AI tràn ngập dịch vụ số: Sáng tạo của con người đang bị thay thế?

Tuy nhiên, không phải ai cũng hài lòng với sự thay đổi này, và một số người đang quay lưng lại với các sản phẩm họ từng yêu thích.

Karen Crow, một nghệ sĩ 51 tuổi sống tại Pittsburgh, là một trong số đó. Sau gần hai năm học tiếng Pháp liên tục trên Duolingo và nghe sách trên Audible, cô đã quyết định hủy cả hai dịch vụ vào cuối tháng 5.

Người dùng phản đối dịch vụ tích hợp AI vì lo ngại mất việc, giảm chất lượng và đánh mất sự sáng tạo của con người - Ảnh: Washington Post

Nguyên nhân là cả Duolingo lẫn Audible công bố mở rộng sử dụng AI. Duolingo sẽ thay thế một phần biên dịch viên bằng AI để tăng số lượng bài học, còn Audible - công ty con của Amazon, cho phép nhà xuất bản dùng giọng đọc tổng hợp để tạo sách nói.

“Tôi rất trung thành và đã chi rất nhiều tiền cho những nền tảng này. Nhưng nếu ngày càng nhiều người rời đi, hy vọng họ sẽ xem xét lại”, Crow nói với Washington Post.

Làn sóng phản ứng từ mạng xã hội

Crow không đơn độc. Trên các nền tảng mạng xã hội như Reddit, Threads, TikTok và YouTube, hàng nghìn bình luận chỉ trích AI đang thay thế người lao động và làm giảm chất lượng trải nghiệm người dùng. Nhiều người đe dọa hủy đăng ký hoặc cho rằng sản phẩm có AI kém sâu sắc, vô hồn.

“AI đang thay thế những gì quan trọng nhất với con người, từ khả năng sáng tạo, đến sự kết nối cảm xúc”, Kayla Ellsworth sinh viên đại học 21 tuổi chia sẻ.

Sau khi ChatGPT ra mắt cuối năm 2022, chatbot AI nhanh chóng phổ biến. Hàng loạt công ty đã tích hợp AI vào sản phẩm như Microsoft Office có trợ lý viết văn bản, Zoom tạo biên bản cuộc họp bằng AI, còn nhiều doanh nghiệp âm thầm dùng AI cho dịch vụ khách hàng và lập trình. Nhưng sự tiện lợi không phải lúc nào cũng đi kèm với sự hài lòng.

“Duolingo và Audible không phải dịch vụ thiết yếu. Đây là những sản phẩm giải trí, nơi người dùng chủ động chi tiền để trải nghiệm. Khi AI thay thế con người trong các lĩnh vực này, cảm giác mất mát trở nên rất rõ rệt”, Alice Marwick, Giám đốc nghiên cứu tại Data & Society nhận định.

Duolingo từng thu hút người hâm mộ với hình ảnh linh vật cú xanh tinh nghịch từ clip hài hước đến meme lan truyền. Nhưng sau thông báo về AI, các tài khoản mạng xã hội của Duolingo nhanh chóng ngập tràn lời phàn nàn rằng AI dịch sai, bài học thiếu cảm xúc, mất đi sự gắn kết vốn có.

Đáp lại, Duolingo khẳng định AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ, không thay thế hoàn toàn con người. “Chúng tôi sử dụng AI để cải thiện sản phẩm, giúp đội ngũ tập trung vào công việc sáng tạo. Duolingo vẫn đang tuyển dụng ở nhiều vị trí”, công ty cho biết.

Trong khi đó, Audible lý giải rằng AI sẽ giúp tạo sách nói cho những tác phẩm không có ngân sách thuê người thuyết minh, như sách cũ, bản dịch hoặc ấn phẩm độc lập. Một phát ngôn viên cho biết: “Chúng tôi bổ sung AI để hỗ trợ chứ không thay thế lời kể của con người. Mục tiêu là mở rộng lựa chọn cho người nghe và mang đến cơ hội cho nhiều tác giả hơn”.

Tuy vậy, người kể chuyện kỳ cựu Erin deWard cảnh báo: “Giọng AI có thể trơn tru, nhưng không thể truyền tải cảm xúc”, bà ví dụ rằng AI đọc một cảnh tình cảm sẽ khiến người nghe… bật cười vì thiếu chân thực. Ngay cả khi AI được lập trình để ‘thở’ hay thay đổi nhịp đọc, nó vẫn không thể diễn đạt trải nghiệm thực sự”.

Nguy cơ cho ngành sáng tạo

Từ sách tô màu đến tiểu thuyết lãng mạn, từ thiết kế logo đến bài thuyết trình, AI đang dần xâm nhập sâu hơn vào các lĩnh vực sáng tạo. Trên nền tảng Etsy, sản phẩm do AI tạo ra đang làm giảm cơ hội sống còn của các nghệ nhân thủ công.

Không ít tác giả đã đâm đơn kiện các công ty AI vì sử dụng tác phẩm của họ để huấn luyện mô hình, một số vụ việc liên quan đến Meta và mô hình Llama. Các công ty biện hộ rằng dữ liệu họ thu thập từ sách, bài báo và tác phẩm nghệ thuật được dùng “hợp lý” nhưng giới nghệ sĩ không đồng tình.

“Tôi tưởng rằng công nghệ sẽ giúp tôi tiết kiệm thời gian để sống trọn vẹn hơn. Giờ thì công nghệ giặt giũ hộ tôi, còn AI thì sáng tác thay tôi”, nhà văn Brittany Moone chia sẻ. Moone - người đang chuẩn bị xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay, cho biết cô đang dành dụm tiền để thuê người kể chuyện thật cho sách nói, thay vì dùng giọng tổng hợp.

Theo nghiên cứu của Mesut Cicek, trợ lý giáo sư tiếp thị tại Đại học Washington State (Mỹ), chỉ cần một sản phẩm có dán nhãn “AI” là đã khiến nhiều người tiêu dùng dè dặt. Lý do chính là lo ngại về mất việc, quyền riêng tư và chất lượng.

“Sẽ có những thương hiệu chọn nói "không" với AI để tạo khác biệt. Dù điều đó có thể làm tăng chi phí, vẫn có nhóm người tiêu dùng sẵn sàng trả thêm để được dùng sản phẩm hoàn toàn do con người tạo ra”, Cicek nhận định.

Chegg, nền tảng học trực tuyến, từng tuyên bố đẩy mạnh AI nhưng lại nhanh chóng mất người dùng vào tay ChatGPT và Google. Google cũng từng bị chỉ trích vì dùng AI để viết thư trong quảng cáo Thế vận hội Qlympic, và gặp phản ứng khi tích hợp giọng đọc tổng hợp vào sách nói từ năm 2022.

Những ví dụ này cho thấy việc tích hợp AI không tự động mang lại thành công. Nếu AI khiến trải nghiệm trở nên vô cảm, thiếu chiều sâu hoặc gây tranh cãi đạo đức, người tiêu dùng sẽ phản kháng.

Với một bộ phận khách hàng như Crow, Ellsworth hay Moone, việc rời bỏ các dịch vụ yêu thích không chỉ là hành động cá nhân mà còn là thông điệp rằng họ không muốn sự sáng tạo của con người bị thay thế bởi những dòng mã lạnh lùng.

Hoàng Vũ