5 nhóm người nên thận trọng đặc biệt khi uống nước ép trái cây, rau củ

Theo Lương y Nguyễn Tùng Lâm, Phó Giám đốc chuyên môn Nhà thuốc Đỗ Minh Đường, những nhóm người dưới đây nên chú ý khi có ý định uống nước ép trái cây, rau củ:

Lương y Nguyễn Tùng Lâm.

1. Người thiếu máu thiếu sắt tránh nước ép nhiều tanin quanh giờ uống viên sắt

Người bị thiếu máu thiếu sắt hãy cẩn trọng với các loại nước ép giàu tanin như nho, lựu và trà đậm. Tanin có khả năng tạo phức với sắt, đặc biệt là sắt không heme (sắt từ thực vật), làm giảm đáng kể khả năng hấp thu của cơ thể.

Nhiều người lầm tưởng rằng nho hay táo tàu có tác dụng bổ máu nên thường uống nước ép từ những loại quả này ngay sau khi uống viên sắt. Tuy nhiên, hành động này có thể làm cho sắt hấp thụ vào cơ thể không được bao nhiêu.

Trong Đông y, việc dùng thuốc đúng lúc, đúng cách là rất quan trọng. Mặc dù táo tàu hay nho đều có những công dụng riêng nhưng "dụng dược quý ở thời" nên nếu dùng sai thời điểm, chúng có thể cản trở việc hấp thu dưỡng chất thiết yếu.

Vì vậy, để đảm bảo cơ thể hấp thụ sắt một cách tốt nhất, bạn nên tránh uống nước ép nho, táo tàu, trà đậm ngay trước hoặc sau khi uống viên sắt, cũng như trong các bữa ăn giàu sắt. Nếu vẫn muốn dùng, hãy uống cách thời điểm uống sắt ít nhất hai giờ.

Để tăng cường hấp thu sắt, bạn có thể bổ sung vitamin C từ các loại quả như cam, bưởi, ổi. Cách tốt nhất là ăn trái cây nguyên miếng thay vì ép nước để giữ lại chất xơ và làm chậm quá trình hấp thu đường. Đối với người có tỳ vị yếu, nên uống nước ấm và với lượng nhỏ.

2. Người bệnh thận mạn hạn chế nước ép giàu kali và lượng lớn

Người bị suy thận thường gặp khó khăn trong việc đào thải kali, một khoáng chất quan trọng. Nước ép từ một số loại trái cây, rau củ có hàm lượng kali cao, khi uống nhiều có thể làm tăng nồng độ kali trong máu. Điều này rất nguy hiểm vì có thể gây ra các triệu chứng như yếu cơ, rối loạn nhịp tim, thậm chí là ngưng tim đột ngột.

Mặc dù táo và lê có hàm lượng kali từ thấp đến trung bình nhưng khi được ép cô đặc và uống với số lượng lớn vẫn có thể nạp quá nhiều kali vào cơ thể. Tương tự, hành tây cũng là một nguồn kali đáng kể khi ép thành nước.

Theo quan niệm Đông y, thận chủ về thủy (nước). Khi chức năng thận bị suy yếu, "thủy đạo bất lợi" dẫn đến tình trạng nước và thấp (ẩm) bị ứ đọng trong cơ thể, gây ra cảm giác nặng nề và phù nề. Việc uống nhiều nước ép càng làm tăng gánh nặng cho thận, khiến cơ thể bị "nịch thủy" (đọng nước), cản trở khí hóa, gây mệt mỏi và da dễ bị ngứa.

Để bảo vệ sức khỏe thận, người bệnh nên tránh uống các loại nước ép từ lê, táo, hành tây với lượng lớn. Đồng thời, cần thận trọng với các loại trái cây và rau củ giàu kali khác như cam, chuối, củ dền, cà chua và rau bina. Tuyệt đối không nên dùng nước ép đóng chai có bổ sung khoáng chất không kiểm soát.

Trong trường hợp muốn dùng, tốt nhất là ăn trái cây nguyên miếng với khẩu phần nhỏ và tính toán lượng kali theo tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Nếu vì lý do nào đó phải uống nước ép, hãy pha rất loãng, dùng với lượng ít và không sử dụng hàng ngày. Quan trọng nhất là hãy thường xuyên theo dõi nồng độ kali máu và tham khảo ý kiến của thầy thuốc.

Nước ép là dạng chiết tách, nên hoạt chất, đường tự nhiên, acid hữu cơ và khoáng chất cô đặc hơn, hấp thu nhanh hơn so với ăn nguyên trái. Tuy tiện lợi nhưng cũng vì hấp thu nhanh nên đường huyết dễ tăng vọt lên, dạ dày bị kích, gan thận phải làm việc nhiều, điện giải có thể thay đổi. Nhìn theo Đông y, mỗi loại rau củ quả có "tính – vị – quy kinh" riêng (hàn, ôn, chua, ngọt; đi vào can, tỳ, thận…). Dùng sai người, sai thời, sai lượng thì dễ "tổn tỳ vị, sinh thấp đàm", bệnh cũ bùng lại.

3. Người đái tháo đường tránh nước ép trái cây tách xơ, nhất là loại ngọt

Người bệnh đái tháo đường nên tránh các loại nước ép từ những loại quả ngọt như cam ngọt, nho, xoài, dứa, cũng như các loại nước ép đóng chai có thêm đường.

Khi ép, phần lớn chất xơ trong trái cây bị loại bỏ, khiến dung dịch giàu fructose và glucose đi thẳng vào cơ thể. Khi uống lúc đói, đường huyết sẽ tăng vọt rồi tụt xuống nhanh chóng, gây ra dao động lớn.

Theo Đông y, đa số các loại nước ép trái cây có tính lương hàn (mát), vị ngọt và chua. Người có tỳ vị hư khi uống nhiều dễ sinh thấp (ẩm thấp), làm ảnh hưởng đến khí cơ trong cơ thể. Điều này có thể gây ra cảm giác nặng nề, cơ thể mệt mỏi và cảm giác khát nhưng uống lại không thấy đã. Vị ngọt quá nhiều còn làm tỳ vị càng thêm suy yếu, khiến việc ổn định đường huyết trở nên khó khăn hơn.

Để kiểm soát đường huyết hiệu quả, người bệnh nên tránh các loại nước ép được ép tách xơ từ những loại quả ngọt như cam ngọt, nho, xoài, dứa, cũng như các loại nước ép đóng chai có thêm đường.

Nếu vẫn muốn dùng, chỉ nên uống sinh tố giữ nguyên xơ, với lượng nhỏ và chỉ sau bữa ăn. Nên ưu tiên các loại rau củ ít đường như dưa leo, cần tây, khổ qua và pha loãng để dễ uống hơn. Tuyệt đối không được dùng nước ép thay thế bữa ăn. Quan trọng nhất là hãy thường xuyên theo dõi đường huyết, dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và điều chỉnh thói quen ăn uống phù hợp.

4. Người bệnh gan tránh ngải cứu ép đậm đặc, thận trọng với sắn dây không rõ nguồn gốc

Gan là cơ quan đảm nhiệm vai trò chuyển hóa chính của cơ thể. Đối với những người bị men gan tăng cao, viêm gan hoặc xơ gan, việc uống bất kỳ loại nước ép cô đặc nào cũng sẽ làm tăng gánh nặng cho gan.

Ngải cứu: Loại thảo mộc này chứa nhiều hoạt chất đắng. Khi được ép đậm đặc và dùng với liều cao, ngải cứu dễ gây kích ứng gan, đặc biệt ở những người có gan yếu.

Bột sắn dây: Nếu pha không chín kỹ hoặc sử dụng nguồn bột không đảm bảo vệ sinh, sắn dây có thể gây rối loạn tiêu hóa. Tiêu chảy kéo dài sẽ làm cơ thể càng thêm suy nhược.

Trong Đông y, ngải cứu có vị đắng, tính ấm, có tác dụng ôn kinh, hoạt huyết. Tuy nhiên, nếu dùng quá đậm đặc, những người có cơ địa "can uất hóa hỏa" hoặc "thấp nhiệt can đởm" dễ gặp phải tình trạng "nhiệt thượng càng thượng" (nóng càng thêm nóng), gây các triệu chứng như choáng váng, bứt rứt, ngứa ngáy.

Còn sắn dây có tính mát, sinh tân dịch nhưng với người có tỳ vị hư hàn, việc dùng sắn dây sống, pha loãng có thể làm "thương tỳ" (làm tổn thương tỳ vị), dẫn đến tiêu chảy. Tình trạng này kéo dài làm suy yếu can huyết, khiến da dễ bị ngứa nhiều hơn.

Để bảo vệ gan, người bệnh gan nên tránh hoàn toàn việc uống nước ngải cứu ép đậm đặc và bột sắn dây pha sống mà không rõ nguồn gốc. Nếu dùng bột sắn dây phải được nấu chín, dùng với liều lượng nhỏ và chọn nguồn cung cấp sạch, không nên dùng kéo dài. Đồng thời, hãy ưu tiên các món ăn nấu chín, mềm và ít dầu mỡ. Việc ngủ đủ giấc và ngủ sớm cũng rất quan trọng để gan có thời gian phục hồi. Cuối cùng, hãy uống đủ nước ấm hàng ngày và tránh các công thức "giải độc gan" tự chế quá đậm đặc.

5. Người đau dạ dày, trào ngược tránh nước ép tỏi và nhóm cay nồng

Tỏi chứa allicin và các hợp chất lưu huỳnh có khả năng kích thích niêm mạc dạ dày. Khi được ép thành nước và uống đậm đặc, các hợp chất này sẽ làm tăng tiết acid, gây ra các triệu chứng khó chịu như nóng rát, ợ hơi, đầy bụng. Vì ở dạng lỏng, các chất này được hấp thu nhanh hơn, do đó tác động lên dạ dày cũng mạnh mẽ hơn.

Trong Đông y, tỏi có vị cay, tính ấm, tác dụng tán hàn (làm ấm), hành khí (lưu thông khí huyết) và sát khuẩn. Tuy nhiên, đối với những người có tỳ vị hư hàn, việc sử dụng các loại nước ép từ tỏi có thể gây ra hiện tượng "tân tán quá mức" (tán khí quá mức), làm tổn thương vị âm (âm khí của dạ dày).

Những người có vấn đề về dạ dày, trào ngược nên tránh tuyệt đối các loại nước ép từ tỏi, hành, gừng đậm đặc và các công thức có thêm ớt, tiêu.

Nếu vẫn muốn dùng, bạn có thể lựa chọn các loại rau củ quả có tính dịu, trung tính như bí đao, lê chín, cà rốt và pha loãng để uống. Nên uống ấm, sau bữa ăn và từng ngụm nhỏ. Tránh uống lạnh, đặc biệt là khi dạ dày đang trong giai đoạn viêm cấp tính.

Khánh Ly