Actiso Sa Pa: 'Trái ngọt' từ mô hình liên kết bền vững

Trên những triền đồi của Sa Pa, một màu xanh đang trải dài ngút tầm mắt. Đó là màu xanh của những cánh đồng Actiso. Từ việc chỉ trồng lúa một vụ với thu nhập bấp bênh, hơn 150 hộ đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây đã có kinh tế ổn định khi tham gia vào chuỗi liên kết trồng và sản xuất Actiso trên diện tích 50 ha.

Chị Hạng Thị La, dân tộc Mông đã tính toán về hiệu quả kinh tế: "Cái này ổn hơn nhiều các loại cây trồng trước đây. Nếu là thu cả lá, cả cây, cả củ, cả hoa thì cái ruộng nhà tôi chắc cũng tầm khoảng 50 triệu đồng".

Chị Giàng Thị Nhứ đã có kinh nghiệm 7 - 8 năm trồng Actiso

Cũng như chị La, chị Giàng Thị Nhứ đã gắn bó với cây Actiso được 7-8 năm nay. Chị Nhứ chia sẻ, giá bao tiêu ổn định theo hợp đồng đã giúp chị tự chủ cuộc sống ngay trên ruộng nương của gia đình, không còn phải lo đi làm thuê xa nữa.

" Cây này lúc nhỏ thì khó làm, khó như mình nuôi trẻ con ấy, bây giờ lớn rồi thì đơn giản. Đến tháng 4 thu hết thì mình trồng tiếp bắp cải, đến tháng 7, tháng 8 lại trồng Actiso, trồng hai cây này là hiệu quả nhất rồi, chỉ cần ở nhà làm cũng thoải mái đủ ăn", chị Nhứ vui vẻ nói.

Thành công này không đến một cách ngẫu nhiên. Nó là kết quả của mô hình liên kết "4 nhà": Nhà nước – Nhà khoa học – Doanh nghiệp – Nông dân, trong đó doanh nghiệp giữ vai trò hạt nhân kết nối. Theo đó, người nông dân không chỉ được đảm bảo đầu ra, mà còn được hỗ trợ kỹ thuật trong suốt quá trình canh tác.

Ông Nguyễn Phú Trí, cán bộ quản lý phát triển vùng trồng của Công ty TraphacoSapa, cho biết: "Lợi thế của bà con mà trồng Atiso là bà con không phải đi tìm đầu ra. Doanh nghiệp tự tìm đến, tự phát triển và quản lý, bà con cứ đến thời điểm là cung cấp thôi. Toàn bộ kỹ thuật về sản xuất công ty sẽ hỗ trợ, thứ nhất là tập huấn tại hội trường, thứ hai là hỗ trợ về kỹ thuật tại thực địa. Bất cứ khi nào bà con cần là mình có mặt ngay, chính vì thế mọi người rất là quý".

Các nông hộ trồng Actiso được hỗ trợ kĩ thuật và bao tiêu đầu ra

Nông dân Sa Pa giúp nhau thu hoạch Actiso

Sự đồng hành về kỹ thuật kết hợp với một thị trường đầu ra ổn định chính là hai trụ cột của mô hình. Từ những chiếc lá được thu hái đúng tiêu chuẩn GACP-WHO, qua nhà máy chế biến hiện đại, các sản phẩm từ Actiso Sapa đã có mặt trên khắp cả nước và tiếp cận người tiêu dùng qua các kênh thương mại điện tử. Đặc biệt, hai sản phẩm từ chuỗi giá trị này đã trở thành sản phẩm OCOP 5 sao đầu tiên của tỉnh Lào Cai. Tổng doanh thu từ chuỗi gắn với cây Actiso ước tính mỗi năm khoảng 10 tỷ đồng.

Theo ông Đỗ Tiến Sỹ, Giám đốc TraphacoSapa, người vừa được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam trao tặng danh hiệu "Nhà khoa học của Nhà nông" năm 2025, mục tiêu của chuỗi liên kết không chỉ dừng lại ở kinh tế.

"Trong các buổi tập huấn hay trong quá trình hỗ trợ sản xuất, doanh nghiệp cũng chia sẻ với bà con cả những vấn đề liên quan đến bình đẳng giới. Trước kia có thể người phụ nữ làm, nhưng thu nhập mang về thì lại do người chồng quản lý, chi tiêu, nhưng bây giờ là phải bàn bạc với nhau. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng chia sẻ với họ các kĩ năng về chụp ảnh, dựng clip, truyền thông mạng xã hội để lan tỏa những giá trị cho cộng đồng", ông Sỹ chia sẻ.

Actiso được đưa vào chế biến tại nhà máy

Không chỉ là lợi ích kinh tế, mô hình liên kết tại Sa Pa còn mang lại những giá trị xã hội sâu sắc, từ việc nâng cao vai trò của phụ nữ dân tộc thiểu số đến việc gìn giữ tri thức bản địa. "Xanh – Hài hòa – Bản sắc – Hạnh phúc", triết lý phát triển của tỉnh Lào Cai đang được hiện thực hóa từ chính những cánh đồng Actiso này. Đây là minh chứng cho thấy, việc khai thác hiệu quả tiềm năng bản địa không chỉ mang lại giá trị bền vững cho cộng đồng, mà còn góp phần nâng cao vị thế cho ngành dược liệu Việt Nam.

An Kiên/VOV-Tây Bắc