến 9.

Yêu cầu đề ra là một dãy số cho trước với thứ tự hỗn độn, sau đó các chữ số được “che lấp” bằng các ô vuông trắng. Ai chỉ đúng vị trí các chữ số ban đầu trong khoảng thời gian nhanh nhất sẽ thắng cuộc.

Kết quả là hắc tinh tinh con chẳng những xác định đáp số đúng hơn mẹ, mà còn nhanh hơn các sinh viên nữa.

Còn nữ Tiến sĩ Liza Pare, nhà khoa học hàng đầu thuộc Trung tâm Nghiên cứu khả năng phát triển của các loài linh trưởng thuộc Trường đại học Emeri ở Atlanta (Mỹ), nhận định kết quả thử nghiệm của các đồng nghiệp người Nhật là “cuộc cách mạng thực sự”: “Điều cơ bản là biết tận dụng những kỹ năng vượt trội tiềm ẩn trong não bộ, một điều tối cần cho con người hiện đại”.

"Đảo Hắc Tinh tinh" ở khu vực rừng rậm ở Liberia.

Đảo Hắc Tinh tinh

Nhiều du khách rất hứng khởi đi tham quan khu vực rừng rậm ở Tây Phi, nơi có Đảo Hắc Tinh tinh, với hơn 60 cá thể đang sinh sống.

Theo Odditycentral, những con hắc tinh tinh này đã vượt qua nhiều bệnh tật, trải qua hai lần nội chiến, và vô số thí nghiệm y học, cuối cùng được về nơi đây nghỉ hưu dưỡng lão.

Hồi những năm 70 của thế kỷ trước, chúng vốn là vật thí nghiệm sống để nghiên cứu chế tạo thuốc trị viêm gan của Viện Nghiên cứu Y học Sinh vật Liberia. Tuy nhiên, sau đó, cùng với phong trào bảo vệ quyền động vật, Viện đã bị ép buộc phải đóng cửa vào năm 2005. Những con tinh tinh sau khi được chuyển đến hòn đảo xa xôi này, bắt đầu được yên phận sống nốt những ngày tuổi già.

Tuy bây giờ được yên ả nhàn rỗi, nhưng chúng không hề mất đi bản tính tấn công mạnh mẽ của thời xa xưa. Những nhân viên làm việc trên đảo luôn nhắc du khách, hắc tinh tinh hoàn toàn có thể ăn tươi nuốt sống một người lạ nếu họ xông vào chúng.

Hắc tinh tinh dùng cử chỉ để cầu cứu con người:

Đỗ Hợp (T/H)