70 năm chỉ có 3 nữ giáo sư Toán học, ngành 'hot' nhưng hiếm ứng viên
Từ đợt phong giáo sư, phó giáo sư đầu tiên năm 1956 đến nay, Việt Nam chỉ có 3 nữ giáo sư toán học: Hoàng Xuân Sính, Lê Thị Thanh Nhàn và Tạ Thị Hoài An. Dù là ngành được coi là 'hot', toán học lại hiếm ứng viên nữ đạt chuẩn giáo sư.
70 năm chỉ có 3 nữ giáo sư toán
Trong 70 năm kể từ đợt phong giáo sư, phó giáo sư đầu tiên năm 1956, Việt Nam mới có 3 nữ giáo sư toán học. Người đầu tiên là bà Hoàng Xuân Sính (năm 1980), tiếp đến là bà Lê Thị Thanh Nhàn (năm 2015) và gần đây nhất là bà Tạ Thị Hoài An (năm 2023).
Bà Hoàng Xuân Sính sinh năm 1933, người làng Cót, Từ Liêm, Hà Nội. Giáo sư toán học Hoàng Xuân Sính xác định con đường theo đuổi Toán học khi vừa tốt nghiệp bằng tú tài 1 ở Trường cấp 3 Chu Văn An.
Năm 1951, bà được người cậu ruột đón sang học tại Trường ĐH Toulouse ở Pháp. Bà lấy bằng tú tài 2 chuyên ngành Toán.
Năm 1960, bà về nước, công tác tại khoa Toán, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, vừa giảng dạy vừa nghiên cứu khoa học.
Thời gian này, bà đã viết luận án: "Lý thuyết Gr-phạm trù" dưới sự hướng dẫn của nhà toán học nổi tiếng người Pháp Alexander Grothendieck.
Ba nữ giáo sư toán học Việt Nam (từ trái qua phải ): Hoàng Xuân Sính, Lê Thị Thanh Nhàn, Tạ Thị Hoài An.
Năm 1975, bà sang Pháp bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đại học Paris 7 thuộc hệ thống Đại học Sorbonne và nhận bằng nữ tiến sĩ toán học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Năm 1980, bà được Hội đồng Chức danh Giáo sư Nhà nước trao chức danh giáo sư. Bà là nữ giáo sư toán học đầu tiên của Việt Nam.
Bà Lê Thị Thanh Nhàn sinh năm 1970, tại Thái Nguyên. Từ thời học phổ thông bà đã thích học Toán nên thi vào Khoa Toán trường Đại học Sư phạm Việt Bắc. Tốt nghiệp loại giỏi, bà được giữ lại trường giảng dạy khi tròn 20 tuổi.
Bà tốt nghiệp thạc sĩ tại trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1995, tiến sĩ tại Viện Toán học năm 2001. Năm 2005, bà Nhàn được công nhận chức danh phó giáo sư toán học ở tuổi 35 và là phó giáo sư trẻ nhất năm đó.
Năm 2007, PGS Lê Thị Thanh Nhàn được trao Giải thưởng Khoa học Viện Toán học cho cụm công trình nghiên cứu về Đại số Giao hoán. Đây là giải thưởng khoa học uy tín được trao 2 năm một lần cho không quá 2 nhà toán học xuất sắc của Việt Nam dưới 40 tuổi.
Năm 2011, bà nhận Giải thưởng Kovalevskaia - giải thưởng cao quý được trao thường niên cho các nhà khoa học nữ trong lĩnh vực khoa học tự nhiên.
Bà Nhàn được phong giáo sư năm 2015, trở thành nữ giáo sư toán học thứ hai của Việt Nam.
Bà Tạ Thị Hoài An sinh năm 1972, quê Nghệ An.
Bà tốt nghiệp đại học ngành Toán tại Trường Đại học Vinh năm 1993, được cấp bằng thạc sĩ và tiến sĩ ngành Toán tại Trường Đại học Vinh các năm 1997 và 2001. Năm 2015, bà An được cấp bằng tiến sĩ khoa học ngành Toán của Đại học Clermont Ferrand 2 Blaise Pascal, Cộng hòa Pháp. Bà được bổ nhiệm chức danh phó giáo sư năm 2009.
Bà An được phong giáo sư toán học năm 2023, trở thành nữ giáo sư toán học thứ ba của Việt Nam.
2025 ngành Toán không có ứng viên nữ giáo sư, chỉ 3 ứng viên nữ phó giáo sư
Năm 2025, ngành Toán có 36 ứng viên giáo sư, phó giáo sư. Cả 3 ứng viên giáo sư đều là nam, gồm các ông: Phan Thành An - Trường Đại học Bách khoa TPHCM; Võ Hoàng Hưng - Trường Đại học Sài Gòn; Đỗ Đức Thuận - Đại học Bách khoa Hà Nội.
3 nữ ứng viên phó giáo sư ngành Toán gồm các bà: Nguyễn Thị Nhung, Đặng Thị Oanh, Lê Hải Yến.
Bà Nguyễn Thị Nhung sinh năm 1981, quê Hà Nam (cũ), hiện là Trưởng bộ môn Toán - Trường Đại học Thăng Long.
Bà tốt nghiệp đại học chuyên ngành Đại số và Lý thuyết số (2003); thạc sĩ chuyên ngành Toán giải tích (2007); tiến sĩ chuyên ngành Hình học và Tôpô (2021) tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.
Bà công bố 14 bài báo khoa học, gồm 13 bài trên tạp chí quốc tế có uy tín.
Bà Đặng Thị Oanh sinh năm 1969, quê Bắc Giang, hiện là Chuyên viên cao cấp, Phó cục trưởng Cục Công nghệ Thông tin (Bộ GD-ĐT).
Bà Oanh tốt nghiệp đại học ngành Toán - Trường Đại học Sư phạm Việt Bắc (1993); đại học chuyên ngành Công nghệ thông tin - Đại học Bách khoa Hà Nội năm 2000; thạc sĩ chuyên ngành Khoa học máy tính - Đại học Thái Nguyên năm 2006; tiến sĩ chuyên ngành Toán học tính toán, Viện Công nghệ Thông tin, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam năm 2012.
Bà công bố 12 bài báo khoa học, gồm 9 bài trên tạp chí quốc tế có uy tín. Bà từng được tặng thưởng Huân chương lao động hạng Ba.
Bà Lê Hải Yến sinh năm 1987, quê Hải Phòng. Bà hiện là Nghiên cứu viên chính Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam.
Bà Lê Hải Yến tốt nghiệp đại học chuyên Sư phạm Toán học tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 2008; thạc sĩ năm 2010 và tiến sĩ năm 2013 chuyên ngành Toán ứng dụng tại Đại học Toulouse III, Pháp.
Bà công bố 15 bài báo khoa học, gồm 15 bài trên tạp chí quốc tế có uy tín.
