Âm điệu đồng quê

Đôi bạn.

Quê tôi ở là một vùng trung du thuộc huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Mỗi khi nắng trải vàng trên cánh đồng lúa cũng là lúc râm ran tiếng gù của chim cu gáy. Người sành chơi ở quê tôi thường nuôi chim trong một cái lồng tre đẹp. Chính trong cái cảnh bức bối, tù túng, dồn nén ấy làm bật lên tiếng gù của chim làm say đắm lòng người.
Qua chú tôi, một lão nông tri điền cả một đời chỉ mê tiếng chim cu gáy, tôi mới hiểu thêm cái thú thưởng thức cầu kỳ này.

Tiếng gáy của chim cu có nhiều giọng, nhiều cung bậc nhưng người chơi thường chia làm hai loại: giọng kim (cao) và giọng thổ (trầm). Trong giọng thổ lại chia thành giọng thổ đồng và thổ gầm. Có được con chim giọng thổ đồng đã quý nhưng có con giọng thổ gầm thì càng lại quý hơn. Đó là giọng trầm trầm của thổ đồng xen lẫn tiếng rù... rù… Giọng một con chim cu gáy hay phải đạt được những yêu cầu cơ bản như: chu (nghe như tiếng sáo diều, tiếng sáo thổi qua ống tre); mỏ (nhẹ nhàng xa xăm); lèo (thêm một tiếng sau nhịp cúc cù cu); vấp (tiếng gáy nhưng nghe như bị ngắt); thừa (thêm một tiếng lạ bất kỳ); đủ (gáy đủ các hồi trên); đảo (gáy từ hồi một đến hồi năm rồi từ hồi năm đến hồi một, đảo đi đảo lại nhiều lần)… Tiết tấu là đỉnh cao của một giọng gáy, lúc dồn dập lúc khoan thai, lúc nhẹ nhàng như lời tình tự, khi lại hùng dũng.

Chú tôi rất quý một con cu gáy "cườm vưng" có giọng thổ gầm "hò tứ". Tiếng gáy say sưa trầm ấm bỗng như ngưng lại rồi chợt bật lên tiếng thừa như một tiếng cười ngạo nghễ. Chú tôi thích thú bảo:

-Cháu hay nghe kỹ rồi nghiệm xem, có khác nào tiếng cười bi ai của chàng Từ Hải trót sa cơ nhưng chí khí ngất trời.

Tôi tuy đã đi công tác xa nhưng mỗi khi nghe tiếng gù của chim cu gáy đây đó là lòng lại da diết nhớ đồng quê một nắng hai sương, nhớ cồn cào manh áo đen bạc sờn đọng nắng trắng mồ hôi của bà của mẹ, nhớ những buổi chiều khom lưng tát nước gàu giai với bạn, nhớ những làn khói lam chiều quyện trên mái bếp mùa đông, nhớ tuổi thơ cùng bạn bè đi học trưa nắng ngồi nghỉ dưới gốc đa giữa làng có tiếng chim cu gáy mênh mang và thả hồn trong những ước mơ về ngày mai…

L.V.HUÂN