9 định hướng của Tổng Bí thư vì một thế hệ công dân toàn cầu mang bản sắc Việt
Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh đến yêu cầu phải tiến hành mạnh mẽ công cuộc đổi mới giáo dục - đào tạo, xem đó là hành động tiên quyết để thực hiện mục tiêu xây dựng một 'nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam'.
Trong thư gửi học sinh toàn quốc nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Từ giờ phút này trở đi, các em bắt đầu được nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam... Các em được hấp thụ một nền giáo dục của một nước độc lập, một nền giáo dục sẽ đào tạo các em nên những công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em”.
Học trò Trường Phổ thông vùng cao Việt Bắc (Thái Nguyên) trong ngày khai giảng. Ảnh: Lê Anh Dũng
Giữa bộn bề bao nỗi lo toan của chính quyền cách mạng khi vận mệnh quốc gia như “nghìn cân treo sợi tóc”, lá thư gửi học sinh cả nước nhân “ngày khai trường đầu tiên ở nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa” đã thể hiện sự quan tâm, kỳ vọng lớn lao của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào thế hệ học sinh của chế độ mới - chế độ không còn nền giáo dục nô dịch.
Là người đứng mũi chịu sào, chèo lái con thuyền cách mạng giữa những cơn sóng ngầm, sóng dữ của thù trong giặc ngoài, hơn ai hết, Chủ tịch Hồ Chí Minh ý thức rất rõ tầm quan trọng của giáo dục đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Nhất là khi ấy, cả nước có đến 95% dân số mù chữ.
Việc xác định xây dựng nền giáo dục “hoàn toàn Việt Nam” khi chúng ta hầu như chỉ có hai bàn tay trắng và tinh thần quyết tâm của một dân tộc vừa được tự do, độc lập là một thách thức lớn lao. Nhưng qua đó cũng đủ cho thấy tôn chỉ, mục đích tối thượng của nền giáo dục mới: một nền giáo dục của người Việt Nam.
Những lời dạy đó đã, đang và sẽ tiếp tục là mục tiêu phấn đấu, là phương châm hành động của nền giáo dục nước nhà, nhằm đưa giáo dục thực sự trở thành quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt của phát triển đất nước và tương lai dân tộc.
Xây dựng một “nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam”
Phát biểu tại lễ khai giảng năm học mới 2025-2026 được tổ chức thống nhất trên toàn quốc, sau khi điểm qua những thành tựu của ngành giáo dục cách mạng suốt 80 năm qua, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh đến yêu cầu phải tiến hành mạnh mẽ công cuộc đổi mới giáo dục - đào tạo, xem đó là hành động tiên quyết để thực hiện mục tiêu xây dựng một “nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam”, nơi mà học sinh được học tập, được phát triển tất cả năng lực, trình độ, trở thành những công dân hữu ích cho đất nước như Bác Hồ kỳ vọng.
Tổng Bí thư Tô Lâm dự lễ kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành Giáo dục và khai giảng năm học mới tại Trung tâm hội nghị quốc gia sáng 5/9. Ảnh: Phạm Hải
Tổng Bí thư yêu cầu toàn Đảng phải đổi mới mạnh mẽ tư duy lãnh đạo đối với giáo dục, không áp đặt những chuẩn mực cũ cho một nền giáo dục hiện đại mà cần chỉ đạo sát sao, thực chất, tổ chức thực hiện quyết liệt, hiệu quả, nhất quán coi giáo dục là quốc sách hàng đầu.
Quốc hội cần hoàn thiện hệ thống pháp luật, tạo hành lang pháp lý thông suốt, ổn định và tiên tiến cho sự nghiệp đổi mới giáo dục và đào tạo.
Chính phủ tăng cường đầu tư, bảo đảm nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất, đội ngũ; đồng thời kiên quyết tháo gỡ điểm nghẽn về cơ chế, chính sách để khơi thông và huy động tối đa mọi nguồn lực xã hội cho giáo dục.
Mặt trận, đoàn thể, các tổ chức xã hội cần phát huy sức mạnh đại đoàn kết, khuyến khích và lan tỏa phong trào toàn dân chăm lo cho sự nghiệp trồng người.
Phải đặt vấn đề đổi mới mạnh mẽ tư duy lãnh đạo của Đảng đối với giáo dục lên đầu tiên, bởi không phải đến bây giờ chúng ta mới bàn chuyện “đổi mới giáo dục”, trong đó có Nghị quyết 29 ngày 4/11/2013 "Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế".
9 định hướng lớn
Thế nhưng, hơn 10 năm qua, có lẽ không cần phải nhắc lại, chúng ta đã chứng kiến sự “lúng túng”, nếu không muốn nói là “rối rắm”, khiến cả xã hội bị “cuốn theo” những chủ trương thiếu nhất quán của ngành giáo dục.
Từ chuyện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, thay sách giáo khoa theo hướng có nhiều bộ sách; chuyện thi cử, đào tạo đại học, trên đại học; tình trạng phát triển mất kiểm soát hệ thống đại học dân lập, tư thục; hoạt động liên kết đào tạo trong và ngoài nước… dẫn đến “có vấn đề” về chất lượng đầu ra.
Những tồn tại này một lần nữa được Tổng Bí thư Tô Lâm điểm lại trong lời phát biểu của mình hôm 5/9. Đó là “chất lượng giáo dục nước nhà còn chưa đồng đều, chênh lệch vùng miền còn lớn. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục có khâu chưa đồng bộ, còn lúng túng cả trong nhận thức và hành động. Giáo dục đại học chậm đổi mới, liên kết đào tạo - nghiên cứu - thị trường lao động chưa chặt chẽ. Phương pháp dạy học ở nhiều nơi chưa khuyến khích sáng tạo và năng lực tự học. Cơ sở vật chất, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế còn hạn chế, bất cập. Có giai đoạn giáo dục chưa phát huy đầy đủ vai trò động lực cho phát triển…”.
Cô và trò Trường Tiểu học Nguyễn Viết Xuân, phường Yên Hòa, Hà Nội. Ảnh: Thế Bằng
Những hạn chế, tồn tại, trì trệ ấy phải được giải quyết thông qua một chương trình hành động cụ thể, đồng bộ, quyết tâm cao, khát vọng lớn của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị.
Trong đó, ngành giáo dục cần tiên phong trong đổi mới tư duy, phương pháp, quản trị; xây dựng đội ngũ nhà giáo vừa có tri thức, vừa có đạo đức và khát vọng cống hiến. Các thầy cô giáo phải là tấm gương sáng, là nguồn cảm hứng cho học trò. Học sinh, sinh viên phải nuôi dưỡng chí lớn, khát vọng lớn, học tập và rèn luyện để trở thành công dân toàn cầu, từng bước hội nhập chuẩn mực quốc tế nhưng luôn giữ vững bản sắc và tâm hồn Việt Nam.
Tổng Bí thư chỉ rõ 9 định hướng lớn để thực hiện yêu cầu này.
Đó là: Đổi mới mạnh mẽ tư duy và hành động, chuyển từ cải cách “chỉnh sửa” sang tư duy kiến tạo - dẫn dắt phát triển quốc gia bằng giáo dục; bảo đảm tiếp cận bình đẳng trong giáo dục, ưu tiên vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn; đổi mới giáo dục phổ thông toàn diện, hình thành lớp người giỏi giang - nhân ái - kiên cường; tạo đột phá trong giáo dục đại học và nghề nghiệp; đẩy mạnh hội nhập quốc tế; chăm lo xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; thúc đẩy chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI); ưu tiên đầu tư, xem đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư cho tương lai dân tộc; quy hoạch sắp xếp hệ thống (nhất là đại học công lập) để hình thành trung tâm đào tạo - nghiên cứu - đổi mới sáng tạo ngang tầm khu vực, vươn tầm quốc tế; xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời để không bị tụt hậu, để làm chủ tri thức và công nghệ, phát triển bản thân và góp phần xây dựng đất nước hùng cường, thịnh vượng.
Đây cũng chính là những nội dung cơ bản được đề cập trong Nghị quyết 71 ngày 22/8 của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển giáo dục và đào tạo” ban hành mới đây. Một nghị quyết được giới chuyên môn đánh giá là cải tổ giáo dục Việt Nam, đưa giáo dục Việt Nam, giáo dục đại học Việt Nam "cất cánh" trong thời gian tới.
Học sinh khối 6 Lương Thế Vinh trong sắc áo cờ đỏ sao vàng xếp hình Tổ quốc - biểu tượng của tình yêu nước được ươm mầm từ những bước chân đầu cấp. Ảnh: Hoàng Hà
Hàng loạt chủ trương mới về giáo dục, đào tạo đã được đưa ra và triển khai gần đây như: Miễn học phí cho toàn bộ học sinh từ mầm non tới hết trung học phổ thông, một số địa phương cung cấp bữa ăn trưa miễn phí cho các cháu học 2 buổi và mới đây, Bộ Chính trị thống nhất chủ trương đầu tư xây dựng các trường phổ thông nội trú liên cấp tại 248 xã biên giới đất liền, rồi đến Nghị quyết 71...
Điều đó cho thấy, Đảng và Nhà nước ta đã thể hiện quyết tâm tiếp tục đổi mới toàn diện nền giáo dục nước nhà để Việt Nam có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng, đứng vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới, góp phần đưa Việt Nam thành nước phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045, khi tròn 100 năm ngày thành lập nước.
