AI đặt ra thách thức chưa từng có về khoảng trống pháp lý, rủi ro đạo đức
Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho rằng, bên cạnh tiềm năng, AI cũng đặt ra những thách thức chưa từng có về khoảng trống pháp lý, rủi ro đạo đức, lạm dụng công nghệ cho tội phạm mạng, chiến tranh thông tin, xâm phạm quyền riêng tư, dữ liệu...
Sáng 15/9, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Hội đồng Lý luận Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia: "Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo (AI) - tác động và ứng phó chính sách".
AI là đột phá quan trọng hàng đầu
Phát biểu khai mạc hội thảo, Đại tướng, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang nhấn mạnh, trong cuộc cách mạng khoa học, công nghệ lần thứ tư, AI được đánh giá là một trong những công nghệ then chốt, là yếu tố có thể dẫn đến thay đổi trật tự toàn cầu trong tương lai.
Đại tướng, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Hải Đăng.
Với khả năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tối ưu hóa sản xuất, cải thiện y tế, đổi mới giáo dục, nâng cao năng lực quản trị xã hội, AI giúp các quốc gia tiết kiệm chi phí, gia tăng hiệu quả, mở rộng tri thức; là tài nguyên, nguồn lực, động lực khẳng định vị thế quốc gia trong kỷ nguyên số.
"Bên cạnh tiềm năng, AI cũng đặt ra những thách thức chưa từng có về khoảng trống pháp lý, rủi ro đạo đức, lạm dụng công nghệ cho tội phạm mạng, chiến tranh thông tin, xâm phạm quyền riêng tư, dữ liệu, đặc biệt là nguy cơ tác động đến quốc phòng, an ninh", Đại tướng Lương Tam Quang nói.
Nhấn mạnh, ở Việt Nam, với tầm nhìn chiến lược, tư duy nhạy bén, Đảng ta đã ban hành, quyết liệt lãnh đạo thực hiện Nghị quyết số 57, xác định phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là sự lựa chọn sống còn, chìa khóa vàng để đưa đất nước Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu về kinh tế và đạt 2 mục tiêu chiến lược 100 năm.
Theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các quy định pháp lý cho sự phát triển của AI dần hình thành. Việt Nam đã có hàng trăm starup AI và học máy, đứng thứ 2 Đông Nam Á; tỷ lệ doanh nghiệp Việt Nam sử dụng AI trong hoạt động bán hàng lên tới 75%; nhiều doanh nghiệp lớn đều đã đầu tư phát triển AI, coi đây là công nghệ then chốt để đẩy mạnh tăng trưởng, khả năng cạnh tranh dài hạn.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Lương Tam Quang nhấn mạnh, kết quả đạt được mới chỉ là bước đầu. Để đạt mục tiêu mà Đảng đã đề ra, phát huy mạnh mẽ tiềm năng, giảm thiểu rủi ro từ AI, đưa đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thật sự trở thành chìa khóa vàng cho phát triển; yêu cầu xử lý hài hòa giữa phát triển và kiểm soát, giữa đổi mới và kỷ cương, giữa cơ hội và rủi ro, giữa hội nhập và độc lập, tự chủ đối với vấn đề AI… đang đặt ra cấp bách.
"Điều này đòi hỏi những định hướng chiến lược dài hạn, toàn diện và đồng bộ, tìm ra con đường phù hợp đối với Việt Nam, từ hệ thống pháp luật, hạ tầng, nhân lực, định vị mục tiêu phát triển trí tuệ nhân tạo, gắn liền với việc xây dựng một hệ sinh thái nhân văn, an toàn, vì con người; AI phải phục vụ nhân dân, bảo vệ nhân dân, phát triển vì nhân dân", Bộ trưởng Lương Tam Quang nói và kỳ vọng hội thảo sẽ phân tích, làm rõ, gợi mở các giải pháp.
Con người mới là nhân tố quyết định
Phát biểu đề dẫn hội thảo, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng - Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương - nhấn mạnh, nhân loại ngày càng nhận thức rõ hơn, cùng với những tiềm năng to lớn, AI cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng, khó dự báo. Rủi ro đáng lo ngại nhất là khả năng mất kiểm soát đối với các hệ thống AI tự học và tự thích nghi, đặc biệt khi chúng phát triển theo hướng vượt ngoài tầm hiểu biết và giám sát của con người.
GS.TS Nguyễn Xuân Thắng phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Hải Đăng.
AI cũng đã và đang gây ra những tác động tiêu cực đến thị trường lao động, khi nhiều ngành nghề truyền thống bị thay thế, dẫn đến nguy cơ thất nghiệp gia tăng. Đặc biệt, nếu dữ liệu huấn luyện bị thiên lệch, AI sẽ tái tạo và khuếch đại các định kiến xã hội, dẫn đến các quyết định sai lệch, thiếu công bằng. AI còn có thể bị lợi dụng vào các hoạt động nguy hiểm như lừa đảo trên mạng, phát tán tin giả, giả mạo giọng nói và hình ảnh (deepfake), gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội. ..
Ông Thắng phân tích, những cuộc xung đột hiện nay trên thế giới cho thấy, AI đang tạo ra những đột phá chưa từng có trong lĩnh vực an ninh, quốc phòng, song lại có những nguy cơ rất đáng lo ngại nếu không được kiểm soát chặt chẽ.
"Chúng ta đã bắt đầu hình dung đến một trong những mối nguy lớn nhất là việc phát triển và triển khai các hệ thống vũ khí tự động, với khả năng tấn công và tiêu diệt mục tiêu được thực hiện một cách tự động mà không cần sự can thiệp của con người. Ngoài ra, AI còn bị lợi dụng để tiến hành các cuộc tấn công mạng tinh vi nhằm xâm nhập, phá hoại hệ thống thông tin, hạ tầng quan trọng hoặc đánh cắp dữ liệu, bí mật quốc gia...", ông Thắng nêu.
"AI không thể phát triển một cách bền vững nếu thiếu đi yếu tố trách nhiệm, đạo đức và một định hướng nhân văn rõ ràng. Công nghệ là công cụ, con người mới là mục tiêu, là nhân tố quyết định; bởi ngay cả khi sở hữu sức mạnh “vô hạn” như nhiều người quan niệm thì AI vẫn là sản phẩm do con người sáng tạo ra", ông Thắng nhìn nhận.
Nhấn mạnh, AI đang trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình xác lập mô hình tăng trưởng mới và sự vận hành, quản trị, quản lý nền kinh tế - xã hội của đất nước, mang lại “thời cơ vàng” để Việt Nam bứt phá phát triển, ông Thắng cho biết để biến tiềm năng thành hiện thực, cần có sự đồng hành của cả hệ sinh thái, từ chiến lược, chính sách của quốc gia, đến triển khai thực hiện ở các doanh nghiệp, các viện, học viện, nhà trường và cộng đồng xã hội.
