Ai chịu trách nhiệm khi hồ sơ của dân bị chậm, từ chối khi dùng dịch vụ công trực tuyến?

Chiều 1/12, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số

Chiều 1/12, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật Chuyển đổi số. Liên quan dịch vụ công trực tuyến, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TPHCM) cho hay, dự thảo quy định cơ quan Nhà nước không được yêu cầu người dân nộp lại giấy tờ đã có trong cơ sở dữ liệu quốc gia nhưng chưa quy định trách nhiệm pháp lý khi hệ thống dữ liệu lỗi hoặc không kết nối liên thông, gây chậm trễ giải quyết thủ tục cho người dân và doanh nghiệp.

Đại biểu Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung cơ chế xử lý rõ ràng gồm quy định về trách nhiệm giải trình, trách nhiệm bồi thường thiệt hại và nghĩa vụ công khai nguyên nhân kỹ thuật khi hồ sơ bị chậm hoặc bị từ chối không do lỗi của người dân.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TPHCM)

Ông Nguyễn Tâm Hùng nhấn mạnh đây là điểm mấu chốt để chuyển đổi số đi vào thực chất, người dân thực sự trở thành trung tâm.

Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn TPHCM) nhận định, hạ tầng số công cộng chưa được thiết kế chuẩn quốc gia. Các thành phần như định danh - xác thực, thanh toán số công, nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu, chữ ký số quốc gia, cloud, trung tâm dữ liệu chính là xương sống của Chính phủ số nhưng dự thảo chưa khẳng định nguyên tắc "một chuẩn - một nền tảng - nhiều dịch vụ". Cùng với đó chưa xác định phần nào Nhà nước đầu tư, phần nào xã hội hóa; chưa có API quốc gia nên các bộ, ngành - địa phương tự xây dựng hệ thống, gây manh mún và chi phí ẩn lớn.

Doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên "sân của người khác"

Đáng lo ngại, theo đại biểu Phạm Trọng Nhân, hiện nay, một thực tế rất đáng lo là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt (di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng...) nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài; trong khi startup Việt "đói dữ liệu", không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm, cạnh tranh.

"Trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác. Khi dữ liệu không nằm trong biên giới pháp lý của mình, rất khó bảo vệ chủ quyền số và phát triển doanh nghiệp số nội địa. Không có dữ liệu Việt thì không thể có AI Việt", ông Phạm Trọng Nhân đặt vấn đề.

Từ đó, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc phát triển kinh tế số và xã hội số theo hướng kết hợp bắt buộc tối thiểu trong giao dịch với Nhà nước, khuyến khích tối đa cho doanh nghiệp: thuê dịch vụ số, cloud, sandbox.

Đồng thời chế định nguyên tắc kinh tế dữ liệu: dữ liệu là yếu tố sản xuất mới; dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp - ẩn danh; chống độc quyền dữ liệu và chống khóa chặt dữ liệu.

Cần một đạo luật khung để chấm dứt tình trạng "cát cứ số"

Giải trình trước Quốc hội về các vấn đề đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, đây là đạo luật hoàn toàn mới, chưa có tiền lệ quốc tế, nên tinh thần xây dựng dự thảo luật là "ngắn, luật khung và dành sự linh hoạt cho Chính phủ".

Ông cho biết, hiện các quy định liên quan đến chuyển đổi số rải rác trong nhiều luật, thiếu khung công nghệ, thiếu nguyên tắc tối thiểu và đặc biệt thiếu cấu trúc quản trị quốc gia thống nhất. Luật mới nhằm tránh tình trạng mỗi ngành, mỗi địa phương tự làm theo một hệ thống riêng dẫn tới manh mún, lãng phí và khó chia sẻ dữ liệu.

Luật Chuyển đổi số được xây dựng, theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, nhằm tạo khuôn pháp lý thống nhất cho chuyển đổi số quốc gia, bảo đảm chuyển đổi số đúng hướng, an toàn, hiệu quả, khắc phục tình trạng cát cứ số, manh mún số trên các nền tảng.

"Nếu chậm hơn trong việc ra các nguyên tắc chuyển đổi số, việc kết nối, thống nhất các luật chuyên ngành, thì việc trăm hoa đua nở có thể làm hỏng bức tranh tổng thể về chuyển đổi số quốc gia", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng

Bộ trưởng cho rằng, chuyển đổi số không chỉ là ứng dụng công nghệ mà là thay đổi phương thức hoạt động, quản trị và cung cấp dịch vụ trên môi trường số. Điểm khác biệt lớn nhất giữa chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin truyền thống là sự xuất hiện của nền tảng số dùng chung, vận hành theo nguyên tắc kết nối mặc định và chia sẻ dữ liệu mặc định.

Ông nhấn mạnh khi cơ quan nhà nước đã có thông tin của người dân trong cơ sở dữ liệu quốc gia thì người dân không phải khai báo lại, vì "khai báo một lần là mặc định, còn kết nối - liên thông - chia sẻ dữ liệu cũng phải là mặc định".

Dự thảo tập trung vào 5 nhóm nội dung, gồm khuôn khổ pháp lý cho quốc gia số; cơ chế phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số; xác lập cấu trúc quản trị thống nhất; luật hóa cơ chế nguồn lực tài chính và nhân lực số; cùng hệ thống đánh giá định kỳ các chỉ số chuyển đổi số. Lần đầu tiên, các khái niệm cốt lõi như chuyển đổi số, dữ liệu số, nền tảng số, hạ tầng số, môi trường số được định nghĩa tập trung, đi kèm khung kiến trúc tổng thể quốc gia số và khung quản trị dữ liệu. Quốc hội dự kiến thông qua Luật Chuyển đổi số vào ngày 11/12.

Hải Yến