Ai về Phượng Nhãn

Sông Thương hiền hòa như lời ru vỗ về từng khúc quanh. Sông Cầu phong trần, diệu vợi những âm vọng tự thuở hồng hoang. Dòng Lục Nam đằm thắm mà mạnh mẽ, hoài vọng phủ xanh bến bờ. Ai đó từng ví ngã ba sông như trái tim vùng đất, nơi từng dòng nước sẽ gieo nên hơi thở của bao nhiêu cánh đồng, núi đồi và tâm trạng con người. Trước Phượng Nhãn, lòng tôi luôn trào lên cảm xúc thiêng liêng đó là có thể ôm trọn vào lòng những nhịp đập bất tận, những nhắc nhở về sự nối kết của đất trời, của những điều bình dị mà vĩnh cửu.

Ngã ba Phượng Nhãn. Ảnh: Thành Sơn.

Sáng mùa xuân, bình minh nhấp nhánh trên mặt nước, sắc cam nhạt hòa sắc lam mỏng mềm tơ lụa. Từng tia nắng nhẹ khẽ chạm mặt sông, lấp lánh tựa ngọc trai vừa tuột từ cổ tay mỹ nhân phủ Lạng buông cùng dòng nước. Từ xa trông lại, bãi sông trải thảm xanh mượt mà, điểm xuyết từng vạt hoa cải vàng, cải trắng xen hoa dại đủ màu reo trong gió. Đến cỏ cũng rì rào, mềm mại vươn lên. Sương tan dần, mặt trời lên cao, vẻ tươi tắn của bãi bờ, của khúc giao hòa ba con sông càng mộng mơ, êm ả. Tết đến xuân về, người các làng vẫn đưa trâu, bò ra bãi sông cho ăn cỏ, tiếng nói tiếng cười ken vào tiếng trâu bò sột soạt ăn mầm.

Trong khung cảnh mùa xuân ấy, dội lại trong tôi biết bao huyền tích xa xưa, biết bao câu chuyện đang vang lên cùng sông, vang lên cùng đất đai xứ sở, miên man và thấm thía, ân tình mà diệu vợi, thấp thoáng mà sâu lắng cho đến tận bây giờ. Mỗi tiếng chuông từ đất đai sông nước vang lên là một cung âm dội nén trong lòng tôi những hình dung về thuở quan quân trấn ải biên thùy, chói lảnh tiếng gươm khua, tiếng giáo mác dựng lên trời như ngàn mũi lên sắc nhọn chí căm thù dựng về phương Bắc, tiếng những bước chân dồn dập, tiếng những bước chân lặng thầm trên bến sông đưa tiễn người ra trận, tiếng thương tiếng cảm cùng nhập vào nhau tạo nên đôi màu nước vời vợi. Đứng ở bên sông Thương, lòng tôi nhớ về những tiếng chuông ngàn thuở: Chuông đất, chuông sông, chuông chùa… Phải chăng đó chính là tiếng chuông của lòng người đang dội lên từ cội nguồn, từ lịch sử và từ xuân này.

Tên sông Thương đọng lại trong tôi như dấu ấn cõi lòng. Dòng sông đầy da diết, nhớ mong ấy đã chảy qua biết bao tác phẩm thơ ca nhạc họa đang dội vào tôi. Dội vào tôi cả những câu hỏi. Cho tới bây giờ, sông có chảy đôi dòng không vẫn là câu hỏi đầy thao thức. Người dân nơi đây thì xác nhận điều đó và cho rằng luôn có hai dòng nước không bao giờ hòa lẫn vào nhau suốt một chặng dài dù đôi dòng đều phù sa sâu nặng.

Sông Lục Nam thuộc một phần của TP Bắc Giang, lưu vực nằm trong thung lũng phía Tây Bắc dãy Đông Triều Yên Tử và phía Tây Nam dãy Cai Kinh - Bảo Đài. Sông Lục Nam tận tụy bồi đắp bờ bãi, ruộng đồng của ba huyện phía Đông Bắc tỉnh Bắc Giang. Sông còn có tên gọi là sông Minh Đức. Sông nối liền đồng bằng Bắc Bộ với các tỉnh biên giới vùng Đông Bắc và một số tỉnh miền Trung đi theo kênh đào nhà Lê hoặc vượt biển. Vị trí quan trọng nên ven sông Lục Nam còn vẹn nguyên dấu tích nhiều làng cổ có niên đại hàng nghìn năm. Đời sông thao thiết cuộn trôi đã chứng kiến bao cuộc chiến đấu ác liệt chống ngoại xâm từ thời Lý, thời Trần.

Đất lành vẫn mênh mang, sâu nặng bãi bờ. Ai đó bâng khuâng tiếc nuối, trẻ nhỏ bây giờ chẳng còn chạy chơi nô đùa như lũ trẻ ngày xưa. Lại có người đinh ninh, các dòng trôi đã hòa làm một. Dẫu sao, mùa xuân vẫn cứ căng đầy, lòng người thanh thản. Nhớ ngày xưa, bước tiếp bây giờ và không quên mơ ước. Tưởng tượng bóng đò, mái chèo lan man khỏa vòng tròn sóng nước. Ai về Phượng Nhãn mà thương.

Sông Cầu khởi phát từ rừng núi Bắc Kạn, đầu nguồn ghi dấu bao lần những người lính anh dũng vượt sông suối, bảo vệ biên cương phía Bắc. Sông Cầu xanh một sắc xanh kiêu hãnh, khoáng đạt. Từ ngã ba Phượng Nhãn, xuôi hướng hạ lưu sông Cầu, bao nhiêu địa danh kỳ thú níu chân. Làng Vân lâng lâng men rượu. Thổ Hà nhịp gốm rưng rưng. Đại Lâm chiến tích còn đổ bóng. Từ đền Vạn Kiếp trên đồi cao buông ánh nhìn xuống Lục Đầu Giang, mới có thể cảm thấu tầm vĩ đại của vị danh tướng đời Trần văn võ song toàn khi chọn nơi đây làm quyết chiến điểm bằng trận thủy chiến lẫy lừng, chấm dứt vĩnh viễn những mưu toan xâm lược của nhà Nguyên.

Thực ra, khắp Tổ quốc mình, có rất nhiều những ngã ba, ngã tư, ngã năm, ngã bảy hợp lưu các con sông. Ấy vậy nhưng khi đứng trước Phượng Nhãn, tôi luôn có cảm giác những dòng sông đang ấm dần lên, chất chứa bao thanh âm vang vọng, bao sắc màu vàng tía xanh mơ như hòa nhịp vào chuông chùa tự cõi nào thẳm vắng. Nơi đó, gió xuân quyến rũ một cách lạ kỳ khi vạn vật non xanh mơn mởn. Mùi ngô non, mùi than tro, mùi phù sa quyện vào trong gió. Thứ hương thơm thật lành hiền, chân chất, vấn vương.

Tiết xuân, nhà nông thong dong lễ lạt, vãn cảnh, không phải sớm hôm dãi dầu, đó cũng là quãng thời gian đám trẻ trâu thỏa thuê nhất. Từng bước chân chợt rộng dài thêm. Những tiếng reo hò cũng lảnh lót vang xa khắp chốn. Bạn tôi, nhà ven sông Thương, vấn vương chuyện từ bao năm tháng cũ. Rằng trước độ xuân về, lúc đông vừa rời bước, đàn ông trong làng ngồi quây quần dưới mấy bụi dứa dại hút thuốc, uống nước chè xanh. Phụ nữ vừa cầm liềm dọn ruộng nhà mình xong, lại tạt sang ruộng nhà hàng xóm hỏi han trò chuyện. Nhà này có cụ ông vừa ốm dậy. Nhà kia con bò lạc sang đồng bên mãi mới tìm được về. Rồi chuyện sắp tới Tết xong có tới mấy đám cưới hỏi. Người làng mình lấy chồng bên kia sông…

Đất lành vẫn mênh mang, sâu nặng bãi bờ. Ai đó bâng khuâng tiếc nuối, trẻ nhỏ bây giờ chẳng còn chạy chơi nô đùa như lũ trẻ ngày xưa. Lại có người đinh ninh, các dòng trôi đã hòa làm một. Dẫu sao, mùa xuân vẫn cứ căng đầy, lòng người thanh thản. Nhớ ngày xưa, bước tiếp bây giờ và không quên mơ ước. Tưởng tượng bóng đò, mái chèo lan man khỏa vòng tròn sóng nước. Ai về Phượng Nhãn mà thương.

Đoàn Văn Mật

y