5 nhiệm vụ trọng tâm của ngành mía đường trong niên vụ mới

Ngành mía đường Việt Nam hiện đang tạo sinh kế cho hơn 225.000 hộ nông dân.

Chiều ngày 5/9/2025, tại Hà Nội, Hiệp hội Mía đường Việt Nam tổ chức hội nghị Tổng kết vụ sản xuất mía đường niên vụ 2024-2025, kế hoạch sản xuất niên vụ 2025-2026.

Thông tin tại hội nghị, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam, cho biết tổng hợp từ số liệu báo cáo của các nhà máy đường hoạt động trong niên vụ 2024-2025, tổng diện tích mía thu hoạch là 189.360 ha, tăng so với con số 163.019 của niên vụ 2023-2024, 141.906 ha của niên vụ 2022-2023 và 124.753 ha của niên vụ 2021-2022. Sản lượng mía thu hoạch niên vụ 2024-2025 là 12.428.930 tấn, cao hơn nhiều so với con số 11.204.780 tấn của niên vụ 2023-2024; 9.496.358 tấn của niên vụ 2022-2023 và 7.532.728 tấn cảu niên vụ 2021-2022.

BỨT PHÁ SẢN LƯỢNG, NĂNG SUẤT DẪN ĐẦU KHU VỰC

Theo TS. Cao Anh Đương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Mía đường Việt Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam, tính đến năm 2024, cơ cấu giống mía sản xuất ở Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào các giống nhập từ Thái Lan (KK3, LK 92-11) và Trung Quốc, Đài Loan (LS1, ROC22), chiếm tới 80–100% diện tích tại nhiều vùng nguyên liệu như Sơn Dương, Quảng Ngãi, NASU, Gia Lai, Đắk Lắk, Tuy Hòa. Trong khi đó, tỷ lệ giống lai tạo trong nước (VN08-259, VNN01, VNN08-1412…) bắt đầu tăng tại Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

TS. Cao Anh Đương: Niên vụ 2024–2025 ghi nhận sự chuyển dịch mạnh trong kỹ thuật canh mía. Ảnh: Chu Khôi.

Niên vụ 2024–2025 ghi nhận sự chuyển dịch mạnh trong kỹ thuật canh tác mía nhằm tăng năng suất, chất lượng và thích ứng biến đổi khí hậu. Các xu hướng chính gồm: sử dụng giống năng suất cao, kháng bệnh; đẩy mạnh cơ giới hóa với máy trồng mía bán tự động; áp dụng phân bón chuyên dùng kết hợp phân hữu cơ tái chế từ phụ phẩm nhà máy; bón phân theo kết quả phân tích đất, qua lá hoặc tưới nhỏ giọt. Đồng thời, nhiều vùng áp dụng tưới tiết kiệm nước (nhỏ giọt, phun mưa cục bộ) và quản lý sâu bệnh hại tổng hợp (IPM), ưu tiên biện pháp sinh học, giảm thuốc hóa học.

Cơ cấu giống mía trồng tại Việt Nam. Nguồn: Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Thông tin về kết quả sản xuất đường trong niên vụ 2024-2025, ông Nguyễn Văn Lộc cho biết các nhà máy đường trên cả nước đã ép được 12.428.930 tấn mía, sản xuất được 1.266.041 tấn đường các loại. So với vụ ép mía 2023-2024 sản lượng mía ép đạt 110,9% và sản lượng đường đạt 114,2%. So sánh với vụ ép mía 2020-2021, trong vòng 5 vụ liên tiếp, sản lượng đường tăng 183%. Điều này cho thấy, kể từ khi Việt Nam áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại từ năm 2021, ngành đường Việt Nam đã ghi nhận sự hồi sinh và tăng trưởng đáng kể.

Nguồn: VSSA tổng hợp từ số liệu báo cáo vụ 2024-2025 của các nhà máy đường.

Ông Lộc cho biết thêm, ngành mía đường Việt Nam hiện đang tạo sinh kế cho hơn 225.000 hộ nông dân. Giá thu mua mía niên vụ 2024-2025 đạt khoảng 1,2 – 1,3 triệu đồng/tấn, tương đương và thậm chí cao hơn so với nhiều nước trong khu vực. Cụ thể, giá mía Thái Lan ở mức 34,21 USD/tấn (tương đương 844.508 đồng), thấp hơn 48% so với Việt Nam. Chính sách giá hợp lý này đã góp phần khuyến khích nông dân mở rộng diện tích, giúp sản lượng mía và đường tăng liên tục trong 5 niên vụ gần đây.

Ông Nguyễn Văn Lộc: "Năng suất đường của Việt Nam tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu khu vực Đông Nam Á". Ảnh: Chu Khôi.

Đáng chú ý, năng suất đường của Việt Nam tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Niên vụ 2024-2025, năng suất đạt 6,69 tấn đường/ha, vượt qua các nước sản xuất lớn như Thái Lan, Indonesia và Philippines. Đây là minh chứng cho sự chuyển biến tích cực trong quản lý vùng nguyên liệu, cải tiến kỹ thuật canh tác và nâng cao hiệu quả chế biến.

So sáng năng suất đường/ha mía giữa các nước sản xuất đường lớn trong khu vực. Nguồn Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Khu vực Miền Trung – Tây Nguyên nổi lên như trung tâm sản xuất mía đường lớn nhất cả nước. Nhờ lợi thế về điều kiện tự nhiên, quy mô vùng nguyên liệu và năng lực công nghiệp chế biến, sản lượng tại đây đã tăng trưởng 219% so với niên vụ 2020-2021. Hiện khu vực này chiếm tới 61% tổng sản lượng mía đường cả nước, khẳng định vai trò đầu tàu của ngành.

Giá mua mía tại ruộng bình quân tại Việt Nam. Nguồn Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Về thị trường, tuy giá thu mua mía trong nước ở mức cao so với khu vực, nhưng giá bán đường tại Việt Nam lại thấp nhất trong các nước lân cận. So sánh bình quân niên vụ 2024-2025 cho thấy: giá đường Philippines cao hơn 151%, Indonesia 143% và Trung Quốc 106% so với Việt Nam. Điều này vừa thể hiện áp lực cạnh tranh, vừa cho thấy dư địa để ngành mía đường Việt Nam nâng cao hiệu quả sản xuất, mở rộng thị trường và củng cố lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

NHIỀU THÁCH THỨC TRONG NIÊN VỤ TỚI

Niên vụ 2025-2026, dự báo sẽ có nhiều thách thức đến mức "sống còn" đối với ngành mía đường Việt Nam khi phải đối phó với tình hình bùng phát đường nhập lậu và gian lận thương mại đường, tình hình lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và thị trường đường bị thu hẹp do sự gia tăng nhập khẩu đường lỏng siro ngô HFCS. Vụ chế biến 2025/2026, dự kiến còn 25 nhà máy đường hoạt động, với tổng công suất thiết kế là 124.000 tấn mía/ngày.

Sản lượng mía thu hoạch tại Việt Nam trong 5 niên vụ gần đây. Nguồn Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam đề ra những nhiệm vụ trọng tâm niên vụ tới.

Một là, củng cố chuỗi liên kết sản xuất mía đường. Ngành cần bảo đảm thu nhập ổn định cho nông dân thông qua giá mua mía có lãi, đồng thời áp dụng công nghệ, kỹ thuật để giảm chi phí, tăng năng suất. Các chính sách khuyến khích hợp tác, liên kết sẽ hỗ trợ nông dân đầu tư, thu hoạch, qua đó nâng cao hiệu quả và cạnh tranh.

Hai là, xây dựng thị trường đường lành mạnh. Ngành phải tham gia bình ổn thị trường, bảo đảm nguồn cung trong nước, hài hòa lợi ích nông dân – doanh nghiệp – người tiêu dùng.

Ba là, phòng chống gian lận thương mại. Ngành cần triển khai hệ thống dữ liệu truy xuất nguồn gốc, áp dụng nguyên tắc “một bước trước – một bước sau” trong quản lý sản xuất, lưu kho, phân phối, bổ sung mã số nhận diện lô hàng vào hóa đơn và chứng từ. Qua đó, ngăn chặn đường nhập lậu, giả mạo, không rõ nguồn gốc.

Bốn là, thích ứng biến đổi khí hậu. Ngành mía đường cần giải pháp tiết kiệm, tối ưu nguồn nước, thúc đẩy canh tác phát thải thấp, thích ứng khí hậu, nâng cao thu nhập nông dân. Các nhà máy và địa phương nên vận dụng nguồn hợp pháp hình thành quỹ bảo hiểm rủi ro khí hậu, bảo vệ sinh kế người trồng mía.

Giá đường niên vụ 2024-2025 của một số quốc gia. Nguồn: Hiệp hội Mía đường Việt Nam.

Năm là, triển khai chương trình chọn giống. Mục tiêu là tối ưu cơ cấu giống, tạo đột phá về năng suất và chất lượng, gia tăng sức cạnh tranh.

Theo khuyến nghị của Viện Nghiên cứu Mía đường, trước mắt, mỗi vùng nên ưu tiên 2–3 giống chủ lực có trữ đường cao, năng suất tốt, lưu gốc bền và thích ứng rộng.

Các doanh nghiệp Mía đường tham dự hội nghị. Ảnh: Chu Khôi.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam kiến nghị các cơ quan quản lý hỗ trợ thiết lập môi trường cạnh tranh công bằng, đúng pháp luật, bảo vệ chuỗi liên kết sản xuất. Đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường: Hỗ trợ triển khai dự án giống mía 3 cấp ở vùng trọng điểm; tạo điều kiện nhập khẩu trao đổi giống khảo nghiệm; tham vấn Bộ Công Thương về hạn ngạch nhập khẩu đường để vừa bình ổn thị trường, vừa bảo vệ sản xuất trong nước; ủng hộ biện pháp phòng vệ thương mại với đường lỏng sirô ngô HFCS.

Đối với Bộ Công Thương, Hiệp hội đề xuất Bộ kiến nghị với Campuchia và Lào ngăn chặn tình trạng nhập lậu đường qua biên giới. Xem xét lại cam kết hạn ngạch thuế quan trong bối cảnh cạnh tranh mới; linh hoạt sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại với HFCS. Tăng cường quản lý thị trường, hướng dẫn lực lượng địa phương kiểm tra nguồn gốc, xử lý đường nhập lậu, vi phạm nhãn mác, truy xuất.

Với UBND các tỉnh có vùng mía, Hiệp hội Mía đường Việt Nam kiến nghị các địa phương quy hoạch vùng sản xuất mía tập trung, khuyến khích cơ giới hóa, cải thiện giống, giảm giá thành. Hỗ trợ nông dân chuyển đổi cây trồng ở vùng kém hiệu quả. Bảo vệ thị trường nội địa, ngăn chặn đường nhập lậu, không rõ nguồn gốc. Ưu tiên vốn phát triển hạ tầng thủy lợi phục vụ vùng mía tập trung, giúp nông dân ứng phó biến đổi khí hậu.

Chu Khôi