Ai giám sát việc thi hành án của văn phòng thi hành án dân sự?

Ngày 4/7, tại Hà Nội, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật (Bộ Tư pháp) tổ chức Hội thảo góp ý dự thảo Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) năm 2025.

Bà Nguyễn Thị Kim Quy, Phó trưởng Ban Pháp chế và Nhiệm vụ Thi hành án dân sự, Cục Quản lý thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp. Ảnh Nguyên Khánh.

Cần thiết rút ngắn thời hiệu yêu cầu thi hành án

Tại hội thảo, nhóm các vấn đề liên quan đến sửa đổi trình tự, thủ tục theo hướng rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí, nâng cao chất lượng, hiệu quả thi hành án dân sự đã nhận được sự đồng thuận cao từ các đại biểu và chuyên gia.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc rút ngắn thời gian và giảm thiểu chi phí là xu hướng tất yếu, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn và tinh thần cải cách tư pháp.

Theo bà Nguyễn Thị Kim Quy, Phó trưởng Ban Pháp chế và Nhiệm vụ Thi hành án dân sự, Cục Quản lý thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp), dự thảo luật gồm 5 chương, 98 điều.

Dự thảo sửa đổi 66 điều, bổ sung 13 điều và bãi bỏ 44 điều, 33 khoản/điểm của luật hiện hành; rút ngắn quy trình, thời gian, giảm thiểu tối đa chi phí tuân thủ pháp luật, đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thi hành án.

Luật sư Lê Hồng Nguyên, nguyên Kiểm sát viên cao cấp, Viện Kiểm sát nhân dân cấp cao tại TP.HCM cho rằng, việc rút ngắn thời gian, quy trình sẽ hỗ trợ giải quyết các vụ án kéo dài.

Ông Nguyên cũng đề xuất nên rút ngắn thời hiệu yêu cầu thi hành án, bởi thời hạn 5 năm như dự thảo (phương án 1) là quá dài, dễ dẫn đến việc tài sản biến động, gây khó khăn cho thi hành án. Ngoài ra, cần bỏ quy định bắt buộc người yêu cầu thi hành án phải nộp bản án, quyết định, vì cơ quan thi hành án đã nhận bản án từ tòa án.

Bà Phạm Huyền, Phó trưởng Phòng Kiểm sát Thi hành án dân sự, Viện Kiểm sát nhân dân TP Hà Nội. Ảnh Nguyên Khánh.

Tán thành quy định xử lý các vụ án theo đơn yêu cầu chưa có điều kiện thi hành án, TS Nguyễn Thanh Thủy, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự, đề nghị cần mở rộng điều kiện miễn, giảm các khoản thu ngân sách nhà nước đối với những án không thể thi hành được, nhằm giảm bớt án tồn đọng, tránh gây bức xúc dư luận.

Luật sư Lê Thị Kim Dung, nguyên Trưởng phòng Nghiệp vụ 1, Cục Thi hành án dân sự, Bộ Tư pháp cho rằng, việc chủ động thi hành án, đặc biệt là việc chi trả các khoản tiền thu được từ án hình sự, nhằm giải quyết sớm quyền lợi cho người dân là cần thiết.

"Cần tiếp tục rà soát để rút ngắn thêm thời hạn, như thời hiệu yêu cầu thi hành án hay thời hiệu khiếu nại, để đảm bảo việc giải quyết được nhanh chóng, hiệu quả", bà Dung góp ý.

Trong khi đó, bà Phạm Huyền, Phó trưởng Phòng Kiểm sát Thi hành án dân sự, Viện Kiểm sát nhân dân TP Hà Nội đề nghị bổ sung quy định rõ thời hạn trả lời của các cơ quan thi hành án cho Viện Kiểm sát khi có yêu cầu cung cấp tài liệu hoặc tự kiểm tra hồ sơ, cụ thể là trong vòng 30 ngày theo đúng Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân.

Theo bà Huyền, cần giải thích thuật ngữ "cơ quan thi hành án dân sự" là gì và "người được giao nhiệm vụ tổ chức thi hành án" là ai để đảm bảo sự phổ cập và dễ hiểu cho người dân.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh Nguyên Khánh.

Tranh luận việc đổi tên văn phòng thừa phát lại

Tại hội thảo, chủ đề "Xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự" cũng nhận được sự quan tâm của các chuyên gia.

Ban soạn thảo cho biết, dự thảo luật đã dành Chương III quy định về thừa hành viên và văn phòng thi hành án dân sự. Đồng thời Chính phủ đã thống nhất với đề xuất của Bộ Tư pháp về việc đổi tên văn phòng thừa phát lại thành văn phòng thi hành án dân sự và thừa phát lại thành thừa hành viên.

Mục tiêu là nhằm phù hợp với phạm vi, tính chất hoạt động, đảm bảo thực hiện hiệu quả chủ trương xã hội hóa và mở rộng sự tham gia của khu vực tư nhân.

Tuy nhiên, bà Phạm Huyền, Phó trưởng Phòng Kiểm sát Thi hành án dân sự, Viện Kiểm sát nhân dân TP Hà Nội băn khoăn về nhiệm vụ và quyền hạn của thừa hành viên. Bởi quyền hạn của thừa hành viên gần như không khác biệt so với chấp hành viên, ngoại trừ một số nhiệm vụ không được thực hiện.

Từ đó, bà Huyền đề nghị bổ sung các điều khoản quy định rõ ràng về nguyên tắc và đạo đức nghề nghiệp của thừa hành viên, cũng như những điều mà thừa hành viên không được làm, tương tự như quy định đối với chấp hành viên.

"Thừa hành viên được áp dụng các biện pháp bảo đảm thi hành án và cưỡng chế thi hành án, thu giữ tài sản. Vậy ai sẽ là người ra quyết định cho các thừa hành viên thực hiện nhiệm vụ này, nhất là khi tổ chức này chỉ là một doanh nghiệp tư nhân?

Cần cân nhắc kỹ lưỡng về việc trao quyền năng nhà nước cho một tổ chức tư nhân; có chế tài rõ ràng đối với trưởng văn phòng thi hành án dân sự, người chịu trách nhiệm hoàn toàn đối với các hoạt động nghiệp vụ của thừa hành viên, để tránh tình trạng vi phạm mà không có căn cứ xử lý", bà Huyền góp ý.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Lại, Trưởng Văn phòng Thừa phát lại Ba Đình (Hà Nội), bày tỏ băn khoăn về việc đổi tên văn phòng thừa phát lại thành văn phòng thi hành án dân sự và thừa phát lại thành thừa hành viên.

Theo ông Lại, chế định thừa phát lại không phải là mới ở Việt Nam, đã hoạt động 16 năm và đã giúp người dân tự bảo vệ mình trước pháp luật. Việc thay đổi tên gọi có thể gây nhầm lẫn với cơ quan thi hành án dân sự của nhà nước và gây ra nhiều chi phí phát sinh.

Ông Lại cũng đặt ra câu hỏi về cơ quan nào sẽ giám sát việc thi hành án của văn phòng thi hành án dân sự (tên mới), khi văn phòng này được thi hành các bản án thuộc thẩm quyền của cơ quan thi hành án dân sự cấp tỉnh?

Kết thúc Hội thảo, Ban tổ chức cho biết sẽ tiếp thu đầy đủ các ý kiến của đại biểu và chuyên gia để tổng hợp, chỉnh lý xây dựng dự thảo luật hoàn thiện, đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

Nguyên Khánh