Mùng 3 Tết thầy: Truyền thống quý giá trong xã hội Việt

Mỗi dịp Tết Nguyên đán, có lẽ không người Việt nào lại không biết đến câu nói “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy”. Theo quan niệm dân gian, trong những ngày mùng 1, mùng 2 Tết, con cháu sẽ tập trung, tựu tề về từ đường bên họ nội, ngoại để cúng gia tiên, viếng thăm, mừng tuổi chúc Tết, mừng thọ ông bà.

Trong khi đó, "mùng 3 Tết thầy" là lời gợi nhắc đến truyền thống tôn sư trọng đạo với ý nghĩa "Bán tự vi sư, nhất tự vi sư". Đây không chỉ là dịp để bày tỏ lòng tri ân đối với những người đã dìu dắt, truyền dạy tri thức mà còn là một minh chứng cho tinh thần trọng thị giáo dục của dân tộc. Trong bối cảnh hiện đại, việc duy trì và phát huy giá trị của ngày Tết thầy đã ngày càng quan trọng hơn bao giờ hết.

Trong Tết Nguyên đán, ngày "mùng 3 Tết thầy" là lời gợi nhắc đến truyền thống tôn sư trọng đạo tốt đẹp của dân tộc ta. Ảnh minh họa.

Giá trị văn hóa của ngày Tết thầy

Từ xa xưa, người Việt đã đặt nặng vai trò của giáo dục, xem việc học tập là con đường trọng yếu để phát triển cá nhân và xây dựng xã hội. Truyền thống này có nguồn gốc sâu xa từ tư tưởng Nho giáo “Quân - Sư - Phụ”, trong đó người thầy được xem như một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn đến đời sống con người, chỉ đứng sau vua, trên cả cha mẹ, được xã hội và nhân dân coi trọng và tôn vinh. Đó là vì người thầy là người mẫu mực về nhân cách đạo đức, uyên thâm về trí tuệ, đã dạy cho nhiều học trò đỗ đạt hiển vinh để đem tài năng giúp dân, giúp nước.

Đạo thầy trò trong ngày Tết cũng rất được người Việt xưa coi trọng. Dù làm quan to đến mấy, ngày Tết nhiều người vẫn cung kính lễ phép về thăm hỏi và chúc Tết thầy, để bày tỏ tấm lòng tri ân đối với người đã có công dạy dỗ để mình đỗ đạt thành danh, thành tài như hôm nay. Hơn nữa, chữ “thầy” mở rộng ra không chỉ để tỏ lòng biết ơn người đã dạy chữ mà còn là những người đã dạy nghề, truyền nghề, và cả những ân nhân của người xưa. Người đó có thể là thầy thuốc đã chữa khỏi bệnh trong lúc thập tử nhất sinh, hoặc những người đã giúp đỡ lúc khó khăn hoạn nạn…

Do đó, “mùng 3 Tết thầy” là dịp để mỗi người thể hiện truyền thống “Tôn sư trọng đạo”, “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” đối với những người có công với mình. Đó cũng là đạo lý ngàn đời của dân tộc ta được trao truyền lại cho các thế hệ. Việc duy trì phong tục này cũng là một cách để bảo tồn bản sắc dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi mà các giá trị truyền thống dễ bị phai nhạt trước sự du nhập của những nền văn hóa ngoại lai.

Ngày Tết thầy trong bối cảnh hiện đại

Trong xã hội hiện đại, khi công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, việc duy trì những phong tục truyền thống như Tết thầy không còn giống như như trước. Một số ý kiến cho rằng, trong môi trường giáo dục hiện đại, mối quan hệ giữa thầy và trò dần trở nên bình đẳng hơn, dẫn đến việc hoạt động tri ân thầy cô cũng giảm dần về mức độ trang trọng. Tuy nhiên, nếu nhìn nhận một cách sâu sắc hơn, sự thay đổi này không đồng nghĩa với việc mất đi tinh thần tri ân, mà chỉ là sự chuyển biến trong cách thể hiện.

Trong xã hội hiện đại, dù mối quan hệ giữa thầy và trò có phần thay đổi, nhưng truyền thống của ngày Tết thầy vẫn còn nguyên vẹn. Ảnh minh họa.

Hiện nay, ngoài việc đến thăm trực tiếp, học sinh và cựu học sinh có thể bày tỏ lòng biết ơn thầy cô thông qua internet và các trang mạng xã hội. Những lời chúc Tết gửi qua tin nhắn, cuộc điện thoại hay những cuộc gọi video cũng là cách để duy trì truyền thống này trong thời đại số. Bên cạnh đó, nhiều hội nhóm cựu học sinh cũng đã sử dụng hiệu quả các trang mạng xã hội để lên kế hoạch tổ chức những buổi họp mặt với thầy cô vào đầu năm, tiếp nối truyền thống quý giá này.

Dù vậy, không thể phủ nhận rằng sự thay đổi trong nhịp sống và tư duy của xã hội hiện đại có thể khiến một số bộ phận giới trẻ ít quan tâm hơn đến ngày Tết thầy. Nguyên nhân có thể đến từ việc áp lực cuộc sống khiến nhiều người quên mất những giá trị văn hóa tinh thần, hoặc sự khác biệt giữa thế hệ trẻ và thế hệ đi trước khiến việc thể hiện lòng biết ơn không còn như trước.

Chính vì vậy, để lưu giữ truyền thống quý giá này, các trường học cần tăng cường đẩy mạnh những hoạt động lồng ghép giáo dục về các truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, ngay khi các em còn nhỏ. Bên cạnh đó, mỗi phụ huynh cũng cần giáo dục con cái về truyền thống tốt đẹp này, và khuyến khích các em bày tỏ lòng biết ơn với các giáo viên.

Việc bảo tồn và phát huy ý nghĩa của ngày “mùng 3 Tết thầy” không chỉ là trách nhiệm của mỗi bậc cha mẹ, phụ huynh mà còn là nỗ lực chung của cả cộng đồng, nhằm tiếp nối những giá trị tốt đẹp cho thế hệ mai sau. Nhờ những nỗ lực đó, hy vọng trong tương lai, truyền thống này vẫn sẽ luôn được trân trọng như một nét đẹp văn hóa không thể thay thế trong đời sống người Việt.

Phú Quý