5 Tổng thống Mỹ giành ghế dù không thắng phiếu phổ thông

Vị trí Tổng thống và Phó tổng thống Mỹ không được bầu bằng cách bỏ phiếu phổ thông trực tiếp. Thay vào đó, Điều II, phần I của Hiến pháp quy định việc bầu cử gián tiếp các vị trí này do một nhóm "đại cử tri" của các bang chỉ định. Gọi chung, nhóm này được gọi là Cử tri đoàn.

Để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống hiện đại, một ứng cử viên cần giành được 270 trong tổng số 538 phiếu đại cử tri. Các bang được phân bổ phiếu đại cử tri dựa trên số lượng đại diện mà họ có trong Hạ viện cộng với hai thượng nghị sĩ của họ. Các đại cử tri được phân bổ theo dân số của mỗi bang, nhưng ngay cả những bang ít dân nhất cũng được bảo đảm theo hiến pháp là tối thiểu ba đại cử tri.

Trong lịch sử Mỹ, từng có 5 người thắng cử mà không giành đa số phiếu phổ thông.

John Quincy Adams (1824)

Trở lại năm 1824, có bốn ứng cử viên tranh cử tổng thống, tất cả đều là thành viên của cùng một đảng Dân chủ-Cộng hòa: Andrew Jackson, John Quincy Adams, William Crawford và Henry Clay.

Ông John Quincy Adams, Tổng thống thứ 6 của Mỹ. Ảnh Getty Images.

Khi các phiếu bầu được thống kê, Andrew Jackson đã giành được đa số phiếu cả phổ thông và Đại cử tri đoàn. Nhưng để giành được chức tổng thống, để giành chiến thắng thì “đa số” chưa đủ mà phải là “quá bán”, và ông Jackson chỉ giành 32 phiếu đại cử tri.

Trong trường hợp không có ứng cử viên tổng thống nào giành được đa số phiếu đại cử tri, theo Hiến pháp, Hạ viện sẽ bỏ phiếu. Theo Tu chính án thứ 12, Hạ viện chỉ có thể bỏ phiếu cho ba người có số phiếu cao nhất, vì vậy, ông Clay bị loại khỏi cuộc tranh cử. Tuy nhiên, ông Clay với tư cách là Chủ tịch Hạ viện lúc bấy giờ vẫn dối mặt cáo buộc “lạm dụng quyền lực”.

Hạ viện đã bỏ phiếu để đưa ông Adams lên làm tổng thống, mặc dù ông Jackson có đến 99 phiếu đại cử tri, hơn 84 phiếu của ông Adams. Adams nhậm chức và bổ nhiệm ông Clay làm Ngoại trưởng, khiến ông Jackson hết sức tức giận, đã cáo buộc đối thủ của mình gian lận trong cuộc bầu cử.

Rutherford B. Hayes (1876)

Tương tự như năm 1824, cuộc bầu cử năm 1876 không do cử tri quyết định mà do Quốc hội quyết định. Tuy nhiên, lần này, cuộc khủng hoảng bầu cử không được giải quyết bằng Hiến pháp.

Rutherford B. Hayes, Tổng thống thứ 19 của Mỹ. Ảnh Getty Images.

Cuộc đua năm 1876 diễn ra giữa ứng viên đảng Cộng hòa Rutherford B. Hayes và ứng viên đảng Dân chủ Samuel Tilden. Ông Tilden đã giành được 184 phiếu đại cử tri, thiếu đúng một phiếu để giành chiến thắng theo quy định thời đó. Ông Hayes chỉ giành được 165 phiếu, nhưng vẫn còn 20 phiếu đại cử tri nữa vẫn đang tranh chấp.

Đảng Cộng hòa phản đối kết quả từ Florida, Louisiana và Nam Carolina, vì cả hai đảng đều tuyên bố ứng cử viên của họ đã thắng ở các bang này. Hiến pháp Mỹ có một kế hoạch dự phòng nếu không có ứng cử viên nào giành được đa số phiếu đại cử tri, nhưng không có quy trình để giải quyết tranh chấp.

Vì vậy Quốc hội đã lập ra một Ủy ban bầu cử liên bang lưỡng đảng bao gồm hạ nghị sĩ viện, thượng nghị sĩ và thẩm phán Tòa án tối cao. Ủy ban đã bỏ phiếu và trao tất cả 20 phiếu đại cử tri tranh chấp cho ông Hayes, người đã thắng cuộc bầu cử với tỷ số chênh lệch thấp nhất: 185 và 184 phiếu.

Tại sao Ủy ban lại quyết định trao chiến thắng cho ông Hayes, người đã thua cả phiếu phổ thông và đại cử tri? Hầu hết các nhà sử học tin rằng đã có một thỏa thuận trung gian giữa hai bên. Đảng Dân chủ, thành trì là miền Nam, đã đồng ý để ông Hayes làm tổng thống để đổi lấy việc đảng Cộng hòa hứa sẽ kéo tất cả quân đội liên bang khỏi các bang thuộc Liên minh cũ. Đó là một trong những lý do chính khiến công việc Tái thiết bị bỏ dở vào năm 1877.

Benjamin Harrison (1888)

Cuộc chạy đua năm 1888 giữa Tổng thống đương nhiệm của đảng Dân chủ Grover Cleveland và đối thủ đến từ đảng Cộng hòa Benjamin Harrison được cho là đầy rẫy tham nhũng. Cả hai bên đều cáo buộc bên kia trả tiền để cử tri bỏ phiếu cho ứng cử viên của họ. Thời điểm này có những cử tri không có lòng trung thành với bất kỳ đảng phái nào và lá phiếu của họ có thể bị “bán” cho người trả giá cao nhất.

Ông Benjamin Harrison. Ảnh Getty Images.

Tại Indiana, một bức thư xuất hiện được cho là tố cáo đảng Cộng hòa âm mưu mua chuộc cử tri và phá vỡ nỗ lực hối lộ của chính phe đối lập. Trong khi đó, các đảng viên đảng Dân chủ miền Nam đã làm mọi thứ trong khả năng của họ để trấn áp cuộc bỏ phiếu của người da màu, hầu hết trong số họ liên kết với đảng Cộng hòa hay “đảng của Lincoln”.

Khi cuộc đua hết sức khó chịu này kết thúc, ông Cleveland và đảng Dân chủ đã chiếm toàn bộ những khu vực miền Nam trong khi ứng viên Harrison giành chiến thắng ở miền Bắc và miền Tây, bao gồm cả bang Indiana quê hương của ông Cleveland với tỷ số cách biệt. Khi càn quét các bang miền Nam, ông Cleveland đã giành được nhiều phiếu phổ thông hơn, khoảng 90.000 phiếu bầu, nhưng ông vẫn thua số phiếu đại cử tri.

Bốn năm sau, ông Cleveland trở lại và đánh bại ông Harrison, trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên và duy nhất tại vị hai nhiệm kỳ không liên tiếp.

George W. Bush (2000)

Trong 112 năm tiếp theo, kết quả bầu cử đã trở lại bình thường khi người chiến thắng đa số phiếu Cử tri đoàn đồng thời cũng giành đa số phiếu phổ thông. Tuy vậy, ngay sau đó là cuộc bầu cử tổng thống đầy tranh cãi năm 2000, cuối cùng phải giải quyết tại Tòa án Tối cao.

Hai ông Bush và Gore. Ảnh Getty Images.

Cuộc đua giữa George W. Bush từ đảng Cộng hòa, con trai của cựu Tổng thống George H. W. Bush, và Al Gore từ đảng Dân chủ, người từng là Phó Tổng thống dưới thời Tổng thống Bill Clinton. Vào đêm bầu cử, kết quả quá sít sao ở ba tiểu bang: Oregon, New Mexico và Florida. Ông Al Gore cuối cùng đã thắng Oregon và New Mexico. Lúc này, Florida là bang quyết định cục diện.

Sau đó, ông Bush được công bố là người chiến thắng với cách biệt 537 phiếu bầu, ông Gore đã khởi kiện.

Tòa án tối cao Florida đứng về phía ông Gore, nhưng ông Bush đã kháng cáo lên Tòa án tối cao Mỹ, cuối cùng đã bỏ phiếu đảo ngược quyết định của tòa án Florida và tạm dừng kiểm phiếu lại. Với chiến thắng tại Florida, ông Bush đã giành được 271 phiếu đại cử tri, trong khi đó, ông Gore giành nhiều hơn đến 500.000 phiếu phổ thông.

Donald Trump (2016)

Trong một chiến thắng bất ngờ bất chấp hầu hết các cuộc thăm dò trước bầu cử, ứng cử viên đảng Cộng hòa Donald Trump đã đánh bại ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton, vợ của cựu tổng thống Bill Clinton, bất chấp cả việc bà Hillary Clinton nhận được hơn ông 2,8 triệu phiếu phổ thông, con số chênh lệch chưa từng thấy.

Hai ứng viên tranh cử năm 2016.

Bà Clinton đã thể hiện rất tốt ở các thành phố lớn và các bang đông dân như California và New York, nơi bà đánh bại ông Trump lần lượt 30 điểm phần trăm và 22,5 điểm phần trăm. Nhưng ông Trump đã có những chiến thắng sít sao ở các bang chiến trường như Wisconsin (0,8%), Pennsylvania (0,7%) và Michigan (0,2%).

Cuối cùng, dù để thua hàng triệu phiếu phổ thông, nhưng ông đã chiến thắng Đại cử tri đoàn một cách thuyết phục với 304 phiếu đại cử tri so với 227 phiếu đại cử tri của bà Clinton.

Theo History.com

Duy Tiến