5 'đội quân kỳ lạ' trong sử Việt

Dưới thời vua Quang Trung - Nguyễn Huệ, lần đầu tiên voi chiến được xây dựng và huấn luyện như một đội quân thật sự. Ảnh minh họa: INT.

Chó săn giết giặc

Nguyễn Xí (1397 - 1465) là khai quốc công thần của nhà Hậu Lê. Không chỉ là vị tướng văn võ toàn tài, ông còn có biệt tài huấn luyện chó. Sách “Đại Việt thông sử” của Lê Quý Đôn chép: “Vua sai Nguyễn Xí nuôi đàn chó săn gồm hơn 100 con. Sớm chiều chia cơm cho chó ăn, ông đều dùng chuông làm hiệu. Bầy chó theo sự điều khiển, tiến thoái răm rắp”.

Trong khởi nghĩa Lam Sơn, đàn chó của Nguyễn Xí trở thành đội quân đặc biệt. Do được huấn luyện kỹ lưỡng nên từ ăn, ngủ, tấn công, chúng đều theo hiệu lệnh. Những lúc nghĩa quân bị vây hãm, hết lương thực, đàn chó được lệnh đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn cho nghĩa quân.

Khi xung trận, Nguyễn Xí điều khiển bầy chó lăn xả vào cắn xé làm quân giặc rất hoảng sợ. Tướng giặc Mã Kỳ của nhà Minh, mỗi khi nghe đến “đội quân khuyển” đều rất kinh hãi.

Trong 10 năm kháng chiến gian khổ, Nguyễn Xí cùng đàn chó của mình tham gia nhiều trận đánh quan trọng như cuộc vây hãm thành Đông Quan, hạ thành Xương Giang, tiêu diệt và bắt sống gần 100 nghìn quân Minh sang tăng viện năm Đinh Mùi (1427).

Bồ câu đưa thư

Được bố truyền nghề nên Nguyễn Chích (1382 - 1448) có biệt tài nuôi chim bồ câu. Về sau, ông và vợ là nữ tướng Nguyễn Thị Bành đã huấn luyện được đội quân bồ câu đông đảo, nhiều lần góp phần giải vây cho nghĩa quân.

Khi gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, vợ chồng Nguyễn Chích đã mang đội quân bồ câu theo để truyền tin. Nhiều lần nghĩa quân Lam Sơn bị vây khốn. “Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần/ Lúc Khôi Huyện quân không còn một đội”, thức ăn cạn kiệt thì cũng chính đội quân bồ câu của vợ chồng Nguyễn Chích đã mang thư truyền tin để ứng cứu lẫn nhau.

Sau những chiến công đó, Lê Lợi khen ngợi vợ chồng Nguyễn Chích, tự thân trao thóc tẩm mật cho nữ tướng Nguyễn Thị Bành để cho bồ câu ăn, ghi nhận công lao.

Đến nay, người dân ở vùng đất xứ Thanh Nghệ vẫn lưu truyền bài thơ ca ngợi “đội quân chim bồ câu” của tướng Nguyễn Chích: “Bồ câu bồ các/ Nó hát cúc cù/ Cu đi Quan Du/ Cu về Bù Rộc/ Thư này hỏa tốc/ Phải đợi cu về/ Ăn gạo vua Lê/ Đậu vai ông Chích/ Cu là cu thích/ Lại hát cúc cù”.

Ảnh minh họa: INT.

Trâu lửa phá vòng vây

Nguyễn Hữu Cầu (1712 - 1751) xuất thân trong gia đình nông dân nghèo ở huyện Thanh Hà (Hải Dương). Ông có tài cả văn lẫn võ, lại bơi lội rất giỏi, được người đời gọi là quận He (tên một loài cá biển). Sống dưới thời suy thoái của chính quyền Lê - Trịnh, Nguyễn Hữu Cầu phất cờ khởi nghĩa, lấy Đồ Sơn làm căn cứ chiến đấu.

Một lần, nghĩa quân của Nguyễn Hữu Cầu bị bao vây bốn phía, không còn đường thoát. Quân Trịnh tin chắc sẽ bắt được ông, đã bắc loa dụ hàng. Bị bao vây ráo riết, Nguyễn Hữu Cầu huy động toàn bộ số trâu của nông dân trong vùng để phục vụ trận đánh “hỏa ngưu trận”.

Theo đúng binh pháp, Nguyễn Hữu Cầu cho buộc những mũi lao nhọn vào sừng và hai bên sườn từng con trâu. Sau đó, đuôi trâu được buộc giẻ tẩm nhựa thông và châm lửa đốt đồng loạt.

Bị nóng, đàn “trâu lửa” điên cuồng lao thẳng vào hàng ngũ quân Trịnh, húc và dẫm đạp dữ dội làm rối loạn đối phương. Lợi dụng thời cơ, Nguyễn Hữu Cầu tung quân chủ lực ra đánh tan quân Trịnh phá vỡ được vòng vây.

Mèo lửa lập công

Lê Duy Mật (? - 1770) là con trai vua Lê Dụ Tông nhà Hậu Lê. Lớn lên trong bối cảnh quyền lực nhà Lê rơi hết vào tay chúa Trịnh, Lê Duy Mật tiến hành khởi nghĩa để giành lại quyền bính.

Sau nhiều năm giao tranh quyết liệt, đến năm 1763, quân Trịnh cuối cùng cũng đẩy được đội quân của Lê Duy Mật cố thủ ở vùng Trấn Ninh. Năm 1769, chúa Trịnh Doanh quyết định mang quân vào Trấn Ninh để cùng quyết chiến với Lê Duy Mật.

Khi vào Trấn Ninh, đối mặt quân Trịnh là “thành cao, hào sâu” của Lê Duy Mật, không có cách gì phá được. Thấy quân lính khó khăn khi đánh phá, vượt qua hệ thống phòng thủ hiểm yếu của Lê Duy Mật, một tiểu tướng của quân Trịnh tên Phạm Sinh có sáng kiến dùng mèo làm kế hỏa công.

Quân Trịnh đi thu bắt ở các làng bản quanh vùng được hàng trăm con mèo, dùng dầu thông, dầu trẩu tẩm đốt lửa, lại đánh trống. Quân sĩ hò reo làm mèo sợ hãi chạy về phía đồn lũy của đối phương, khiến cho cây cối bốc cháy, rào chắn, đồn lũy bằng tre bị thiêu rụi. Bị tấn công bất ngờ, trước chiến thuật không thể lường trước, quân Lê Duy Mật hoàn toàn tan rã. Không còn đường sống, Lê Duy Mật cùng vợ con và thuộc hạ thân tín tự thiêu vào năm Canh Thân (1770).

“Đội quân mèo lửa” đã tạo ra một trận hỏa công chưa từng có trong lịch sử. Sau chiến thắng trở về, xét công ban thưởng, Phạm Sinh được phong làm Phấn dũng tướng quân, tước Quận công, vì vậy, dân gian gọi ông với biệt danh là “Quận Mèo”.

Tượng binh đánh trận

Ở Việt Nam, voi chiến được sử dụng từ rất sớm. Trong cuộc khởi nghĩa chống nhà Hán xâm lược vào năm 40, Hai Bà Trưng đã cưỡi voi ra trận. Nữ tướng Triệu Thị Trinh (Bà Triệu) cũng được biết đến với những giai thoại cưỡi voi đốc chiến. Và người tạo ra được đội quân voi đông đảo nhất chính là nữ tướng Bùi Thị Xuân của nhà Tây Sơn.

Theo sách “Nhà Tây Sơn”, nữ đô đốc Bùi Thị Xuân sinh thời đã thuần phục được đội tượng binh lên tới cả trăm con. Dưới sự chỉ huy của Bùi Đô đốc, đội tượng binh được huấn luyện bài bản và quy củ, nhất nhất tuân theo mệnh lệnh chỉ huy của bà. Đội quân này từng vào Nam ra Bắc, khiến quân Xiêm hay Thanh kinh hồn khiếp vía.

Là người có đầu óc cải tiến táo bạo, lần đầu tiên, Nguyễn Huệ bố trí đại bác trên lưng voi, chẳng khác gì xe tăng hiện đại.

Mờ sáng ngày mùng 5 Tết Kỷ Dậu (1789), quân Tây Sơn bắt đầu tấn công đồn Ngọc Hồi. Mở đầu bằng đội voi chiến trên 100 con, vừa trông thấy đàn voi, ngựa quân Thanh đã “sợ hãi, hí lên, lồng lộn quay về, chà đạp lẫn nhau. Chưa đánh, đội kỵ binh thiện chiến của địch đã rối loạn đội hình”. Quân Tây Sơn thừa thắng thúc voi đuổi theo. Quân địch càng hoảng sợ, tất cả rút lui, cố thủ.

Nguyễn Thanh Điệp