AI và bài toán phát triển nhân văn, an toàn, tự chủ cho Việt Nam

Chính vì vậy, Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của AI - Tác động và ứng phó chính sách”, do Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp cùng Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Hội đồng Lý luận Trung ương và Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức vào ngày 15/9, tại Hà Nội có ý nghĩa hết sức đặc biệt. Các ý kiến quan trọng tại hội thảo từ những đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng và Nhà nước đã phác họa rõ ràng cả cơ hội, rủi ro và định hướng chiến lược để Việt Nam chủ động bước vào kỷ nguyên AI.

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an phát biểu khai mạc Hội thảo

Ngay trong phát biểu khai mạc, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an, đã chỉ ra AI đang trở thành một trong những công nghệ then chốt có thể làm thay đổi trật tự toàn cầu trong tương lai. Lãnh đạo Bộ Công an chỉ rõ, công nghệ này không chỉ giúp tối ưu hóa sản xuất, cải thiện y tế, đổi mới giáo dục, nâng cao năng lực quản trị xã hội, mà còn là động lực để các quốc gia khẳng định vị thế trong kỷ nguyên số. Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng cảnh báo AI mang theo hàng loạt thách thức, từ khoảng trống pháp lý, rủi ro đạo đức đến nguy cơ bị lợi dụng cho tội phạm mạng, chiến tranh thông tin và xâm phạm quyền riêng tư. Đặc biệt, tác động đến quốc phòng, an ninh là một nguy cơ không thể xem nhẹ.

“Đảng đã đề ra, phát huy mạnh mẽ tiềm năng, giảm thiểu rủi ro từ AI, đưa đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyên đôi sô quôc gia thật sự trở thành chìa khóa vàng cho phát triển; yêu cầu xử lý hài hòa giữa phát triển và kiểm soát, giữa đổi mới và kỷ cương, giữa cơ hội và rủi ro, giữa hội nhập và độc lập, tự chủ đối với vấn đề AI... đang đặt ra cấp bách”, Đại tướng Lương Tam Quang nhấn mạnh.

GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu

Ở góc độ lý luận và tầm nhìn dài hạn, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, khẳng định AI đang định hình lại cấu trúc xã hội, mô hình kinh tế và hệ giá trị văn hóa. Giáo sư phân tích, sức mạnh của AI thể hiện rõ qua khả năng xử lý dữ liệu khổng lồ, dự báo xu hướng, hỗ trợ ra quyết định trong thời gian thực, cũng như khả năng mô phỏng hành vi và sáng tạo nội dung. Đây là những yếu tố giúp AI trở thành “lực lượng sản xuất mới” trong thời đại số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cải tiến kỹ thuật và nâng cao năng suất.

Tuy nhiên, theo GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, nhân loại không thể lạc quan một chiều. AI tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng, từ nguy cơ mất kiểm soát các hệ thống tự học cho đến tác động tiêu cực đến thị trường lao động. GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng cảnh báo về khả năng xâm phạm quyền riêng tư, sự xuất hiện của tin giả, deepfake hay các cuộc tấn công mạng tinh vi. Trong lĩnh vực quốc phòng, AI còn bị lợi dụng để phát triển vũ khí tự động, đe dọa hòa bình và an ninh thế giới.

Chính vì vậy, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng cho rằng yêu cầu cấp thiết là định vị quốc gia trong hệ sinh thái AI toàn cầu, xây dựng chiến lược phát triển AI nhân văn, an toàn và hiệu quả, đồng thời kiến tạo một khung pháp lý chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Ở khía cạnh hoạch định chính sách và triển khai thực tiễn, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra những định hướng cụ thể. Ông nhấn mạnh rằng AI không chỉ là công nghệ ứng dụng, mà đã trở thành một loại hạ tầng trí tuệ quốc gia. Theo ông, Việt Nam cần khẩn trương xây dựng trung tâm siêu tính toán quốc gia, phát triển hệ sinh thái dữ liệu mở và tiến tới phổ cập AI như một phong trào “bình dân học vụ” để mỗi người dân đều có một trợ lý số, giúp nhân đôi trí tuệ xã hội.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng khẳng định chiến lược phát triển AI của Việt Nam sẽ dựa trên nguyên tắc “mở”: phát triển công nghệ số và AI trên nền tảng chuẩn mở, mã nguồn mở, nhằm vừa làm chủ công nghệ, vừa đóng góp cho nhân loại. Ông cho rằng, muốn xây dựng doanh nghiệp AI Việt Nam, trước hết phải tạo ra thị trường trong nước. Do đó, Chính phủ sẽ tăng chi tiêu cho AI, trong đó Quỹ Đổi mới công nghệ Natif sẽ dành ít nhất 40% nguồn lực để hỗ trợ ứng dụng AI, cấp voucher cho doanh nghiệp nhỏ và vừa. Điều này sẽ giúp các công ty khởi nghiệp và doanh nghiệp Việt Nam có “nôi” để lớn lên từ chính thị trường nội địa.

Một điểm nhấn quan trọng khác được Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ đề cập là việc Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, hài hòa với chuẩn mực quốc tế nhưng phù hợp thực tiễn trong nước, đồng thời xây dựng Luật AI. Các nguyên tắc cốt lõi bao gồm: quản lý theo mức độ rủi ro; minh bạch và trách nhiệm giải trình; đặt con người làm trung tâm; khuyến khích tự chủ công nghệ trong nước; lấy AI làm động lực tăng trưởng bền vững và bảo vệ chủ quyền số. Ông nhấn mạnh, AI có thể là công cụ mạnh mẽ, nhưng con người mới là chủ thể quyết định cuối cùng.

Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước tại Hội thảo

Hội thảo lần này không chỉ là diễn đàn khoa học, mà còn là bước cụ thể hóa Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Những kiến nghị từ hội thảo sẽ là cơ sở để cập nhật Chiến lược quốc gia về AI, đồng thời hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật, bảo đảm Việt Nam không bỏ lỡ “thời cơ vàng” mà kỷ nguyên AI mang lại. Trong tiến trình ấy, sự đồng hành của Nhà nước, doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và toàn xã hội là yếu tố then chốt để biến tiềm năng thành hiện thực.

Quang cảnh Hội thảo

Trí tuệ nhân tạo đang trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình xác lập mô hình tăng trưởng mới và quản trị quốc gia hiện đại. Với quyết tâm chính trị cao, định hướng chiến lược đúng đắn và cách tiếp cận nhân văn, Việt Nam có đủ điều kiện để vươn lên, tận dụng cơ hội lịch sử mà AI mang lại, góp phần đưa đất nước phát triển phồn vinh, hạnh phúc và vững bước sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

Hồng Sơn