7 tác nhân âm thầm gây tổn thương thận không nên bỏ qua

Thận là cơ quan giữ vai trò vô cùng quan trọng trong cơ thể, đảm nhiệm chức năng lọc máu, loại bỏ chất thải, điều hòa huyết áp, cân bằng nước - điện giải và tham gia sản xuất nhiều hormone thiết yếu.

Tuy nhiên, thận lại rất dễ bị tổn thương bởi nhiều yếu tố trong cuộc sống hằng ngày. Đáng lo ngại, tổn thương thận thường tiến triển âm thầm, ít biểu hiện rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến không ít người chỉ phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn nặng.

Dưới đây là những tác nhân thường gặp gây tổn thương thận

1. Lạm dụng thuốc gây tổn thương thận

Một trong những nguyên nhân thường bị bỏ qua là tình trạng lạm dụng thuốc, đặc biệt gồm:

Thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid (NSAIDs)
Thuốc kháng sinh sử dụng không đúng chỉ định
Thuốc nam, thuốc bắc không rõ nguồn gốc
Thực phẩm chức năng trôi nổi, không đảm bảo chất lượng

Việc tự ý dùng thuốc kéo dài, sử dụng nhiều loại thuốc cùng lúc hoặc dùng thuốc không có chỉ định của bác sĩ có thể dẫn đến viêm thận, hoại tử ống thận, thậm chí gây suy thận cấp.

2. Nhiễm trùng và viêm đường tiết niệu

Nhiễm trùng đường tiết niệu nếu không được điều trị triệt để có thể lan lên thận, gây viêm thận - bể thận. Tình trạng viêm nhiễm kéo dài hoặc tái phát nhiều lần sẽ làm tổn thương cấu trúc thận, hình thành sẹo thận và làm suy giảm chức năng thận theo thời gian.

Phụ nữ, người cao tuổi và người mắc các bệnh nền... là những đối tượng có nguy cơ cao gặp biến chứng này.

3. Sỏi thận và tắc nghẽn đường tiết niệu

Sỏi thận, sỏi niệu quản hoặc phì đại tuyến tiền liệt có thể gây cản trở dòng chảy của nước tiểu. Khi nước tiểu bị ứ đọng kéo dài, áp lực trong thận tăng cao, gây giãn đài - bể thận và tổn thương nhu mô thận.

Nếu không được xử trí kịp thời, tình trạng tắc nghẽn kéo dài có thể dẫn đến suy thận không hồi phục.

4. Mất nước kéo dài và rối loạn điện giải

Mất nước do tiêu chảy, sốt cao, nôn ói hoặc lao động nặng trong điều kiện nắng nóng làm giảm lưu lượng máu đến thận. Khi thận không được cung cấp đủ máu và oxy, các tế bào thận dễ bị tổn thương, dẫn đến suy thận cấp.

Tình trạng này thường gặp ở người cao tuổi, trẻ em và những người không chú ý bù nước đầy đủ.

Thận rất dễ bị tổn thương bởi nhiều yếu tố trong cuộc sống hằng ngày.

5. Chế độ ăn uống không lành mạnh

Chế độ ăn nhiều muối, giàu đạm động vật, thường xuyên sử dụng thực phẩm chế biến sẵn và thiếu rau xanh làm tăng gánh nặng cho thận. Ăn mặn kéo dài gây tăng huyết áp, trong khi tiêu thụ quá nhiều đạm khiến thận phải hoạt động quá mức để đào thải các sản phẩm chuyển hóa.

Ngoài ra, thói quen uống ít nước cũng khiến chất thải tích tụ, làm tăng nguy cơ sỏi thận và tổn thương thận.

6. Thói quen sinh hoạt thiếu khoa học

Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, ít vận động và thường xuyên thức khuya đều góp phần làm suy giảm chức năng thận. Thuốc lá gây co mạch, làm giảm lưu lượng máu đến thận, trong khi rượu bia gây mất nước và rối loạn điện giải, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của thận.

7. Tăng huyết áp và đái tháo đường

Tăng huyết áp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh thận mạn tính. Huyết áp cao kéo dài làm tăng áp lực lên các mạch máu nhỏ trong thận, khiến chúng bị xơ hóa, hẹp dần và giảm khả năng lọc máu. Khi chức năng thận suy giảm, khả năng điều hòa huyết áp cũng kém đi, tạo thành vòng xoắn bệnh lý nguy hiểm.

Nhiều người mắc tăng huyết áp nhưng không điều trị đầy đủ hoặc tự ý ngưng thuốc khi thấy huyết áp ổn định, khiến thận bị tổn thương âm thầm theo thời gian.

Đái tháo đường, đặc biệt khi kiểm soát đường huyết kém, là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến suy thận mạn. Đường huyết cao kéo dài làm tổn thương màng lọc cầu thận, gây rò rỉ protein vào nước tiểu - dấu hiệu sớm của bệnh thận do đái tháo đường. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển đến suy thận giai đoạn cuối, buộc người bệnh phải lọc máu hoặc ghép thận.

Làm thế nào để bảo vệ thận?

Để giảm nguy cơ tổn thương thận, mỗi người cần duy trì lối sống khoa học và chế độ dinh dưỡng lành mạnh; kiểm soát tốt huyết áp và đường huyết nếu mắc các bệnh mạn tính; không tự ý sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc giảm đau; uống đủ nước mỗi ngày; ăn nhạt, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn; khám sức khỏe định kỳ, nhất là các xét nghiệm đánh giá chức năng thận; đồng thời điều trị sớm các bệnh lý nhiễm trùng và sỏi đường tiết niệu.

Tổn thương thận có thể bắt nguồn từ nhiều tác nhân khác nhau, trong đó phần lớn liên quan đến thói quen sinh hoạt và các bệnh lý mạn tính. Do bệnh thường diễn tiến âm thầm, dễ bị bỏ qua, việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ và chủ động phòng ngừa chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe thận, duy trì chất lượng cuộc sống và tránh những hậu quả nặng nề về sau.

BS Nguyễn Văn Liên