80 năm một chặng đường vẻ vang (*) (kỳ cuối)

Kết thúc cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, hòa bình được lập lại, Hiệp định Genève được ký kết, chuẩn bị tổng tuyển cử thống nhất đất nước. Song đế quốc Mỹ với sự câu kết của thực dân Pháp đã ngang nhiên phá hoại hiệp định này, thực hiện âm mưu biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới, “tiền đồn chống cộng” ở Đông Nam châu Á.

LLVT tỉnh huấn luyện sử dụng vũ khí trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Ảnh: Chụp lại ảnh tư liệu

Cùng với quân dân cả nước, quân và dân Phú Yên tiếp tục trường kỳ kháng chiến, thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào.

Ngày càng trưởng thành, lớn mạnh

Theo quy định của Hiệp định Genève, đến ngày 31/8/1954, toàn bộ LLVT Phú Yên phải rút hết ra Bình Định để tập kết ra Bắc.

Ngày 7/9/1954, Mỹ - Diệm gây ra vụ thảm sát ở Ngân Sơn - Chí Thạnh giết chết 64 người, làm bị thương 76 người. Ngoài cuộc đàn áp đẫm máu này, địch còn tàn sát, trả thù man rợ, giết hại, thủ tiêu lén lút hàng nghìn cán bộ, đảng viên của ta.

Để đấu tranh, chống lại quân thù, Liên khu ủy 5 đề ra chủ trương tiến hành đấu tranh vũ trang kết hợp với đấu tranh chính trị, ra nghị quyết về xây dựng căn cứ địa cách mạng, xây dựng LLVT; bước đầu xây dựng LLVT, nửa vũ trang ở miền núi. Theo đó, tháng 6/1958, Tỉnh ủy quyết định chọn Thồ Lồ, Ma Dú (huyện Đồng Xuân) xây dựng thành khu an toàn của tỉnh. Đến cuối năm 1958, một số buôn, làng ở các huyện Miền Tây, Sơn Hòa, chính quyền cách mạng, LLVT tự vệ bước đầu hình thành.

Tháng 10/1959, đoàn cán bộ tập kết từ miền Bắc trở về đến Phú Yên gồm 32 người. Đây là lực lượng nòng cốt để phát triển LLVT và xây dựng phong trào cách mạng cho tỉnh.

Đầu tháng 12/1959, tại buôn Ma Đao (xã Phước Tân), trung đội vũ trang đầu tiên của tỉnh được thành lập, lấy phiên hiệu là B95 với quân số 33 đồng chí, được trang bị 1 súng tiểu liên Tuyn, 1 súng trường Mas, 1 súng ngắn, còn lại là cung, ná... Sau khi thành lập trung đội, tổ chức đánh đồn Trà Kê (Sơn Hòa) giành thắng lợi trận đầu.

Trên cơ sở Trung đội vũ trang B95 làm nòng cốt và vận động thanh niên địa phương, đầu năm 1960, ta bổ sung phát triển thành 3 trung đội vũ trang. Sau đó, tỉnh thành lập Trường Quân sự, lấy phiên hiệu 200 để huấn luyện tân binh bổ sung cho các đơn vị của tỉnh.

Sau Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ I trong kháng chiến chống Mỹ (tháng 9/1960), Ban Quân sự tỉnh cùng những đơn vị đầu tiên được hình thành ở huyện Miền Tây - tiền thân của Tỉnh đội Phú Yên và các đơn vị bộ đội địa phương tỉnh, huyện. Từ đó, LLVT tỉnh từng bước trưởng thành, lớn mạnh, cùng các tầng lớp nhân dân, liên tiếp lập công.

Đỉnh cao là ngày 22/12/1960, LLVT hỗ trợ quần chúng nhân dân xã Hòa Thịnh nổi dậy làm nên cuộc đồng khởi, giành lấy chính quyền về tay nhân dân. Đây là “điểm mở đầu cho phong trào giải phóng các tỉnh đồng bằng Khu 5”, đánh dấu bước chuyển biến quan trọng trong phong trào cách mạng của địa phương từ thế giữ gìn lực lượng sang thế tiến công.

Liên tiếp lập công

Trong giai đoạn 1961-1965, LLVT tỉnh đã anh dũng chiến đấu bảo vệ vùng căn cứ cách mạng, xây dựng cơ quan quân sự tỉnh và các đơn vị vũ trang. Đặc biệt, ngày 29/10/1961, sau hai lần bất thành, tại điểm hẹn gần mả bà Dũ Ký ở chân núi Chóp Chài, LLVT tỉnh và cơ sở cách mạng đã giải thoát thành công, đưa Luật sư Nguyễn Hữu Thọ đang bị địch quản thúc ở TX Tuy Hòa lên căn cứ an toàn, hoàn thành nhiệm vụ quan trọng của Trung ương Đảng giao cho Phú Yên. Một tháng sau, Luật sư Nguyễn Hữu Thọ được cử làm Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.

Cũng trong giai đoạn này, LLVT tỉnh đã đánh bại Chiến dịch Hải Yến của Mỹ - Diệm, làm phá sản kế hoạch Xtaley - Taylor của chúng, phá tan từng mảng ấp chiến lược, giải phóng nhiều vùng rộng lớn ở đồng bằng.

Một trong những chiến công chói lọi của LLVT tỉnh nhà trong giai đoạn này là mở bến Vũng Rô, đón thành công 3 chuyến tàu Không số đưa gần 200 tấn vũ khí theo đường Hồ Chí Minh trên biển vào bến an toàn. Riêng chuyến thứ tư bị địch phát hiện, ta kịp thời vận chuyển hàng lên bờ và cho đánh bộc phá phá tàu, xóa dấu vết.

Nhờ có vũ khí được chi viện kịp thời, chiến trường Phú Yên, Khánh Hòa, Đắk Lắk… hoạt động mạnh; vùng giải phóng của tỉnh tiếp tục được mở rộng.

Tiếp đó, trong những năm 1966-1967, phát huy sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, LLVT Phú Yên liên tiếp mở những trận đánh phủ đầu, đánh bại cuộc hành quân Van Bua Ren (tháng 1/1966), đánh quỵ Lữ đoàn Không vận số 1 và Sư đoàn Dù 101 của Mỹ trong trận Gò Thì Thùng và đánh bại các cuộc phản công chiến lược mùa khô 1967 của quân Mỹ và Nam Triều Tiên.

Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, dù chưa đạt những mục tiêu đã đề ra, nhưng LLVT tỉnh đã góp phần cùng quân dân cả nước đánh bại chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của đế quốc Mỹ ở miền Nam, buộc chúng phải ngồi vào bàn đàm phán ở Paris, công nhận độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam. Quân đội Mỹ phải rút khỏi miền Nam. Đó là tiền đề để quân và dân ta tiến lên đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn mới của địch.

Tiếp theo đó, LLVT Phú Yên đã góp phần đánh bại học thuyết “Ních Xơn” phát triển chủ trương “phi Mỹ hóa chiến tranh” thành chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”, giành thắng lợi giòn giã trong Chiến dịch Thu năm 1974. Đỉnh cao là làm nên Chiến thắng Đường 5 xuân 1975, giải phóng tỉnh nhà vào ngày 1/4, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30/4/1975.

-----------------------------------

(*) Căn cứ theo các tài liệu:

- Lịch sử LLVT tỉnh Phú Yên (1945-2025)

- Lịch sử công tác đảng, công tác chính trị LLVT Quân khu 5 (1945-2000)

- Chiến tranh du kích trên chiến trường Phú Yên trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược (1945-1975)

- Lịch sử lực lượng công binh tỉnh Phú Yên (1945-2010)

LẠC HỒNG