2022, năm của thiên tai

Siêu bão Hinnamnor đổ bộ vào Hàn Quốc ngày 6/9. Sóng ập vào con đường ven biển ở Busan. Ảnh: Yonhap.

Giới chuyên gia khí hậu và các nhà hoạt động bảo vệ môi trường cho rằng các trận lũ lụt, hạn hán và nắng nóng kéo dài trong năm 2022 thêm một lần cảnh báo hệ lụy của tình trạng biến đổi khí hậu đang ngày càng trở nên khốc liệt.

Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu tuy đã đạt được một số tiến triển quan trọng nhưng mục tiêu hạn chế tăng nhiệt toàn cầu ở mức an toàn tức là tăng 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp dường như ngày càng xa vời. Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres đã không ít lần cảnh báo nhân loại phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn là hợp tác với nhau trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu hay chấp nhận "cuộc tự sát tập thể".

“Các đợt nắng nóng kỷ lục tàn phá mùa màng từ châu Á đến châu Âu, trong khi hạn hán khiến hàng triệu người tại Vùng Sừng châu Phi rơi vào cảnh đói ăn. Lũ lụt do biến đổi khí hậu gây ra đã khiến hơn 30% diện tích Pakistan ngập trong nước, ảnh hưởng đến 33 triệu người và gây thiệt hại kinh tế khoảng 30 tỷ USD. Những trận bão dữ dội tấn công Philippine, Mỹ; Thủ đô Seoul của Hàn Quốc bị ngập lụt... Tất cả đã cho thấy năm 2022 là năm của thiên tai hoành hành” - nhà khoa học khí hậu và là người đứng đầu Viện Pierre-Simon Laplace của Pháp, ông Robert Vautard, nói.

Khi năm 2022 đang trôi về những ngày cuối, bà Laurence Tubiana - Giám đốc điều hành Quỹ Khí hậu châu Âu đã “điểm lại” những thảm họa thiên nhiên. Tại Trung Quốc, đó là trận động đất mạnh 6,8 độ Richter tại huyên Lôi Định, tỉnh Tứ Xuyên. Nắng nóng khiến nhiều diện tích đất trồng trọt hoang hóa. Cùng đó, mưa lũ kéo dài ở miền nam Trung Quốc cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất và cuộc sống của người dân.

Còn tại Pakistan, có tới 30% diện tích chìm dưới biển nước khi quốc gia này phải đối mặt với trận lũ lụt tồi tệ nhất trong lịch sử mà nguyên nhân là do mưa lớn. Các đợt mưa kéo dài lê thê từ giữa tháng 6 cho đến cuối tháng 8 đã khiến hơn 1.300 người dân Pakistan thiệt mạng, hơn 1.200 người bị thương. Thiệt hại do mưa lũ ước tính hơn 10 tỷ USD. Trong khi đó, Quỹ Nhi đồng LHQ cảnh báo khoảng 3 triệu trẻ em tại Pakistan cần hỗ trợ nhân đạo khẩn cấp do nguy cơ gia tăng các bệnh lây truyền qua đường nước, đuối nước và suy dinh dưỡng.

Tương tự, tại Sri Lanka, mưa lũ đã khiến hàng chục nghìn người phải rời bỏ nhà cửa. Tuần lễ đầu tháng 9, siêu bão Hinnamnor đổ bộ vào đảo Geoje, nam Gyeongsang (Hàn Quốc). Đây là cơn bão thứ 11 đổ bộ vào nước này kể từ đầu năm, có sức gió tối đa vùng tâm bão lên tới 49m/s, cấp siêu bão (tương đương cấp 14-15).

Trong khi đó, trái ngược với hình thái mưa bão, nhiều quốc gia lại phải chịu cảnh nắng nóng cùng với cháy rừng. Theo cơ quan khí tượng Hungary, mùa hè năm 2022 là mùa hè nóng nhất ở nước này kể từ năm 1901. Với 5 đợt nắng nóng kể từ cuối tháng 6 đến cuối tháng 8, nhiều khu vực ở Hungary nền nhiệt hầu như liên tục ở ngưỡng trên dưới 40 độ C.

Nhìn chung, mùa hè năm 2022 là mùa hè lịch sử đối với hầu hết các quốc gia châu Âu khi nắng nóng liên tục kéo dài. Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Pháp, Italy... ghi nhận nền nhiệt kỷ lục trong vòng 100 năm. Nước các dòng sông lớn ở Italy, Đức, Pháp cạn kiệt do quá ít mưa. Những cánh rừng trở nên khô nỏ và bốc cháy. Tại Kazakhstan, một đám cháy bùng phát đầu tháng 9 đã thiêu trụi 428 km2 rừng ở tỉnh Kostanay. Cùng thời điểm, khu vực núi Brocken (Đức) cháy rừng bùng phát và nhanh chóng lan rộng, 130 ha rừng bị “biến mất” chỉ trong vài giờ.

Tại Mỹ, ngay từ đầu tháng 9, nhiệt độ tại thung lũng trung tâm của bang California lên tới 42,7 độ C. Nắng nóng dữ dội khiến Cơ quan thời tiết quốc gia Mỹ đã phải kêu gọi người dân ở trong nhà để tránh say nắng. Nắng nóng và khô hạn đã biến California thành “hỏa ngục”, hơn 10.000 người phải sơ tán khẩn cấp. Theo Cục Lâm nghiệp và phòng cháy chữa cháy bang California, đám cháy có tên “Oak" đã thiêu rụi 5.780ha rừng ở hạt Mariposa nằm rìa bên ngoài công viên quốc gia Yosemite.

Cuối tháng 9/2022, bão Ian đã tàn phá bang Florida của Mỹ. Đây là một trong những cơn bão mạnh nhất trong lịch sử nước này, với sức gió duy trì tối đa ở mức 240km/h, mang theo lượng mưa lên tới 610mm và triều cường cao tới 5,5m. Trận bão đã khiến 2,5 triệu người dân sinh sống tại các vùng ven biển phải sơ tán, làm ảnh hưởng đến hàng triệu người tại các bang Florida, Georgia và bang Nam Carolina.

Giám đốc Cơ quan Thời tiết quốc gia Mỹ, Ken Graham, cho biết: "Trận bão này là trận bão lịch sử mà chúng ta còn phải nói đến trong nhiều năm tới, cũng như nhân loại còn phải nhắc đến năm 2022 như một năm nhiều thảm họa thiên nhiên bậc nhất”.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), thiệt hại do hạn hán, lũ lụt và lở đất đã tăng vọt ở châu Á và châu Âu trong năm 2022, với hơn 100 vụ, trong đó 82% là lũ lụt và mưa bão. Tổng thiệt hại kinh tế ước chừng 45 tỷ USD. WMO nhấn mạnh mức độ ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu đối với đời sống con người ngày càng tăng, kéo giảm sự phát triển bền vững. Bà Armida Salsiah Alisjahbana - Thư ký điều hành của Ủy ban Kinh tế và Xã hội LHQ khu vực châu Á - Thái Bình dương (ESCAP) cho rằng, trước những tác hại ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu dẫn đến thời tiết cực đoan, các quốc gia cần tăng cường hệ thống cảnh báo sớm, xây dựng cơ sở hạ tầng linh hoạt, cải tiến trong quản lý tài nguyên nước và sản xuất cây trồng nông nghiệp trên vùng đất khô hạn. “Tính mạng người dân trong vùng có khả năng xảy ra thiên tai phải được đặt lên hàng đầu” - bà Armida nói.

Thanh Đức