AI Agent và tương lai của thị trường lao động

Trong một chia sẻ gần đây trên blog cá nhân, Sam Altman, Giám đốc OpenAI, cho biết 2025 có thể sẽ là năm lần đầu tiên AI Agent (tác nhân AI) gia nhập lực lượng lao động. Vì tò mò, tôi đã thử tạo cho mình một AI Agent. Mặc dù không có kinh nghiệm về lập trình, sau khoảng ba tiếng xem video hướng dẫn, đọc thêm vài tài liệu và, tất nhiên, “tham vấn” với ChatGPT, tôi đã tạo ra được một AI agent đầu tiên.

AI Agent của tôi có thể làm được gì?

Trong kế hoạch đi du lịch hai tuần tới, AI Agent đã kiểm tra lịch công việc của tôi, xác nhận rằng trong hai tuần tới lịch của tôi trống và tôi có thể xin nghỉ phép. Nó còn soạn sẵn một e-mail thông báo về việc tôi sẽ rời văn phòng trong hai tuần tới, kèm theo thông tin liên hệ thay thế để đề phòng trường hợp có ai cần liên hệ. Cuối cùng, AI Agent còn lập cho tôi một danh sách đồ đạc cần mang theo, dựa trên địa điểm tôi định đến và dự báo thời tiết của khu vực đó trong hai tuần tới.

Nếu tự làm, mỗi tác vụ như vậy có thể mất khoảng 20-30 phút, nhưng nhờ AI Agent, tất cả đều được hoàn thành trong chưa đến 5 giây. Tất nhiên, đây chỉ là một AI Agent đơn giản được tạo ra bởi một người không có kinh nghiệm với mục đích giải trí. Tuy nhiên, không khó để hình dung rằng một AI Agent được thiết kế bài bản bởi các nhà lập trình có kinh nghiệm có thể xử lý khối lượng công việc lớn hơn nhiều.

Mặc dù tôi ấn tượng với khả năng xử lý công việc của AI, nhưng viễn cảnh có được một “đồng nghiệp” AI thực sự vẫn còn xa vời.

Sự phát triển của năng lực AI

Người dùng điện thoại thông minh đã quen với các trợ lý ảo như Siri, Google Assistant - có thể coi là thế hệ AI Agent đầu tiên - có khả năng hỗ trợ một số tác vụ hẹp trên điện thoại hoặc trong hệ thống nhà thông minh.

Thế hệ AI Agent mới - đang được định hình bởi sự nhảy vọt về khả năng tư duy của AI, tiêu biểu là các mô hình o1 và o3 của ChatGPT, hay mới nhất là DeepSeek R1. Đây là những mô hình có khả năng “lý luận”, nghĩa là AI có thể chia nhỏ yêu cầu của người dùng, thử tiếp cận câu hỏi từ nhiều góc độ khác nhau trước khi đưa ra câu trả lời cuối cùng. Điều này cho phép AI xử lý các yêu cầu phức tạp, phân chia chúng thành các nhiệm vụ nhỏ và đưa ra giải pháp cụ thể.

Mặc dù khả năng “suy luận” này đã đưa các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM - Large Language Model) vượt qua vai trò của các chatbot đơn thuần, nhưng vẫn khó có thể loại bỏ hoàn toàn sự tham gia của con người. Điểm mấu chốt mà AI hiện nay chưa thể thay thế là khả năng đưa ra quyết định, đặc biệt đối với các tác vụ phức tạp đòi hỏi sự can thiệp của nhiều yếu tố.

Để hoàn thành một công việc một cách trọn vẹn, AI Agent cần đạt được mức độ tự chủ trong việc ra quyết định và hành động. Nói cách khác, AI cần có khả năng đưa ra quyết định thay vì chỉ tạo nội dung (như hầu hết các công cụ AI dựa trên LLM hiện nay). Ngoài ra, AI cũng cần có khả năng theo đuổi các mục tiêu cụ thể, chẳng hạn như tối đa hóa doanh số, tăng điểm hài lòng của khách hàng hoặc nâng cao hiệu quả trong chuỗi cung ứng. Điều này đòi hỏi khả năng phân tích các chuỗi hoạt động phức tạp và đưa ra quyết định ở từng bước - điều mà các mô hình LLM hiện nay chưa thể thực hiện đầy đủ.

Nói tóm lại, dù đã đạt được nhiều tiến bộ, các hệ thống AI dựa trên mô hình LLM hiện nay chỉ tối ưu hóa việc tạo nội dung, chứ chưa hướng đến việc ra quyết định. Điều này khiến cho các AI Agent có thể trở thành những trợ thủ đắc lực, nhưng vẫn thiếu khả năng tham gia vào công việc như một “nhân viên” độc lập.

AI sẽ thay đổi cách chúng ta làm việc

Mặc dù chưa thể thay thế hoàn toàn người lao động, AI sẽ thay đổi cách chúng ta làm việc thông qua khả năng xử lý các nghiệp vụ lặp đi lặp lại hoặc các công việc thuần túy về tìm kiếm dữ liệu.

Thay vì dành thời gian cho những tác vụ “nhàm chán” như kiểm tra e-mail, tìm kiếm tài liệu hay theo dõi tiến độ công việc, người lao động có thể giao việc cho các AI Agent kèm theo hướng dẫn cụ thể. Khi đó, công việc chính của người lao động sẽ tập trung vào quá trình ra quyết định.

Sự tham gia của AI sẽ dẫn đến những xáo trộn nhất định trong thị trường lao động, với cả khía cạnh tích cực như tăng năng suất, mở rộng kinh doanh và khía cạnh tiêu cực như mất việc làm, đào thải lao động - đặc biệt là những lao động lớn tuổi không quen sử dụng các công cụ AI.

Tuy nhiên, đây là tiến trình không thể đảo ngược; dù muốn hay không, doanh nghiệp và người lao động đều phải sẵn sàng cho một thời kỳ mới với sự gia nhập của lực lượng AI Agent.

Trịnh Minh