Ai là nữ tiến sĩ khoa bảng đầu tiên của Việt Nam, quê ở Hải Dương?

1. Ai là nữ tiến sĩ khoa bảng đầu tiên của Việt Nam?

Trưng Trắc

0%

Lê Ngọc Hân

0%

Nguyễn Thị Duệ

0%

Hồ Xuân Hương

0%

Chính xác

Theo bài viết trên Cổng thông tin điện tử tỉnh Hải Dương, thời phong kiến, phụ nữ không được quyền thi cử, học hành nhưng lịch sử khoa bảng Việt Nam vẫn ghi nhận một nữ trạng nguyên. Đó là bà Nguyễn Thị Duệ (một số tài liệu khác ghi Nguyễn Thị Du hay Nguyễn Thị Ngọc Toàn), sống vào khoảng cuối thế kỷ 16, đầu thế kỷ 17, quê ở làng Kiệt Đặc, Chí Linh (Hải Dương).

Đại Nam dư địa chí ước biên ghi: "Am Đàm Hoa, Tiến sĩ gái" (ở am Đàm Hoa có một nữ tiến sĩ).

2. Bà đã cải trang nam nhi để thi cử dưới triều đại nào?

Lê sơ

0%

Nhà Mạc

0%

Tây Sơn

0%

Nguyễn

0%

Chính xác

Cuối thế kỷ 16, khi nhà Mạc lâm nguy vì cuộc chiến với Lê - Trịnh, gia đình bà Nguyễn Thị Duệ phải rời làng Kiệt Đặc (Hải Dương) lên Cao Bằng lánh nạn theo vua Mạc. Tại đây, dù hoàn cảnh khó khăn, bà vẫn tiếp tục học tập.

Nhà Mạc dù suy yếu vẫn duy trì tổ chức thi cử để tìm nhân tài. Bà Duệ, thông minh và say mê đèn sách, đã giả trai lấy tên Nguyễn Ngọc Du để tham gia thi. Bà lần lượt vượt qua các kỳ thi Hương, Hội và Đình, đỗ đầu và trở thành nữ tiến sĩ đầu tiên của Việt Nam khi mới khoảng 17-20 tuổi.

3. Sau khi phát hiện bà là nữ giả nam, vua Mạc đã:

Kết tội khi quân và xử tử

0%

Khen ngợi tài sắc và cho làm Lễ quan trong cung

0%

Bắt giam suốt đời

0%

Trục xuất khỏi kinh thành

0%

Chính xác

Theo sách Những người thầy trong sử Việt, sau khi bà Nguyễn Thị Duệ (giả nam lấy tên Nguyễn Ngọc Du) thi đỗ Trạng nguyên, triều đình mở yến tiệc để vinh danh các tân khoa. Trong buổi lễ, bà là người đầu tiên tiến lên làm lễ trước bệ rồng. Vua Mạc và các quan trong triều đều ngạc nhiên trước vẻ ngoài khôi ngô tuấn tú, bước đi khoan thai của vị Trạng nguyên trẻ tuổi.

Khi vua ban rượu mừng (ngự tửu), bà tiến đến nhận lễ. Lúc này, nhà vua để ý thấy Trạng nguyên có gương mặt xinh đẹp, da trắng, thân hình mảnh mai, ánh mắt long lanh nên sinh nghi. Vua hỏi dò và phát hiện Nguyễn Ngọc Du thực chất là nữ cải trang nam để đi thi.

Cả triều đình kinh ngạc vì chuyện xưa nay chưa từng có, chưa kể đây là tội khi quân, khó thoát khỏi án chết. Tuy nhiên, vua Mạc đã không trừng phạt mà còn khen ngợi và tỏ ra rất quý trọng tài sắc của bà, cho lấy lại tên cũ, ban cho làm Lễ quan trong cung dạy chữ và lễ nghi cho các cung tần, thị nữ.

4. Danh hiệu "Bà Chúa Sao Sa" gắn liền với bà vì lý do nào?

Bà từng dạy thiên văn học

0%

Tên làng bà ở gắn với từ “Sao Sa”

0%

Vua Mạc phong bà làm Tinh Phi - xinh đẹp và sáng như sao sa

0%

Bà yêu thích ngắm sao

0%

Chính xác

Sau một thời gian bà Nguyễn Thị Duệ làm lễ quan trong cung, nhà vua cảm mến sắc đẹp và tài năng của bà, liền lấy làm phi và phong làm Tinh Phi, ngụ ý bà xinh đẹp và sáng láng như một vì sao sa. Về sau, dân gian gọi bà là "Bà Chúa Sao Sa".

5. Bà từng được phong tước hiệu gì khi làm việc dưới triều Lê - Trịnh?

Nghi Hòa Quan

0%

Nghi Ái Quan

0%

Lễ Nghi Quan

0%

Quốc Tử Giám Phó Khảo

0%

Chính xác

Năm 1625, khi quân Lê - Trịnh tiêu diệt nhà Mạc ở Cao Bằng, bà Nguyễn Thị Duệ lui về ẩn tu ở chùa Sùng Phúc, vừa trụ trì, vừa dạy học. Sau đó, bà bị quân Trịnh phát hiện và bắt giải về Thăng Long. Nhờ tài đối đáp thông minh, bà thoát tội chết và được đối đãi tử tế. Bà kết giao với hoàng hậu Trịnh Thị Ngọc Trúc, được phong làm Chiêu nghi, rồi Nghi Ái quan, dạy học trong cung. Bà được vua Lê và chúa Trịnh trọng vọng, thường được giao khảo duyệt các bài thi, văn bản và biểu sớ quan trọng trong triều.

6. Tại Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), bà được thờ với danh hiệu nào?

Nghi Ái quan - nữ tiến sĩ duy nhất

0%

Chiêu nghi - nữ quan trong cung

0%

Bà Chúa Sao Sa

0%

Nhà sáng lập Văn Hội Chí Linh

0%

Chính xác

Bà Chúa Sao Sa (Nguyễn Thị Duệ) nổi tiếng khắp nơi và quan tâm đặc biệt đến việc học hành ở quê nhà. Bà cấp tiền để lập Văn Hội ở Chí Linh, tạo điều kiện cho con em trong vùng đến học tập.

Tại nhà thờ họ Nguyễn, nhiều sách cổ kim được lưu giữ để mọi người đọc. Các sĩ tử ở quê hàng tháng nhận đề thi do bà gửi qua ngựa trạm, làm bài rồi gửi về kinh cho bà chấm. Phương pháp đào tạo từ xa này giúp quê hương bà trở thành điểm sáng về học hành và đỗ đạt.

Năm 70 tuổi, bà về quê dựng am Đàm Hoa để đọc sách, dạy học và giúp đỡ người nghèo. Bà mất năm 80 tuổi, được dân làng lập đền thờ và tôn làm thần. Tại Văn Miếu Mao Điền (Hải Dương), bà là nữ tiến sĩ duy nhất được thờ với danh hiệu "Nghi Ái quan" và được tôn vinh cùng các bậc hiền tài nổi tiếng của tỉnh.

Hoàng Linh